انجام تست های روانشناسی معتبر در کلینیک ذهن آرا

تشخیص کامل در روان شناسی بالینی بر عهده مشاهده، آزمون های روانشناختی (تست) و مصاحبه است که در بین آنها مصاحبه از اهمیت بیشتری برخوردار است. هدف از مصاحبه تشخیصی یافتن دقیق علل و عوامل مؤثر در پیدایش اختلال و مشکل روانی در مراجع می باشد. دراین رابطه مصاحبه باید بتواند کلیه مسائل و عوامل مؤثر در پیدایش اختلال را از کم اهمیت ترین تا پراهمیت ترین آنها شناسانده تا بتواند تشخیصی مناسب درارتباط با مشکل درمانجو در اختیار مصاحبه گر قرار دهد. زیرا تا زمانی که تشخیصی دقیق و درست از نوع اختلال بیمار در دست نباشد نمی توان درمان مناسبی برای وی عرضه نمود.

کاربرد تست های روانشناسی در علم روانشناسی بالینی و تشخیص اختلالات

تست های روانشناسی همگی شامل مشاهداتی هستند که كه روي یک نمونه یا فرد انتخاب شده به صورت دقیق انجام می گیرند و هدف خاصی دارند که آن را درمانگر و متخصص روانشناسی مشخص خواهد کرد. آزمون های روانشناختی می تواند شامل یک سری وظایف یا سوالاتی باشد که پاسخ دهنده باید آنها را انجام داده و حل کند. آزمون های روانشناختی می توانند شامل پرسشنامه و مصاحبه باشند که برای اندازه گیری سازه های مشاهده نشده نیز طراحی شده اند. مقیاسهای مبتنی بر پرسشنامه و مصاحبه معمولاً با آزمونهای روان آموزشی، که حداکثر عملکرد پاسخ دهنده را می طلبد ،متفاوت است. در مقابل، مقیاسهای مبتنی بر پرسشنامه و مصاحبه، رفتار معمول پاسخ دهنده را می طلبند. 

ویژگی های یک تست روانشناسی مناسب

یک تست روانشناسی خوب و مفید باید هم معتبر (یعنی آزمایشاتی درمورد اندازه صحت و قابل اعتماد بودن این تست انجام گشته و ارائه شده باشند) و قابل اعتماد باشد ( یعنی سازگار درونی داشته باشد و یا در طول زمان نتایج مطابقی را ارائه دهد).

مهم است که افرادی که از نظر سازه اندازه گیری شده برابر باشند و تست روانشناسی مورد استفاده درمانگر یک تست بسیار خاص نباشد (مگر در موارد ویژه که روانشناسان بالینی برخی تست های بسیار به خصوص را تجویز کنند). یک تست روانشناسی خوب نباید به دانش خاصی (مانند ریاضیات یا حقوق) متکی باشد و مراجع تنها با مراجعه به احساسات خویش باید بتواند به تمامی سوالات پاسخ مناسبی بدهد.

یک روان شناس بالینی نه تنها به مطالبی که بیمار در جلسه مصاحبه تشخیصی بیان می کند علاقه مند است، بلکه در نحوه ادای مطالب و عکس العمل های عاطفی که از خود نشان می دهد و نیز روابط عاطفی و فکری مصاحبه شونده توجه می کند. بنابراین واضح است در مصاحبه از مشاهده نیز استفاده می شود و درصورت لزوم پس از مصاحبه می توان از آزمون خاص مورد نیاز نیز استفاده کرد.

وسیله ارزیابی به جهت شناخت افراد باید پایا و معتبر باشد. پایا یعنی مثلا وقتی یک آزمون روانی چند بار بکار برده شود یافته های یکسانی را تولید کند و معتبر یعنی برای مقاصد مورد نظر مفید باشد. شیوه های ارزیابی و تشخیص روانی به سه فرایند تقسیم می شوند: مصاحبه، آزمون و مشاهده.

آزمون روانشناختی، تست های تشخیصی بیماری های روانشناسی

آزمون های روانشناختی خود به سه قسمت عمده تقسیم می شود:

پرسشنامه های روانی، تشخیص اختلالات روانی

تاکنون پر مصرف ترین پرسشنامه شخصیت در ارزیابی روانی پرسشنامه شخصیتی چند وجهی مینه سوتا MMPI شامل ۵۵۰ ماده بوده است که مجموعه وسیعی از رفتارها و افکار و احساسات را وارسی می کند و برای ۱۰ طبقه نمراتی را در اختیار می گذارد. با توجه به اینکه آزمون شونده می تواند دروغ بگوید یا از دادن پاسخ شانه خالی کند یا غیره این تست ۴ مقیاس اعتبار دارد. مثلا اگر کسی به جمله من هرگز دروغ نمی گویم پاسخ درست بدهد نشان می دهد که مورد آزمایش می کوشد خودش را بطور مطلوبی نشان دهد زیرا می دانیم به ندرت کسی هرگز دروغ نگوید.

پرسشنامه ها یا رفتار یا افکار یا شرایط را بررسی می کنند و MMPI بیشتر کارکرد شناختی دارد و کمتر به اعمال رفتاری می پردازد. این آزمون بیش از ۵۰ سال سابقه دارد و MMPI-2 نسخه جدیدتر ان است که با توجه به شرایط جدید تنظیم شده است.

آزمون های فرافکن

پرسشنامه های ساخت دار تجربه و احساس های هشیار را بررسی می کند و تعارض های ناهشیار و ترس های نهفته و تکانه های جنسی را نشان نمی دهد، لذا آزمون های فرافکن مانند آزمون رورشاخ rurschach test و آزمون اندریافت موضوع (thematic apperception test (TAT فرصت نمایان شدن موضوعات تعارضی یا ناهشیار را به حداکثر می رساند.

آزمون های هوش، تست هوش

آلفرد بینه اولین آزمون هوش (تست هوش الفرد-بینه) و بعدا دیوید وکسلر آزمون هوش (تست هوش وکسلر) را برای بزرگسالان WAIS و کودکان WISC و پیش دبستانی WPPSI تنظیم کرد که بعدا WAIS-R تجدید نظر شده WAIS ارائه داد. مقیاس های وکسلر هوشبهر Intelligence Quotient کامل را اندازه گیری می کند که از دو نمره فرعی کلامی و رفتاری تشکیل می شود و این آزمون ها نقش بسیار مهمی در ارزیابی عقب ماندگی ذهنی و آسیب مغزی ایفا می کنند.

آزمون های هوش فقط از رفتارها در تکالیف استاندارد شده خاص نمونه می گیرند و رفتارهای دیگر نظیر درک کردن موسیقی کلاسیک اندازه گیری نمی شود. بهره هوشی کمتر از ۷۰ را عقب افتاده و بین ۷۰ تا ۸۴ را به عنوان افراد مشکل دار و بیشتر از ۱۳۰ را افراد باهوش می نامیم و بیشتر مردم دنیا بهره هوشیشون بین ۹۵ تا ۱۰۵ می باشد. تست هوش در مقام مقایسه با دیگران است لذا برای مردم یک منطقه می بایست با توجه به توانایی های زبانی و امکانات تنظیم شود.

مشاهدات رفتاری و تاثیر آن بر تشخیص اختلالات روانی

گاهی در کلام بسیاری از افراد دروغ می گویند و سعی می کنند خود را بهتر جلوه دهند و یا اغراق کنند. رفتار فرد به متخصص دروغ نمی گوید.

1- ارزیابی رفتاری

ارزیابی بخشی از درمان است. ارزیابی رفتاری عبارتست از ثبت دقیق رفتارها و افکاری که شخص می خواهد آنها را تغییر دهد. مثلا از یک مراجع خواسته شد که حملات آسم خود را یادداشت نماید و در نهایت نشان داده شد که ۹ مورد از ۱۵ باری که مورد حملات آسم قرار گرفته بود بعد از تماس او با مادرش رخ می دادند. ارزیابی رفتاری مطمئنا امتیازاتی دارد ولی با این حال نمی توان آن را برای هر مشکل روانی بکار برد زیرا ممکن است بسیار وقت گیر و پر هزینه باشد.

۲- ارزیابی روان فیزیولوژیکی یا روانشناسی فیزیولوژیک

برخی از حالت های روانی نابهنجار مانند اضطراب و ترس در حالت های فیزیولوژیکی منعکس می شوند.
ارزیابی روان فیزیولوژیکی نه تنها تایید می کند که یک عنصر فیزیولوژیکی در اضطراب وجود دارد بلکه بر این موضوع که شدت آن عنصر چقدر است و آیا درمان تاثیری دارد نیز می پردازد. پسخوراند زیستی biofeedback با آگاه ساختن مراجع از تغییرات روان فیزیولوژیکی جزیی و حالت های روانی تحقق می یابد.

آزمون های نوروپسیکولوژی به ارزیابی آسیب مغزی می پردازد که به سه مورد از آنها اشاره می شود:

۱- آزمون طرح های دیداری حرکتی بندر: ۹ کارت طرح دار به مراجع می دهند و از او می خواهند که آن را کپی و بعد از حافظه اش ترسیم کند خطاها آسیب مغزی را مشخص می کنند. مثلا لرزش در ترسیم خط مستقیم یا کپی کردن دایره های کوچک آسیب مغزی را نشان می دهد.

۲- مجموعه آزمون های نوروپسیکولوژی هالستید – ریتان: این آزمون هوشمندانه محل آسیب نورولوژیکی را مشخص می کند و بسیار وقت گیر است و به ۶ ساعت زمان احتیاج دارد.

۳- مجموعه آزمون های نوروپسیکولوژی لوریا – نبراسکا: این آزمون ۲۶۹ ماده ای که براساس کار الکساندر لوریا بوده اطلاعات وسیعی مربوط به مهارت های لمسی و جنبشی و کلامی و فضایی و هماهنگی حرکتی ظریف و دشوار و خواندن و نوشتن و گفتار و محاسبه و فرایندهای عقلانی و حافظه ای را در اختیار می گذارد. و زمان کمتری از آزمون هالستید – ریتان نیاز دارد و نیز این آزمون کنترل سطح تحصیلات را امکان پذیر می سازد و کسی بخاطر اینکه تحصیلات کمتری داردنمره کمتری نمی گیرد.

تشخیص بیماری های روانی

طبقه بندی رسمی توسط فیلیپ پینل آغاز شد و سپس در سال ۱۸۹۶ امیل کرائپلین اولین نظام جامع طبقه بندی اختلال های روانی را بوجود آورد و سپس در سال ۱۹۵۲ نظامی بنام راهنمای تشخیصی و آماری اختلال های روانی DSM شکل گرفت و در ۱۹۶۸ طبقه بندی DSM 2 شکل گرفت و تشخیص هایی که از این نظام ناشی می شدند قویا تحت تاثیر صفات استنباطی بودند لذا افراد مختلف مشکل زیادی در تشخیص با یکدیگر داشتند و در سال ۱۹۸۰ طبقه بندی DSM 3 که در آن بجای صفات استنباطی مستقیما به توصیف رفتارها می پرداختند تنظیم شد و تعداد طبقات از کمتر از یکصد در ورژن قبلی به بیش از ۲۰۰ طبقه در DSM 3 رسید و در سال ۱۹۸۷ ۳۰ طبقه دیگر به ان اضافه شد و بنام DSM-3-R نام گرفت که در نهایت در سال ۱۹۹۴ جای خود را به DSM 4 داد که بیشتر برای تامین هماهنگی کاربرد اصطلاحات با طبقه بندی بین المللی بیماری ها و مسائل بهداشتی مربوطه ICD-10 به روی کار آمد. این روزها نسخه پنجم نظام جامع طبقه بندی اختلال های روانشناختی ارائه شده است که به صورت گسترده ای مورد استفاده قرار می گیرد.

اعتبار ابزارهای ارزیابی تشخیص های روان شناختی

ابزارهای ارزیابی و تشخیص برای روانشناسان باید هم پایا و هم معتبر باشند پایا یعنی یافته های یکسانی را در اثر استفاده مکرر تولید می کنند و معتبر یعنی می توانند برای هدف هایی که به جهت آنها منظور شده اند بکار روند. ولی اعتبار و روایی ابزارهای روانشناختی باید به تایید برسد و با احتیاط استفاده شود.

اهمیت طبقه بندی و تشخیص اختلالات روانی

با وجود همه مشکلات در زمینه های پایایی و اعتبار و آسیب پذیر بودن تشخیص نسبت به شرایط مطلقا بدون تشخیص و طبقه بندی کاری نمی توانیم انجام دهیم، زیرا اولا دیدن به تنهایی طبقه بندی را شامل می شود مثلا زمانیکه این کلمه ها را می خوانیم بجای آگاهی از مساله تایپ یا سفید بودن صفحه مشغول خواندن کلماتیم یعنی یک طبقه بندی را قبول کرده ایم و ثانیا و از آن مهمتر اینکه بدون مجزا کردن نابهنجاری ها از یکدیگر هیچ علم و پیشرفتی در جهت شناخت نابهنجاری نمی تواند وجود داشته باشد. ما بدون تشخیص نمی توانیم دوام بیاوریم ولی بدان معنی نیست که هر تشخیصی دقیق است یا هر اصطلاح تشخیصی در DSM4 واقعا بیماری یا اختلال روانی را منعکس می کند ولی در نهایت با پیشرفت شناخت علمی به این موضوع پی خواهیم برد که کدام تشخیص ها سودمند و کدام یک نیستند و در حالیکه می دانیم سودمندی و دقت تعدادی از تشخیص ها ثابت شده است و در حال حاضر پایا و معتبر هستند.