اختلال اسکیزوافکتیو چیست؟ نشانه های آن چگونه می باشد؟ اسکیزوافکتیو توسط انجمن روانپزشکان آمریکا در گروه اختلالات طیف اسکیزوفرنیا جای میگیرد. هذیان گویی، توهم و آشفتگی در رفتار از جمله نشانه های بارز این اختلال هستند. (البته ذکر این نکته ضروری است که این نشانه ها باید به طور عادی و بدون مصرف مواد خاصی مانند مواد مخدر، در رفتار فرد روی داده باشند.) برای درمان و علل این اختلال، بررسی این سوالات و یافتن جواب آنها با ما همراه باشید.

اختلال اسکیزوافکتیو چیست؟

اختلال اسکیزوافکتیو یک اختلال روانی است که می تواند بر افکار، خلق و خو و رفتار شما تأثیر مستقیم بگذارد.
ممکن است علائم اختلال دوقطبی و اسکیزوفرنی را داشته باشید، این علائم ممکن است شیدایی، افسردگی و روان پریشی باشد.
حدود 1 نفر از هر 200 نفر در طول زندگی خود دچار اختلال اسکیزوافکتیو می شوند (چیزی حدود جمعیت حدود ۰.۳٪ است که کمتر از اسکیزوفرنی یا اختلالات خلقی است) این بیماری در اوایل بزرگسالی ایجاد می شود و در زنان شایع تر از مردان است؛ اما مردان هم در سنین پایین تر تمایل به ابتلا به این اختلال را دارند. اختلال اسکیزوافکتیو معمولاً ابتدا بین سنین ۱۶ تا ۳۰ سالگی تشخیص داده می شود و در کودکان نادر است.

انواع رایج اختلال اسکیزوافکتیو

شیدایی

این بدان معناست که شما در طول یک دوره بیماری همزمان علائم اسکیزوفرنی و شیدایی را دارید.

افسردگی

این بدان معناست که شما علائم اسکیزوفرنی و افسردگی را همزمان در طول یک دوره بیماری دارید.

مختلط

این بدان معناست که شما علائم اسکیزوفرنی افسردگی و شیدایی را در طول یک دوره بیماری دارید.(دو حالت قبلی باهم)

علائم اختلال اسکیزوافکتیو چیست؟

اسکیزوفرنی یک بیماری روانی است که بر طرز فکر شما تأثیر می گذارد. علائم می تواند بر نحوه کنار آمدن شما با زندگی روزمره تأثیر بگذارد این علائم شامل:

• توهمات : ممکن است چیزهایی را بشنوید، ببینید یا احساس کنید که وجود ندارند یا ممکن است چیزهایی را باور کنید که واقعیت ندارند (ارتباط با واقعیت کمتر میشود)
• گفتار بی نظم : ممکن است سریع یا آهسته شروع به صحبت کنید و چیزهایی که می گویید ممکن است برای افراد دیگر منطقی نباشد. می توانید بدون هیچ پیوند واضحی موضوع را تغییر دهید.
• رفتار کاتاتونیک : (آگاهی فرد از دنیای اطرافش را مختل می‌ شود)رفتار بی نظم ، ممکن است برای سازماندهی زندگی خود با مشکل مواجه شوید یا مثلاً به قرارهای ملاقاتتان پایبند نباشید. ممکن است احساس کنید قادر به حرکت نیستید یا به نظر می رسید که در گیجی هستید.
• علائم منفی : اینها علائمی هستند که شامل از دست دادن توانایی و لذت در زندگی می شوند. آنها می توانند شامل موارد زیر باشند.
• کمبود انگیزه : حرکت آرام ،تغییر در الگوهای خواب ،نظافت یا بهداشت ضعیف ،مشکل در برنامه،ریزی و تعیین اهداف، کم حرفی،تغییرات در زبان بدن ،عدم ارتباط چشمی و یا کاهش دامنه احساسات ، علاقه کمتر به معاشرت یا سرگرمی ها و فعالیت ها شود.

علائم شیدایی

اگر شیدایی دارید ممکن است موارد زیر را تجربه کنید.

• احساس بیش از حد فعال، پرانرژی یا بی قراری.
• احساس تحریک پذیری بیشتر از حد معمول.
• احساس اعتماد به نفس بیش از حد
• صحبت کردن خیلی سریع، پریدن از یک ایده به ایده دیگر یا داشتن افکار مسابقه ای.
• احساس شادی، حتی اگر اوضاع برای شما خوب پیش نرود.
• به راحتی حواس شما پرت می شود و در تلاش برای تمرکز روی یک موضوع هستید.
  نیاز به خواب زیاد ندارند
• فکر کردن که می توانید خیلی بیشتر از آنچه می توانید انجام دهید، که می تواند منجر به موقعیت ها و رفتارهای پرخطر شود.
• انجام کارهایی که معمولاً انجام نمی‌ دهید که می‌ تواند باعث ایجاد مشکل شود. مانند خرج کردن پول زیاد، داشتن رابطه جنسی گاه به گاه با شرکای مختلف، استفاده از مواد مخدر یا الکل، قمار یا گرفتن تصمیمات تجاری نابجا اجتماعی بودن بسیار بیشتر از حد معمول
• مجادله، زورگویی یا پرخاشگر بودن.
• شیدایی با اختلال دوقطبی همراه است.

علائم افسردگی

• در صورت داشتن علائم افسردگی ممکن است موارد زیر را احساس کنید.
• احساس ناخوشی، انرژی کمتری حس کنید، خستگی زودرس یا ناامید یا منفی، احساس گناه، احساس بی ارزش یا درمانده بودن، علاقه کمتری به کارهایی که معمولاً دوست دارید انجام دهید
• مشکل در تمرکز، به خاطر سپردن یا تصمیم گیری
• بیش از حد بخوابید، نتوانید بخوابید یا خواب آشفته دارند، کم و بیش از حد معمول گرسنه هستند یا تغییر وزن دارند یا افکار مرگ یا خودکشی یا اقدام به خودکشی.

چه چیزی باعث اختلال اسکیزوافکتیو می شود؟

روانپزشکان دقیقاً نمی دانند که چه چیزی باعث اختلال اسکیزوافکتیو می شود. اما ما می دانیم که در صورت داشتن این عارضه، دچار عدم تعادل شیمیایی در مغز خود خواهید شد.
تحقیقات نشان می دهد که عوامل ژنتیکی و محیطی می توانند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند.
عوامل ژنتیکی : اگر سایر اعضای خانواده شما مبتلا به اسکیزوفرنی، اختلال اسکیزوافکتیو یا اختلال دوقطبی باشند، اختلال اسکیزوافکتیو کمی بیشتر است. این نشان می دهد که ژنتیک ممکن است در ایجاد اختلال اسکیزوافکتیو نقش داشته باشد.

عوامل محیطی

عوامل محیطی تجربیات شخصی شما هستند. تصور می‌شود که استرس می‌تواند به یک دوره اسکیزوافکتیو کمک کند. استرس می تواند ناشی از عوامل مختلفی مانند سوگ، بدهی یا مشکلات شغلی و اجتماعی باشد.
تصور می‌شود که ترومای دوران کودکی می‌تواند عاملی در ایجاد شرایط در زندگی بعدی باشد. تحقیقات نشان می دهد که درمان بد در دوران کودکی می تواند احتمال روان پریشی را افزایش دهد.

تفاوت اسکیزوفرنی و اسکیزوافکتیو

اسکیزوفرنی و اسکیزوافکتیو دو اختلال مجزا هستند. فردی که مبتلا به اسکیزوفرنی است ممکن است فاز افسردگی یا شیدایی را تجربه کند، اما این علائم اختلال خلقی عموماً بخشی برجسته یا پایدار از وضعیت او نیستند، در حالیکه در اختلال اسکیزوافکتیو؛ وجود دوره های خلقی افسرده یا مانیک جز اصلی تشخیصی است. دیگر تفاوت اسکیزوفرنی و اسکیزوفکتیو این است که علائم روان پریشی در اسکیزوفرنی دائمی است، در حالی که فرد مبتلا به اختلال اسکیزوافکتیو عموماً دوره های کوتاه تری از علائم روان پریشی دارد که می آیند و می روند.

ملاک­های تشخیصی اسکیزوافکتیو بر اساس DSM5

A. دوره بدون وقفه بیماری که در طول آن، دوره خلقی اساسی(افسردگی یا مانیک) همراه با ملاک A اسکیزوفرنی روی دهد.

توجه: دوره افسردگی اساسی باید ملاک A1 را شامل باشد: خلق افسرده.

B. هذیان­ها و توهمات به مدت ۲ هفته یا بیشتر در غیاب دوره خلقی اساسی (افسرده یا مانیک) در کل مدت بیماری.

C. نشانه ­های که ملاک­ های دوره خلقی اساسی را برآورده می­ کنند و در بخش عمده­ای از کل مدت قسمت­ های فعال و باقیمانده بیماری وجود دارند.

D. این اختلال ناشی از تأثیرات مواد (مثل سوءمصرف مواد مخدر، دارو) یا بیماری جسمانی دیگر نیست.

نوع دوقطبی: این نوع فرعی در صورتی به کار می ­رود که دوره مانیک بخشی از جلوه بیماری باشد. دوره­ های افسردگی نیز ممکن است روی دهند.

نوع افسردگی: این نوع فرعی در صورتی به کار می­رود که فقط دوره­ های افسردگی بخشی از جلوه بیماری باشند.

گزینه های درمانی برای اختلال اسکیزوافکتیو

یک برنامه درمانی چند وجهی به طور کلی برای اختلال اسکیزوافکتیو توصیه می شود، از جمله:

داروها معمولاً ابتدا داروهای ضد روان پریشی داده می شود. پس از کنترل علائم روان پریشی از داروهای ضد افسردگی یا تثبیت کننده خلق استفاده می شود. گاهی اوقات از داروهای ضد روان پریشی و داروهای ضد افسردگی به طور همزمان استفاده می شود. داروهای ضد تشنج نیز می توانند به درمان علائم اختلال خلقی کمک کنند.
درمان تشنج الکتریکی (ECT) برای درمان افسردگی با القای تشنج های کنترل شده از طریق الکترودهای کوچک قرار داده شده در مکان های خاص روی سر استفاده می شود.
درمان روان‌شناختی که معمولاً شامل یادگیری استراتژی‌های عملی برای کمک به اجتناب یا شناسایی قسمت‌های آینده است.
مشاوره روانی اجتماعی برای کمک به فرد برای اجتناب از دام های رایج بیماری های روانی مانند بیکاری، فقر و تنهایی.
حمایت خانواده و دوستان درک و حمایت از جانب عزیزان بسیار مهم است. به خانواده و دوستان توصیه می شود که تا آنجا که می توانند درباره اختلال اسکیزوافکتیو برای کمک به فرد مبتلا و خودشان یاد بگیرند. گروه های حمایتی و خدمات مشاوره ای برای بستگان و دوستان افراد مبتلا به بیماری روانی در دسترس است.

طول درمان اختلال اسکیزوافکتیو

اگر علائم غالب این بیماران از نوع عاطفی باشد، پیش آگهی بهتر و اگر از نوع اسکیزوفرنیک باشد، پیش آگهی بدتر خواهد بود. البته مطالعات نشان می دهند، پیش آگهی این بیماران بیشتر به اسکیزوفرنی شبیه است تا به یک اختلال خلقی با خصایص روان پریشانه.

از آنجایی که اختلال اسکیزوافکتیو مادام العمر است، درمان طولانی مدت آن ضروری است. افرادی که برای مدتی احساس بهتری دارند ممکن است مصرف داروها و یا جلسه های رفتار درمانی خود را متوقف کنند، اما این می‌تواند باعث عود علائم شود. مهم است که با یک تیم درمانی کار کنید و به یک برنامه درمانی پایبند باشید. ادامه درمان توصیه شده توسط یک ارائه دهنده مراقبت می‌تواند احتمال بهبود علائم را افزایش دهد. رفتن به درمان و پیوستن به یک گروه حمایتی می تواند به جلوگیری از انزوا کمک کند و منجر به کیفیت زندگی بهتر شود.

عوارض اختلال اسکیزوافکتیو

افراد مبتلا به اختلال اسکیزوافکتیو با عوارض مشکل‌ساز در زندگی شخصی و اجتماعی دست‌ و‌ پنجه نرم می‌کنند و گاهی این عوارض سلامتیشان را نیز با خطر جدی رو‌ به‌ رو می‌کند. این عوارض شامل موارد زیر هستند:

• خودکشی، اقدام به خودکشی یا افکار خودکشی
• ایزوله‌سازی و جدایی از اجتماع
• تعارضات خانوادگی و بین فردی
• مسائل شغلی و بیکاری
• اختلالات اضطرابی
• مشکلات مصرف الکل یا مواد مخدر
• مشکلات سلامتی قابل توجه
• فقر و بی‌خانمانی

بهبود اختلال اسکیزوافکتیو تا چه حد امکان‌پذیر است؟

فرآیند بیماری ممکن است شخص مبتلا را ناتوان سازد و تاثیرات عمیقی بر اعتماد به نفس او در بر داشته باشد. حایز اهمیت است که او احساس تنهایی نکند و بداند که می­تواند از کمک برخوردار شود. فرد مبتلا به بیماری هرچه بیشتر در باره‌ ی بیماری خود، آگاهی به دست آورد به همان میزان قادر به اداره‌ی بهتر زندگی خود خواهد شد.

اگر فکر می­کنید که خودتان یا کسی از خویشاوندانتان علایم روانپریشی و نوسان‌های عاطفی نشان می‌دهد لازم است که به نهاد درمانی مراجعه کنید. کوشش برای اینکه فرد مبتلا خودش به تنهایی بتواند مشکل خود را حل کند ممکن است خطراتی برای خود او و اطرافیانش در بر داشته باشد. برای گرفتن کمک می­توانید به مرکز درمانی، بخش روان‌درمانی نوجوانان یا بخش روان درمانی بزرگسالان مراجعه کنید.

جمع بندی

اختلال اسکیزوافکتیو قابل درمان است. ممکن است علائم این اختلال تشخیص را مشکل کند، زیرا همزمان علائم دوقطبی و افسردگی در فرد نمایان است. اما یک پزشک آگاه و حاذق می تواند تشخیص و درمان را برای شما آسان تر کند.

خانواده می تواند در درمان این اختلال نقش اساسی ایفا کند. اگر اطرافیانتان از این اختلال رنج می برند آن ها را در درمان همراهی کنید و کنارشان باشید زیرا ممکن است برای درمان فرد در بیمارستان بستری شود و تحت مراقبت قرار گیرد.

اگر فرد مرتب داروهای خود را مصرف کند و در جلسات روان درمانی نیز شرکت کند، می تواند به زندگی طبیعی خود بازگردد و به فعالیت های گذشته ی خود را نیز ادامه دهد.