وقتی درباره اصطلاح والدین سمی صحبت می شود، معمولاً ما در ذهن خود والدینی را توصیف می کنیم، که به طور مداوم به گونه ای رفتار می کنند که باعث ایجاد احساس گناه، ترس یا تعهد در فرزندانشان می شود. اعمال این والدین رویدادهای مجزا از یکدیگر نیستند، بلکه برگرفته از الگوهای رفتاری هستند؛ که زندگی فرزندشان را به صورت منفی شکل می دهند.

منظور از والدین سمی چیست؟

یک والدین سمی بیشتر نگران نیازهای خود چرا که بسیاری از نیاز های خود آن ها هم در کودکی و یا نوجوانی برطرف نشده است. در نهایت باعث ادامه یک چرچه سمی و انتقال آن به فرزندانشان می شود. بسیاری از این والدین به دلیل همین امر دقت و یا اهمیتی به این موضوع نمی دهند که رفتار ها و اعمال آن ها چه میزان می تواند آسیب زننده و مضر برای روان کودک و فرزندانشان واقع شود. فرزندپروری سمی سبکی است که در آن والدین فرزند خود را در فضایی کنترل کننده و والد محور تربیت می کنند.

به طور کلی، درک عاطفی واقعی از نیازها و احتیاجات فرزندپروری و تربیت کودک وجود ندارد و بچه ها در میان احساساتی مانند: ترس و گناه بزرگ می شوند. همان طور که از مشخص است، این نوع تربیت فرزند باعث ایجاد عدم احساس امنیت و ترس از قضاوت شدن در او به وجود می آورد. همه این رفتار ها به مرور زمان باعث کاهش اعتماد به توانایی های ذاتی فرزند به خود می شود و در نهایت به تصوری که فرزند و یا کودک از خود دارد تاثیر می گذارد. به عبارت دیگر، چنین کودکانی به عنوان افرادی رشد می کنند که به توانایی های خود مدام شک می کنند. و این موضوع احساس درماندگی را در آن ها می افزاید، زیرا آنها چاره ای جز اثبات ارزش خود در خانواده ندارند والدین سمی می تواند تاثیر مخربی بر سلامت روانی و عاطفی فرزند داشته باشد. این الگوهای خودمحورانه تربیت فرزند بر چندین جنبه از زندگی کودک تاثیر می گذارد. و علیرغم نیت روشن چنین والدینی، آنها در تربیت فردی سالم و انعطاف پذیر از نظر عاطفی ناکام می مانند. در این نوع فرزندپروری حتی اگر والدین بهترین کیفیت تحصیلی را برای فرزندشان انتخاب کنند، نتایج خوبی به همراه ندارد.

خصوصیات و نشانه های والدین سمی

• بیش از حد کنترل گر
• خود محور
• از دستاوردهای کودک قدردانی نکنید و واکنشی نسبت به آن ها ندارند.
• تمایل به تسلط بر انتخاب ها، تصمیمات اتخاذ شده توسط فرزند
• در درک تفاوت بین موضوعات مناسب و نامناسبی که باید با بچه ها مطرح شود، ناکام و ناموفق عمل می کنند.
• فقدان هوش هیجانی

چگونه تشخیص دهیم که یک والدین سمی هستید؟

والدین سمی بی جهت از کودک و فرزند خود انتقاد می کنند. علاوه بر این، آن ها تمایل دارند که از نظر احساسی به بیشتر تصمیمات و صحبت های فرزند خود واکنش نشان دهند، و آن ها نپذیرند. این والدین بیشتر از روی نفس خود با کودک و فرزندشان رفتار می کنند تا بر اساس درک احساس فرزند و موقعیت او . آن ها معمولا از لحاظ فیزیکی و کلامی ممکن است با فرزند درگیر شوند. و به او آسیب بزنند. این والدین مدام به دنبال ثابت کردن جایگاه خود به عنوان پدر و مادر برای فرزند هستند. و از این حس برتری لذت می برند. این افراد در برقراری ارتباط دوستانه و صلح آمیز و درک عواطف و احساسات فرزند خود شکست مواجه می شوند. در واقع این والدین ترس های نهادینه شده کودکی خود را به فرزند خود انتقال می دهند. تقریباً ۸۰ درصد این رفتار های والدین با فرزندانشان مربوط به گذشته خودشان و دوران کودکی خودشان باز می گردد. والدین سمی خود در محیط سمی پرورش یافته اند و به دلیل عدم درک و آگاهی واقعی از احساسات و عواطف سرکوب شده خود آن را به شکل یک چرخه ناخودآگاهانه به فرزندشان منتقل می کنند.

پیامدهای فرزندپروری سمی چیست؟

اگر هر یک از نشانه‌ها و خصوصیاتی را که نام برده و توضیح داده شده را دارید، همه این ها باعث می شود تا اعمال شما هم از نظر فضای شخصی و هم عملکرد تحصیلی و حتی شغلی بر زندگی فرزندتان تأثیر منفی می‌گذارد. تحقیقات ثابت کرده است؛ که والدین سمی تاثیر نامطلوبی بر عملکرد شخصی و اجتماعی فرزند خود از همان سنین کودکی دارند. این فرزندان اکثر پرخاشگر و یا بسیار افسرده و گوشه گیر می شوند. و در برقراری ارتباط اجتماعی در هر سطحی برای مدت طولانی دچار مشکل می شوند، و حتی ممکن است؛ بسیاری از آن ها در سنین نوجوانی و جوانی روی به مواد مخدر و مخاطره آمیز بیاورند و حتی دست به اعمال و رفتار های مخرب اجتماعی بزنند. که گاهی اوقات عواقب جبران ناپذیری را به همراه می آورد. این پیامد ها در زمینه شغلی و تشکیل خانواده و ازدواج هم تاثیر و پیامدهای بسیار منفی خواهد داشت. کودکان و فرزندانی که در چنین فضایی پرتنشی بزرگ می شوند، تمایل دارند با روابط در زندگی دست و پنجه نرم کنند. این اتفاق می افتد زیرا آنها فاقد حس عزت نفس هستند و به توانایی های خود برای کنترل هر موقعیتی شک دارند. این الگوی تربیتی می تواند اختلالات خاصی (مانند اضطراب، افسردگی و…) را نیز در کودک ایجاد کند. و این بعداً به اختلالات سلامت جسمانی به دلیل ضعف سیستم ایمنی و تجربیات آسیب زای زندگی منجر می شود.

چگونه می توانید خود را به عنوان والدین تغییر دهید؟

شما اول از همه به عنوانی فردی بالغ و مسئول در خود و فرزندانتان هستید شما می توانید؛ که با فکر کردن به تجربیات دوران کودکی خود و این که چگونه آنها به شما شکل داده اند، وقت بگذارید. به این فکر کنید که آنها چه احساسی در شما ایجاد می کنند. به این فکر کنید که آنها چگونه شما را وادار به چنین اعمال و رفتاری با فرزندانتان می کنند. ممکن است برای شما مفید باشد که احساسات خود را یادداشت کنید . از آن ها آگاه شوید شاید اول پذیرش آن ها سخت باشد اما این به ایجاد آرامش و برقراری و ترمیم روابط بهتر با فرزندتان کمک می کند . همچنین برای گرفتن یک کمک حرفه ای می توانید به یک مشاوره و روانشناس متخصص مراجعه کنید. اما در رابطه با فرزند و یا فرزندان خود در مرحله اولیه به چه آگاهی باید برسید. و یا چه اقدامات مفید اولیه ای را انجام دهید.

دادن و ایجاد فضای کافی به فرزند

به عنوان والدین، تلاش آگاهانه ای داشته باشید تا به فرزندتان فضای شخصی را که نیاز دارد، بدهید. اجازه دهید فرزند شما مسئولیت زندگی خود را بر عهده بگیرد. و سعی کنید؛ در انتخاب ها و تصمیماتی که او می گیرد به او انگیزه دهید. این امکان وجود دارد که این عنصر مثبت را به روابط خود اضافه کنید. و به او اعتماد کنید و این احساس را در او پرورش دهید. این به فرزند شما کمک می کند تا با گذشت زمان قوی تر و شادتر شود.

تشویق استقلال

والدین بیش از حد محافظت کننده، به فرزندان خود کمکی نمی کنند تا به عنوان بزرگسالانی مسئولیت پذیر رشد کنند. خیلی اوقات، بچه های ما بیش از آن چیزی که فکر می کنیم توانایی دارند. پس یاد بگیرید که با دادن و انجام مسئولیت های کوچک به فرزندان خود اعتماد کنید. و به آن ها اجازه دهید از اشتباهات یا تجربیات خود درس بگیرند. هیچ اشکالی ندارد؛ که یک مربی یا راهنمای فرزند خود باشید. اما از راهنمایی بیش از حد در مسائل شخصی و مدرسه و تحصیل او خودداری کنید، زیرا این امر مسیر یادگیری تجربی را برای فرزند شما را مسدود می کند. از راهبردهای مؤثری مانند: تقویت مثبت برای تقویت عادات و رفتار مطلوب فرزند استفاده کنید. و هرگز فراموش نکنید، که حتی کوچکترین دستاوردها را جشن بگیرید تا اشتیاق او و انگیزه اش را برای دستیابی به موفقیت های بیشتر را حفظ کنید.

انتخاب درست کلمات

استفاده از کلمات نامناسب یکی دیگر از نشانه های فرزندپروری سمی است. زیرا اگر از کلمات تند و یا از بازخورد سختگیرانه استفاده کنید، احتمالاً فرزندتان به راحتی بی انگیزه می شود. برای اتخاذ الگوی صحیح فرزندپروری، یاد بگیرید که از جملات تاکیدی مثبت استفاده کنید. زیرا به او در درک پیام صحیح کمک می کند. و او از ریسک کردن یا آزمایش چیزها و ایده های جدید نمی ترسد. کلماتی را انتخاب کنید، که به پیشرفت کودک و فرزند شما کمک کند. و مطمئن شوید که همیشه از تلاش های او قدردانی می کنید، حتی اگر به موفقیت ختم نشود.