نیاز به کار، از قرون باستان وجود داشته است و هرچه مى‏ گذرد، بر اهمیت آن افزوده مى‏ گردد. مشاوره شغلی، یکی از تصمیم گیری‌ های اساسی و سرنوشت‌ ساز برای افراد است. در گذشته که تنوع مشاغل تا به حد امروزی نبوده است، اغلب انتخاب شغل برای فرزندان به صورت موروثی انجام می‌ گرفته است. به عبارتی، فرزندان همان شغل پدر را انتخاب کرده و آن را ادامه می‌ دادند. اما امروزه انتخاب شغل، یکی از مهم ترین مراحل زندگی هر فرد به شمار می رود و می تواند به نوعی آینده او را مشخص کند، انتخاب یک شغل مناسب، تعیین می کند که فرد درآمد بالایی داشته باشد یا پایین، از زندگی لذت ببرد یا دائماً در حال چالش و نگرانی باشد. انگیزه در انجام کار خود داشته باشد و برای رسیدن به اهدافش تلاش کند یا دائماً در انتظار جمعه ها و روزهای تعطیل باشد. فردی که به شغل خود علاقه نداشته باشد، حتی اگر بهترین جایگاه را هم داشته باشد، باز هم نمی تواند آن پیشرفتی که بالاترین درجه است را داشته باشد، از زندگی لذت نمی برد و مدام به دنبال از زیر کار فرار کردن است، هیچ تلاشی هم برای رسیدن به اتفاقات بزرگ نمی کند.  پس بررسی معیار ها در مشاوره شغلی امری بسیار مهم است.

مشاوره شغلی چیست؟

پیشرفت شغلی شما یک فرآیند مادام العمر است. که بر زندگی و آینده شما تأثیر می گذارد.  علایق، توانایی ها، ارزش ها، شخصیت، پیشینه و شرایط شما در انتخاب یک شغل، فرآیندی است که به شما کمک می کند تا خود و دنیای کار را بشناسید و آینده خود را به درستی انتخاب کنید.

هدف از مشاوره شغلی چیست؟

هدف، به عبارت ساده همان چیزی است که شما می‌خواهید در آینده داشته باشید. این می‌تواند یک خواسته یا یک نیاز و حتی می‌تواند بلند مدت یا کوتاه مدت باشد. یکی از مهم‌ترین اهداف شغلی شما زمانی است که تصمیم می‌گیرد در چه حرفه‌ای کار کنید، چرا که سال‌ها باید در آن مشغول به کار شوید و اگر با خلق و خوی شما همخوانی نداشته باشد، مسلما از آن لذت نخواهید برد. آیا می‌خواهید شیمیدان، دکتر، کارشناس جذب سرمایه، مدیر پروژه، کارشناس فروش یا چیز دیگری شوید؟ اینکه وقتی بزرگ شدم دوست دارم همه دکتر صدایم کنند، تنها برای هدف‌گذاری شغلی کافی نیست. شما باید بدانید که چگونه به این هدف برسید. دانستن هدف نهایی شغلی به شما این امکان را می‌دهد اهداف کوتاه مدت شغلی خود را روشن کنید و پله پله به هدف نهایی خود برسید. هدف از مشاوره شغلی این است که نه تنها به شما کمک کند تا تصمیماتی را که اکنون باید برای انتخاب شغل مناسب بگیرید، بلکه به شما دانش و مهارت هایی را که برای تصمیم گیری شغلی و زندگی در آینده نیاز دارید، می دهد. برخی افراد برای دستیابی به بهترین شغل نیازمند مراجعه به روانشناس فردی یا مشاوره فردی هستند تا اعتماد به نفس و عزت نفس کافی برای انتخاب یک کار مناسب را ایجاد کنند.

چه عواملی در انتخاب شغل موثر است؟

نکته مهمی که برای انتخاب شغل مناسب باید به طور کامل به آن توجه کنید، این است که به هیچ عنوان تحت تأثیر عوامل بیرونی قرار نگیرید. خیلی از اوقات ما به یک شغل علاقه یا استعداد نداریم، اما تحت تأثیر صحبت ها و رفتارهای دیگران تصور می کنیم که اتفاقاً به آن کار علاقه داریم! بیشترین میزان تأثیرپذیری ما هم معمولاً از موارد زیر است:

• والدین
• دوستان
• افراد معروف
• جو غالب جامعه
• صدا و سیما
• شبکه های اجتماعی

توسعه شغلی چیست؟

توسعه شغلی فراتر از تصمیم گیری در مورد رشته و شغلی است که می خواهید پس از فارغ التحصیلی به دست آورید. این واقعاً یک فرآیند حساس است، به این معنی که در طول زندگی شما باعث ایجاد تغییرات در آینده خود خواهید شد، موقعیت ها تغییر خواهند کرد، و شما به طور مداوم مجبور خواهید بود تصمیمات شغلی و زندگی خود را بگیرید و به بهترین شکل کار خود را به روز کنید و گسترش دهید.

مراحل توسعه شغلی

مراحل مختلفی وجود دارد که ممکن است در حین رشد در رشته خود، طی کنید. در حالی که مسیر شغلی هر کس متفاوت است، مراحل توسعه شغلی که بسیاری از متخصصان تجربه می‌کنند در اینجا آمده است:

رشد: مرحله رشد شامل توسعه مهارت‌های طبیعی و مشاهده موقعیت‌های شغلی مختلف است. شما شروع به یادگیری می‌کنید که نقاط قوت و ضعف شما کجاست و چگونه با مشاغل بالقوه مطابقت دارد.

کاوش: این مرحله شامل یادگیری بیشتر در مورد مشاغلی است که ممکن است شما را مجذوب خود کند و کشف وظایف و مسئولیت‌هایی که هر شغل بر عهده دارد. ممکن است در یک نقش تحصیلات و تجربه کاری بیشتری دریافت کنید و ممکن است تصمیم بگیرید که آیا می‌خواهید در این زمینه به کار ادامه دهید یا شغل دیگری را دنبال کنید.

استقرار: در این مرحله، شما معمولاً تصمیم می گیرید که کدام حرفه را دنبال کنید و در تلاش هستید تا در نهایت در نقش ارتقا پیدا کنید. ممکن است به طور مداوم سعی کنید در فرصت‌های آموزشی بیشتری شرکت کنید که بهتر شما را برای موقعیت‌های رهبری یا مدیریت آماده کند.

نگهداری: در این مرحله، شما باید از نقش خود راضی باشید و ممکن است به بسیاری از اهداف خود دست یافته باشید. می‌توانید به ساختن و موفقیت‌های بیشتر ادامه دهید یا تصمیم بگیرید که نقش یا زمینه دیگری را دنبال کنید.

افول: با بازنشستگی، تمرکز و بهره‌وری شما در حرفه‌تان ممکن است کاهش یابد، زیرا بر حفظ سلامت شخصی خود با استراحت و استراحت تمرکز می‌کنید. ممکن است ساعات کاری شما در این مرحله کاهش یابد یا به طور کامل متوقف شود.

مشاور شغلی کیست و چه کمکی به ما می کند؟

یک متخصص در این زمینه، به شما کمک می کند که متوجه باشید، چه کسی هستید و از تحصیل، شغل و زندگی خود چه می خواهید.
کسی باشید که در مورد افکار، ایده ها، احساسات و نگرانی های خود در مورد انتخاب های شغلی و تحصیلی خود با او صحبت کنید و به شما کمک کند تا افکار و احساسات خود را مرتب کنید، سازماندهی کنید و درک کنید.
به شما کمک می کند تا عوامل موثر بر پیشرفت شغلی خود را شناسایی کنید و به شما کمک کند علایق، توانایی ها و ارزش های خود را ارزیابی کنید.
به شما کمک می کند منابع و منابع اطلاعات شغلی را پیدا کنید.
به شما کمک می کند تا مراحل بعدی را تعیین کنید و برنامه ای برای رسیدن به اهداف خود تهیه کنید.

آنچه در مشاوره شغلی اهمیت دارد این است که نباید این فرآیند را محدود به انتخاب یک شغل خوب و یا تصمیم برای انتخاب رشته کرد بلکه باید بدانید انسان در طول عمر خود تغییر می‎‌‌‌کند، علایق جدیدی را در خود کشف می‎‌کند و با افزایش مهارت‌‏هایش، توانایی ورود به عرصه‏‌های کاری جدیدی را خواهد داشت. از این رو، مشاور شغلی موظف است آینده را برای‎تان ترسیم کرده و دانش کافی در اختیارتان قرار دهد تا نه تنها برای اکنون بلکه برای آینده شغلی خود نیز برنامه‏‌ای منسجم و هدفمند داشته باشید.

معیار های اصلی انتخاب شغل در مشاوره شغلی

معیارهای انتخاب شغل در حال حاضر، یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین محرکه‌های نیروی جوان برای ورود به بازار کار محسوب می‌شوند. با این حال، طبیعی است که برای پیدا کردن بهترین جایگاه شغلی، کمی سردرگم و نگران شوید؛ چون جامعه‌ای که ما امروزه در آن زندگی می‌کنیم، به خدمات و محصولات مختلفی نیاز دارد. به دلیل گسترش تکنولوژی در تمام دنیا و افزایش سطح نیازهای بشر، مشاغل مختلفی به وجود آمده‌اند که هر کدام تامین کننده بخشی از احتیاجات مردم به محصولات و خدمات هستند. مهم ترین این معیار ها عبارت اند از:

1. در دسترس بودن شغل

از جمله مهمترین اصول انتخاب شغل می توان به در دسترس بودن شغل اشاره کرد. منظور از در دسترس بودن شغل در مشاوره شغلی، این است که، شغلی را انتخاب کنید که در اکثر فصول سال و به طور طولانی مدت بتوانید آن را انجام دهید. هنگام انتخاب شغل باید تحقیق کنید، تا بدانید چه شغلی را می توانید به طور طولانی مدت ادامه دهید.علاوه بر این در انتخاب شغل توجه به این نکته که انتخاب شغل های فصلی و یا شغل هایی که فقط برای کوتاه مدت قابل انجام هستند، علاوه بر طاقت فرسا بودن، هیچ تضمینی شغلی ندارند و ممکن است پس از مدتی مجبور شوید تا شغل دیگری را برای خود انتخاب کنید. پس بهتر است قبل از انتخاب شغل در مورد آینده شغلی آن تحقیق کنید و شغلی را انتخاب کنید که طولانی مدت باشد و در آن امکان پیشرفت وجود داشته باشد.

2. اشتیاق و علاقه

یکی دیگر از ده اصل برای انتخاب شغل، داشتن اشتیاق و علاقه به شغل مورد نظر است. از جمله مهمترین سوال هایی که قبل از انتخاب مسیر شغلی باید از خود بپرسید این است که به چه رشته و یا شغلی علاقمند هستیم؟ انجام چه شغلی به من حس خوبی می دهد؟ علایق من در زمینه شغلی چیست؟ خیلی از افراد از شغل خود و کاری که انجام می دهند راضی نیستند، این نارضایتی سبب شده تا شغل خود را یک کار طاقت فرسا بدانند، اما موضوع اینگونه نیست! نارضایتی افراد از کاری که انجام می دهند به دلیل عدم علاقه به آن کار است‌.بنابراین اگر میخواهید در آینده از شغل خود رضایت داشته باشید و کاری که انجام می دهید برای شما طاقت فرسا نباشد در عوض حس خوبی به شما دهد، قبل از انتخاب شغل باید به علایق خود فکر کنید، و با توجه به علایق و استعداد خود شغل مناسب خود را بیابید‌.

3. توجه به مهارت

توجه به مهارت های فرد هم از جمله معیارهای انتخاب شغل است. مهارت های هر فرد، نقطه قوت آن فرد است که به اون کمک میکند تا کار مورد نظر را به بهترین نحو ممکن انجام دهد. یکی از رایج ترین سوال هایی که در مصاحبه های استخدامی پرسیده می شود این است که، کارفرما از شما می پرسد شما در چه زمینه ای مهارت دارید؟ یا اینکه مهارت شما چیست؟ هدف کارفرما از پرسیدن این سوال، این است که بداند شما در چه زمینه ای می توانید به پیشرفت کار کمک کنید، به بیانی بهتر کارفرما با پرسیدن این سوال می خواهد بداند که حضور شما در آن شرکت می تواند چه موفقیت ها و پیشرفت هایی را به ارمغان بیاورد.برای یافتن یک شغل خوب بهتر است مهارت های خود را افزایش دهید، هر چه مهارت های ارتباطی شما و دیگر مهارت های شما بیشتر شود، فرصت های شغلی بیشتری هم برای شما اتفاق می افتد. به عنوان نکته کلیدی باید گفت که بهتر است مهارت های خود را یادداشت کنید و با توجه به مهارت های خود، مسیر شغلی مناسبی را برای خود انتخاب کنید.

4. استعداد

استعداد هر فرد به اون کمک می کند تا در کار خود موفق تر باشد‌. هر شخصی یک، دو و یا به تعداد بیشتری استعداد دارد. نکته مهم این است که افراد استعداد خود را کشف کنند، با توجه به استعداد خود مسیر شغلی مناسب را انتخاب کنند. انتخاب شغلی که در آن استعداد دارید سبب می شود تا پیشرفت بهتری در کار خود داشته باشید.

5. سطح تحصیلات

از سطح تحصیلات هم می توان به عنوان یکی از ده اصل برای انتخاب شغل یاد کرد. داشتن تحصیلات مرتبط با شغل یکی از کلیدهای موفقیت و پیشرفت در شغل مورد نظر است. حتی اگر بدون داشتن مدرک در یک شغل استخدام شده‌اید، برای پیشرفت شغلی و موفقیت در کار باید در آن رشته تحصیلات خود را ادامه دهید و مدرک تحصیلی مرتبط با شغل خود را کسب کنید. در برخی از مشاغل داشتن مدرک تحصیلی مرتبط بسیار مهم است و افراد برای کار در شغل مورد نظر حتما باید مدرک تحصیلی آن را داشته باشند. در عوض شغل هایی هم هستند که نیاز به مدرک تحصیلی ندارند و افراد برای کار در آن شغل باید مهارت لازم را کسب کنند. نقطه اشتراکی که بین این دو دسته شغل وجود دارد این است که در هر دو باید یک نوع آموزش وجود داشته باشد‌. در برخی این آموزش از طریق مدرک تحصیلی و محیط آموزشی دانشگاهی داده می شود، در برخی دیگر هم از طریق مهارت آموزی تجربی.

6. نوع نگرش به کار

تفاوت در علایق افراد و طرز تفکر سبب شده تا وقتی افراد مختلف در یک محیط یکسان کار کنند نگرش های متفاوتی به آن کار داشته باشند. از جمله مهمترین معیارهای انتخاب شغل توجه به نگرش فرد به آن شغل مورد نظر است. اگر از آن دسته از افراد هستید که تجربه هیجان و استرس را دوست دارید انتخاب شغل های پر تنش، می تواند برای شما هیجان انگیز باشد، و اگر از استرس بیزارید و محیط شغلی آرام را دوست دارید باید به شغل هایی روی بیاورید که استرس شغلی کمتری دارند. توجه به این نکات سبب می شود تا رضایتمندی شما از شغلتان بیشتر شود.

7. تجربه شغلی

داشتن تجربه شغلی سبب می شود تا شانس شما برای استخدام در آن شغلی که تجربه آن را دارید بیشتر شود. بسیاری از کارفرماها و شرکت ها تمایل بیشتری دارند تا افرادی را استخدام کنند که تجربه شغلی بیشتری دارند، به عبارتی بهتر باید گفت کارفرما علاقمند به استخدام فردی است که قبلا هم سابقه کار در آن شغل و حرفه را داشته باشد. علت این رفتار کارفرما هم این است که، استخدام افراد با تجربه سبب می شود تا شرکت پیشرفت شغلی بهتری را تجربه کند. شخصی که تجربه کافی داشته باشد دیگر زمانی را برای آزمون و خطا صرف نمی کند و می داند که از چه طریقی می تواند پیشرفت بهتری داشته باشد. از جمله بهترین روش ها برای کسب تجربه شرکت داوطلبانه در دوره های کار آموزی است. با گذراندن این دوره ها تجربه کافی در مورد شغل مورد نظر خود را کسب می کنید و اینکار شما را به شغل مورد نظرتان نزدیکتر می کند.

8. حقوق و دستمزد

در ابتدا باید گفت حقوق و دستمزد از جمله موارد مهم نیست که آن را در راس تصمیم گیری مسیر شغلی خود قرار دهید. اما توجه به آن هم لازم است. بهتر است قبل از انتخاب شغل در مورد حقوق و دستمزد آن هم تحقیق کنید. دستمزد یک شغل خوب باید به میزانی باشد که هزینه های ضروری زندگی شما را تامین کند‌. از طرفی دیگر ممکن است در شرایطی قرار بگیرید که برای انتخاب بین چند شغل دچار شک و تردید شوید در این شرایط می توان از حقوق و دستمزد هم به عنوان یکی از معیارهای مقایسه استفاده کرد.

انتخاب شغل تغییر آن و مشاوره شغلی، یکی از دغدغه‌هایی است که هرکدام از ما در برهه‌ای از زندگی خود با آن روبرو می‌شویم. بدون شک شغل هرشخص، در زندگی او تاثیر مستقیم خواهد داشت. بنابراین ترسیم مسیر شغلی، دستیابی به کار مناسب و در نهایت کسب رضایت شغلی، سبب ارتقا سطح کیفی زندگی خواهد شد. برای اینکه بتوانید شغلی درخور اهداف و سلایق خود برگزینید، باید به نکاتی توجه داشته باشید که در این مقاله به چند مورد از آنان اشاره کردیم. چنانچه در انتخاب شغل مناسب و ترسیم مسیر شغلی خود به راهنمایی بیشتر نیاز دارید، مشاورین ذهن آرا می‌توانند در این زمینه به شما کمک کنند.