خودآزاری در نوجوانان، از نشانه ها تا درمان

متاسفانه خودآزاری در نوجوانان چیز جدیدی نیست؛ آن‌ها تحت تاثیر عوامل مختلفی به وسیله بریدن، سوزاندن یا حتی شکنجه‌های روانی خود را آزار می‌دهند. اما چرا نوجوانان دست به خودآزاری می‌زنند؟ دلایل خودآزاری در نوجوانان چیست؟ از کجا بدانم فرزندم خودآزاری می‌کند؟ آیا رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی در خودآزاری نوجوانان موثرند؟ خودآزاری از چه زمانی شروع شده است؟ آیا کودک من تحت تاثیر همسالانش است؟ آیا بریدگی‌های دست نوجوانم از علائم خودآزاری‌ست؟

متاسفانه همانگونه که گفته شد؛ آسیب به خود (خودآزاری با بریدن) مسئله تازه ای نیست و تنها در سال های اخیر بیشتر در معرض دید عموم قرار گرفته است. امروزه در فیلم ها و تلویزیون درمورد خودآزاری در روانشناسی صحبت شده و به تصویر کشیده می شود. حتی در مورد افراد مشهوری که اعتراف کرده‌اند در برخی موارد به وسیله اشیا تیز خودآزاری کرده‌اند نیز صحبت شده است.

خودآزاری خطرناک در نوجوانان

برش مسئله‌ای جدی‌ست که می‌تواند بسیاری از نوجوانان را تحت تأثیر قرار دهد. مراقب باشید چون حتی اگر در مورد خودآزاری و بریدن چیزی نشنیده باشید، احتمال اینکه نوجوان شما با آن درگیر باشد یا دست کم یک بار تجربه کرده باشد کم نیست. حتی ممکن است شخص بزرگسالی که با این معضل دست و پنجه نرم می‌کند را بشناسید. ممکن است همکلاسی‌تان که ۴۱ سال دارد زیر بافتی‌های آستین بلندش ساق‌هایی پر از جای تیغ و بریدگی پنهان کرده باشد. ممکن است سوختگی دست برادرتان عمدی بوده باشد. اما چه باید کرد؟ چرا افراد دست به خودآزاری می‌زنند؟ خودآزاری تا چه حد می‌تواند خطرناک و جدی شود؟

مانند سایر رفتارهای پرخطر، بریدن می‌تواند بسیار خطرناک و اعتیاد آور باشد. حتی ممکن است نوجوانان و بزرگسالان خودآزار در پی بریدن دچار خونریزی‌های شدید شوند و چه بسا جانشان را از دست بدهند.

نکته مهم و قابل توجه این است که در اکثر موارد خودآزاری به تنهایی یک اختلال نیست. بلکه نشانه پریشانی عاطفی عمیق‌تری است. در بعضی موارد هم همسالان می‌توانند بر روی نوجوانان تأثیر بگذارند تا بریدن را آزمایش کنند و خودشان را به گروه دوستانشان ثابت کنند.

موضوع بریدن می‌تواند برای والدین بسیار نگران کننده باشد. اما حقیقت این است که درک اینکه چرا یک نوجوان عمداً خودزنی می کند دشوار است. اما والدینی که از این مسئله مهم آگاه هستند و درد عاطفی را درک می‌کنند و در جهت کمک مفید و موثر به نوجوانشان می‌کوشند می‌توانند امیدوار باشند که فرزندشان کاملا بهبود یابد.

نشانه های خودآزاری در نوجوانان

افرادی که به خودزنی معتاد هستند معمولا از یک چیز تیز برای ایجاد بریدگی یا خراش بر روی بدنشان استفاده می‌کنند. البته دربیشتر موارد این برش برای شکافتن پوست و ایجاد خونریزی کافی است و ایجاد خونریزی شدید نمی‌کند. افراد به طور معمول مچ دست، بازو، ران یا شکم خود را می‌برند. آنها ممکن است از تیغ، چاقو، قیچی، زبانه فلزی قوطی نوشابه، انتهای گیره کاغذ، ناخن و حتی قلم استفاده کنند. برخی از افراد حتی با ته سیگار و یا کبریت پوست خود را می‌سوزانند.

در چه قشری باید نگران خودآزاری بود؟

بیشتر افرادی که به مدت طولانی خودزنی می‌کنند دختر هستند، اما پسرها هم این کار را می‌کنند. این معضل معمولاً در سال‌های نوجوانی شروع می شود و می‌تواند تا بزرگسالی و میانسالی نیز ادامه یابد. در بعضی موارد دیده شده که در افراد یک خانواده سابقه خانوادگی برش وجود دارد.

بریدن بدن اغلب با احساس شرم و پنهان کاری همراه است. بیشتر نوجوانانی که خودآزاری می‌کنند زخم‌هایشان را پنهان می کنند و اگر توجه کسی به آن‌ها جلب شود، بهانه‌هایی می‌سازند که گاها با عقل جور درنمی‌آید. البته در مواردی که حاد نیستند گاهی برخی از نوجوانان سعی نمی‌کنند که بریدگی‌ها را پنهان کنند بلکه تلاش می‌کنند تا توجه سایرین را به زخم‌هایشان جلب کنند.

آیا خودآزاری در نوجوانان اعتیادآور است؟

نوجوان به محض شروع خودزنی با بریدن بدن، این کار را بیشتر و بیشتر انجام می‌دهند. بسیاری از نوجوانان گفته‌اند که با این‌که به این نتیجه رسیده‌اند که باید بریدن را متوقف کنند اما نمی‌دانستند چگونه اعتیادشان را ترک کنند. یکی از دلایل اعتیاد به برش این است که بریدن می‌تواند خیلی ساده‌تر از صحبت و حل کردن مشکلات عمیق درونی آن‌ها را تسکین دهد. به عبارتی برش می‌تواند تبدیل به روش عادی نوجوان برای پاسخ به فشارها و احساسات غیر قابل تحمل‌شان شود.

آیا خودزنی باعث مرگ می‌شود؟

بیشتر اوقات، بریدن بدن یک اقدام به خودکشی نیست. اما متأسفانه، مردم اغلب آن را به دلیل زخم‌های سطحی دست کم می‌گیرند. در حالی که احتمالاتی مانند خونریزی شدید و عفونت و حتی خطر مرگ را نمی‌توان نادیده گرفت.

دلایل خودآزاری در روانشناسی

• فشار عاطفی

بیشتر نوجوانانی که خودزنی می‌کنند با احساسات شدید و قدرتمندی دست و پنجه نرم می کنند. از نظر آنها، بریدن و صدمه زدن به خود تنها راه بیان یا قطع کردن فشارهایی باشد که تحمل آن سخت و غیرممکن به نظر می‌رسد. این مشکلات عاطفی می‌توانند درد ناشی از طرد شدن، روابط از دست رفته دوستانه یا عاشقانه یا غم و اندوه عمیق ناشی از مرگ یکی از نزدیکان باشند. برخی از نوجوانانی که خودآزاری می‌کنند به دلیل برخورد شدید و شوک‌های عاطفی و همچنین قرارگیری در موقعیت‌هایی که باعث احساس عدم حمایت، ناتوانی، بی‌لیاقتی یا بی‌مهری به شدت آسیب دیده‌اند.

• تسکین بی حسی شدید عاطفی

بعضی از نوجوانان ضربه روحی‌ای را تجربه کرده‌اند که شوک ناشی از آن باعث شده تا نسبت به همه چیز و همه کس بی‌حس شوند. برای آن‌ها، خودزنی با لوازم برنده می‌تواند راهی برای آزمایش این موضوع باشد که آیا هنوز هم می‌توانند درد را “احساس” کنند؟ روانشناسان این عامل را راهی برای “بیدار شدن” از آن بی‌حسی عاطفی توصیف کرده‌اند. در واقع درد جسمی کاملا قابل درک و زخم نیز قابل دیدن است. به همین دلیل نوجوانان این درد را به درد عاطفی ترجیح می‌دهند و از این طریق برون‌ریزی می‌کنند.

مقاله مرتبط: درمان استرس در نوجوانان

• اعتیاد به احساس آرامش ناشی از خودزنی

بسیاری از نوجوانانی که خودزنی می‌کنند، احساس تسکینی را که هنگام بریدن احساس می کنند، عامل اعتیاد به خودآزاری می‌دانند. اخیرا پزشکان به این نتیجه رسیده‌اند که اندورفین ترشح شده ممکن است به نوجوانان احساس آرامش و تسکین داده و همین موضوع ترک بریدن بدن را برای آن‌ها سخت کرده باشد. اندورفین هورمون “احساس خوب” است که در هنگام فعالیت‌های شدید جسمی و یا آسیب آزاد می‌شود.

• سایر اختلالات روانی

خودآزاری در اکثر موارد نشانه‌ای از یک مشکل جدی‌تر است. بسیاری از نوجوانانی که خودزنی می‌کنند با مشکلات دیگری مانند وسواس، افسردگی و حتی اختلال دوقطبی دست و پنجه نرم می‌کنند.

• فشار همسالان

برخی از نوجوانان خصوصا نوجوانانی با شخصیت وابسته و یا مهرطلب تحت فشار افراد دیگر قرار می‌گیرند تا خودزنی کنند. به عنوان مثال، ممکن است یک دختر نوجوان برش را امتحان کند زیرا برادرش را در حین این کار دیده است. نقش فشار گروه همسالان را به هیچ عنوان نمی‌توان در این میان نادیده گرفت. حتی بعضی از نوجوانان به صورت گروهی خودآزاری می‌کنند.

درمان خودزنی در روانشناسی

هر یک از عوامل ذکر شده در این نوشته ممکن است به شما در توضیح دلیل خودزنی یک نوجوان خاص کمک کند. اما هر نوجوان نیز احساسات و تجربیات منحصر به فردی دارد و برخی از کسانی که به بریدن بدن اعتیاد دارند ممکن است نتوانند توضیح دهند که چرا این کار را انجام می دهند. اگر به دنبال یک مشاور خوب برای کمک درمورد خودآزاری در نوجوانان هستید می‌توانید برای مشورت و کسب اطلاعات بیشتر درمورد مراکز مشاوره خوب نزدیک محل زندگی‌تان در شمال و شرق تهران با کلینیک ذهن آرا تماس بگیرید