آیا تا به حال با افرادی برخورد داشته‌اید که احساس کنید در حال نقش بازی کردن و خودنمایی هستند؟ دوست دارند در مرکز توجه باشند و حاضر هستند تا به هر قیمتی به این هدف برسند؟ خود را به شکل‌های عجیب و غریب آراسته می‌کنند یا دوست دارند با بقیه متفاوت باشند، لحن صدای خود را هنگام صحبت، به خصوص با جنس مخالف عوض کرده و رفتاری مصنوعی و دور از شخصیت اصلی‌‌شان نشان دهند؟

این موارد و سایر نمونه‌های مشابه همگی از جمله نشانه‌های افراد مبتلا به «اختلال شخصیت نمایشی» یا «هیستریونیک» است که شباهت‌های بسیار زیادی با اختلال روانی «نارسیسیسم» یا خودشیفتگی دارد.

به ساده‌ترین بیان، اگر فرد از سوی دیگران به شدت تایید و تحسین نشده و در مرکز توجه نباشد، احساس افسردگی به او دست می دهد و حتی افکار خودکشی خواهد داشت. تمام زندگی آن‌ها حول جلب توجه از دیگران و ساختن بهترین نمونه از شخصیت و نشان دادن تفاوت خود با دیگران می‌گذرد.

البته نشانه‌های این بیماری را نباید با رفتارهای اجتماعی محترمانه و صمیمانه اشتباه گرفت، به همین دلیل بسیار اهمیت دارد اطلاعات خود را درباره این بیماری افزایش دهیم. از سویی دیگر نیز با افزایش آگاهی در مورد این بیماری در این مطلب با عوارض این بیماری آشنا شده و می‌‌توانید با شناخت راه‌های درمان و کنترل این بیماری به شخصی در نزدیک‌تان که به این بیماری مبتلا است کمک کنید.

اختلال شخصیت نمایشی یا هیستریونیک چیست؟

اختلال شخصیت نمایشی یا Histrionic Personality Disorde که به اختصار (HPD) گفته می شود. این اختلال یکی از 10 نوع اختلالات شخصیت شناخته شده و در خوشه ی B طبقه بندی می شود. کسانی که به این اختلالات شخصیتی مبتلا هستند، احساسات شدید و ناپایدار و تصویر تحریف‌شده‌ای از خود دارند.

اختلال شخصیت نمایشی یک وضعیت روانی است که با الگوی احساسات شدید و رفتارهای جلب توجه مشخص می شود که از اوایل بزرگسالی شروع می شود و در شرایط مختلف آشکار است.

تقریبا 9 درصد از جمعیت عمومی به یکی از انواع اختلالات شخصیت مبتلا هستند و اختلال شخصیت نمایشی 2 تا 3 درصد جمعیت را به خود اختصاص داده است.

ویژگی های افراد نمایشی

1. از ویژگی اصلی این افراد، جلب توجه است و برای رسیدن به این هدف، دست به هر کاری می زنند.
2. برای جلب توجه لباس های عجیب غریب، آرایش های زننده دارند.
3.  در موقعیت هایی که مرکز توجه نیستد،‌ ناراحت و معذب می شوند.

4. در افکار و احساسات خود اغلب مبالغه می‌کنند و هر چیز ساده‌ای را مهم‌تر از آنچه در واقع هست، جلوه می‌دهند.

5. این افراد مهارت‌های اجتماعی خوبی دارند، اما از این مهارت‌ها برای اداره‌ی دیگران استفاده می‌کنند تا بتوانند مرکز توجه آنها قرار بگیرند.
6. گول می‌خورند و به‌راحتی تحت تأثیر دیگران قرار می‌گیرد.
7. در حفظ روابط خود مشکل دارند و در برخورد با دیگران اغلب دروغین به‌ نظر می‌رسند.

8. احساسات، عقاید و باورهای زودگذر دارند، به راحتی به پیشنهاد ها پاسخ می دهند و دنبال رو مد هستند.

9. مدام به دنبال تأیید دیگران است.
10. برای کنترل یا جلب توجه دیگران از رفتار های تحریک آمیز جنسی استفاده می کنند.
11. بیش از حد نگران ظاهر خود هستند.
12. نسبت به انتقاد یا عدم تأیید بیش از حد حساس هستند.
13. تحمل پایینی دارند و به راحتی از کارهای روزمره خسته می شوند، اغلب پروژه ها را بدون اتمام کنار می گذارند و از کاری به کار دیگر روی می آورند.
14. تصمیمات عجولانه می گیرند.
15. به ندرت نسبت به دیگران ابراز نگرانی می کنند و خودمحور هستند.
16. برای جلب توجه، اقدام و یا تهدید به خودکشی می کنند.

دلایل اصلی به وجود آمدن اختلال شخصیت نمایشی

اگرچه علت دقیق اختلال شخصیت نمایشی مشخص نیست اما تصور می شود که هر دو عوامل محیطی و ژنتیکی در به وجود امدن این اختلال نقش داشته باشند.

ژن های شما ممکن است شما را در برابر این اختلال آسیب پذیر کنند و یک عامل محیطی شما را به سمت مبتلا شدن سوق بدهد.

تحقیقات نشان داده که دو عامل محیط و وراثت در بروز این اختلال نقش دارند. مبتلا شدن فرزندان به این اختلال در خانواده‌هایی که سابقه HPD دارن، این فرضیه را مطرح می‌کند که این بیماری ممکن است متاثر از عوامل ژنتیکی باشد. از طرفی این احتمال وجود دارد که فرزندان مبتلا به شخصیت نمایشی، رفتاری که از والدین خودشان یاد گرفتند را به نمایش می‌گذارند.

ممکن است عدم وجود انضباط یا تقویت رفتارهای نمایشی در کودک باعث بروز این اختلال شود. احتمال دارد که کودک رفتارهای نمایشی را به عنوان روشی برای جلب توجه والدینش استفاده کند. وقتی کودک کار مشابهی را در مهمانی‌ها یا جمع‌های خانوادگی انجام می‌دهد، برخلاف مواقعی که در منزل آن کار را انجام می دهد، مورد تذکر قرار نگیرد، دوگانگی در رفتار کودک به وجود می آید و در تشخیص مرز بین رفتارهای اشتباه و صحیح دچار مشکل می‌ شود.

توجه بیش از اندازه و غیرقابل پیش‌بینی والدین و تشویق و توجه به رفتارهای خاص کودک نیز می‌تواند از علل ایجاد چنین اختلالی باشد. این افراد معمولا در خانواده ای بزرگ شدند که شیوه تربیتی متضادی داشتند.

افرادی با این اختلال احتمالا در کودکی مورد بی‌اعتنایی پدر و مادر قرار گرفتند، به ویژه از سمت مادر به آن ها توجهی نشده است.

عوامل ژنتیکی اختلال شخصیت نمایشی:

ویژگی های خاصی از طریق ژن های موروثی از والد به فرزند منتقل می شود. ویژگی هایی که اغلب اوقات “ذات و یا فطرت” هر انسانی نامیده می شود.

عوامل محیطی اختلال شخصیت نمایشی:

محیطی که در آن بزرگ می شویم، اتفاقاتی که در آن رخ می دهد و روابط اعضای خانواده و دیگران همگی مربوط به عوامل محیطی هستند.

سایر عواملی که با افزایش ریسک ابتلا به اختلال شخصیت نمایشی ارتباط دارند شامل:

• سبک فرزند پروری به ویژه سبک های مستبدانه و سهل گیرانه

• والدینی که الگوی رفتاری دراماتیک دارند

• سابقه مشکل روانپزشکی، مصرف مواد و یا اختلال شخصیت در خانواده
• تجربه ی دردناک در کودکی

تفاوت اختلال شخصیت نمایشی و اختلال شخصیت مرزی

بین ویژگی های اختلال شخصیت نمایشی (HPD) و اختلال شخصیت مرزی (BPD) وجود دارد، به طوری که برخی از کارشناسان معتقدند اختلال شخصیت نمایشی از اختلال شخصیت مرزی قابل تشخیص نیست.

برطبق کتاب DSM-5 اختلال مرزی نیز با ویژگی های توجه طلبی، رفتار نمایشی و تغییر سریع احساسات تشخیص داده می شود اما با علائمی مانند خود تخریبی، عصبانیت شدید در روابط نزدیک، احساس مزمن خلا و اختلال هویت از اختلال نمایشی متمایز می شود.

درمان افراد نمایشی

اغلب درمان اختلال شخصیت نمایشی دشوار است زیرا این افراد به دنبال درمان نمی روند مگر این که این بیماری روانشناختی مشکلات اساسی و جبران ناپذیری را به وجود آورده باشد.

اگر فرد مبتلا به اختلال شخصیت هیستریونیک (نمایشی) خواستار درمان باشد، روش های زیر استفاده می شود.

روان درمانی شخصیت نمایشی

درمان انتخابی، روان درمانی حمایتی است. روان درمانی حمایتی به این دلیل موثر است که به کاهش ناراحتی های احساسی، بهبود عزت نفس و افزایش استراتژی های مقابله ای فرد کمک می کند.

خانواده و گروه درمانی به این افراد توصیه نمی شود. زیرا علائم نمایشی مانند جلب توجه و اغوا گری در حضور دیگران آشکار می شود و بهبود درمان را با مشکل مواجه می کند.

دارودرمانی

در حالی که هیچ دارویی مورد تأیید FDA برای درمان اختلال شخصیت نمایشی وجود ندارد، ممکن است از داروها برای تنظیم نوسانات خلقی،  درمان عصبانیت، اشک ریختن، اضطراب و افسردگی که اغلب با این اختلال همراه هستند استفاده شود.

هرگونه افسردگی یا اختلال اضطرابی در این افراد با داروهای ضد افسردگی قابل درمان است.

هالستیک تراپی

هالیستیک تراپی یا طب کل نگر یک نوع درمان است که  در آن ذهن، بدن و روح بیمار به عنوان یک واحد کل در نظر گرفته می شود.

در این نوع درمان، تکنیک های ذهن آگاهی، از جمله یوگا، تای چی و بیوفیدبک، به افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی کمک تا احساسات درونی خود از جمله تکانشگری و واکنش احساسی را کنترل کنند.

افراد نمایشی

اگر یکی از دوستان یا اعضای خانواده شما به اختلال نمایشی مبتلا است، وظیفه شما این است که او را برای درمان و کمک گرفتن ترغیب کنید. بدون درمان حرفه ای، علائم این اختلال از بین نمی روند. با تمام تلاش خود برای درمان و حمایت او اقدام کنید، تا وضعیت عزیز شما بهبود یابد.

اگر شما یا عزیزان شما با اختلال نمایشی دست و پنجه نرم می کنید، برای بهتر شدن وضعیت خود با کلینیک درمانی ذهن آرا تماس بگیرید و زندگی بهتری را تجربه کنید.