تروما یا ضربه روحی و درمان آن

تروما پاسخی به رویدادی است که فرد آن را به شدت استرس زا می داند. به عنوان مثال می توان به قرار گرفتن در یک منطقه جنگی، یک بلای طبیعی یا یک حادثه اشاره کرد. تروما می تواند طیف وسیعی از علائم جسمی و روحی را ایجاد کند. همه کسانی که یک رویداد استرس زا را تجربه می کنند دچار تروما نمی شوند. انواع مختلفی از تروما نیز وجود دارد. برخی از افراد دچار علائمی می شوند که پس از چند هفته برطرف می شود، در حالی که برخی دیگر اثرات طولانی مدت بیشتری خواهند داشت.

تروما چیست؟

به گفته انجمن روانشناسی آمریکا (APA)، تروما “یک پاسخ احساسی به یک رویداد وحشتناک مانند یک تصادف، تجاوز جنسی، یا بلای طبیعی است.”

با این حال، یک فرد ممکن است تروما را به عنوان پاسخی به هر رویدادی که از نظر فیزیکی یا احساسی تهدیدکننده یا مضر بداند، تجربه کند. یک فرد آسیب دیده می تواند طیف وسیعی از احساسات را بلافاصله پس از رویداد و در دراز مدت احساس کند. آنها ممکن است احساس غرق شدن، درماندگی، شوکه شدن و یا در پردازش تجربیات خود داشته باشند. تروما همچنین می تواند علائم فیزیکی ایجاد کند. تروما می تواند اثرات بلندمدتی بر رفاه فرد داشته باشد. اگر علائم ادامه یابد و از شدت آن کاسته نشود، می تواند نشان دهنده این باشد که تروما به یک اختلال سلامت روانی به نام اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) تبدیل شده است.

انواع تروما

ترومای حاد

این تروما ناشی از یک رویداد استرس زا یا خطرناک است.

ترومای مزمن

این آسیب ناشی از قرار گرفتن مکرر و طولانی مدت در معرض رویدادهای بسیار استرس زا است. به عنوان مثال می توان به موارد کودک آزاری، قلدری یا خشونت خانگی اشاره کرد.

ترومای پیچیده

این آسیب ناشی از قرار گرفتن در معرض چندین رویداد آسیب زا است.

ترومای ثانویه یا ترومای نیابتی

 ترومای نیابتی شکل دیگری از تروما است. با این شکل از تروما، فرد علائم تروما را از تماس نزدیک با فردی که یک رویداد آسیب زا را تجربه کرده است، ایجاد می کند.

علائم تروما

علائم تروما از خفیف تا شدید متغیر است. عوامل زیادی تعیین می کنند که یک رویداد آسیب زا چگونه بر شخص تأثیر می گذارد، از جمله:

• ویژگی های آنها
• وجود سایر شرایط سلامت روان
• مواجهه قبلی با رویدادهای آسیب زا
• نوع و ویژگی های رویداد یا رویدادها
• پیشینه و رویکرد آنها برای مدیریت احساسات

پاسخ های عاطفی و روانی

فردی که تروما را تجربه کرده ممکن است احساس کند:

• انکار
• خشم
• ترس
• غمگینی
• شرم
• گیجی
• اضطراب
• افسردگی
• بی حسی
• گناه
• ناامیدی
• تحریک پذیری
• مشکل در تمرکز

آنها ممکن است طغیان های عاطفی داشته باشند، برایشان مشکل باشد که با احساسات خود کنار بیایند یا از دیگران کناره گیری کنند. فلاش بک ها، که در آن فرد رویداد آسیب زا را در ذهن خود زنده می کند، مانند کابوس های شبانه رایج است.

پاسخ های فیزیکی

همراه با یک واکنش عاطفی، تروما می تواند علائم فیزیکی را ایجاد کند منبع مورد اعتماد، مانند:

• سردرد
• علائم گوارشی
• خستگی
• قلب تپنده
• تعریق
• احساس پرش

گاهی اوقات، یک فرد بیش از حد برانگیختگی را نیز تجربه می کند، یا زمانی که فردی احساس می کند که در حالت هوشیاری دائمی است. این ممکن است خواب را سخت کند.

افراد همچنین ممکن است به سایر مشکلات سلامت روان مانند افسردگی، اضطراب و مشکلات سوء مصرف مواد دچار شوند.

علت ایجاد تروما

ممکن است شما در طول زندگی خود هیچ‌وقت جنگ، حملات تروریستی، سقوط هواپیما یا زلزله شدید را تجربه نکرده باشید. اما بسیاری از انسان‌ها پس از وقوع این حوادث حتی با شنیدن اخبار آن‌ها و تماشای وضعیت هولناک مصدومین دچار تروما می‌شوند. بنابراین می‌توان گفت قرار گرفتن مداوم در معرض اخبار بد و مشاهده تصاویر هولناک از فجایع انسانی یا طبیعی می‌تواند باعث شوک عصبی شود که آن را یکی از علت‌های بروز روان زخم می‌دانند.

دیگر دلایل این آسیب روانی عبارتند از:

• بیماری سخت، زندگی در محله خطرناک و تجربه مکرر حوادث هولناک باعث استرس مداوم و بی‌رحمانه می‌شود.
• تصادفات رانندگی، جراحت یا حملات شدید که ممکن است تنها یک‌بار رخ دهند. (اگر ناگهانی باشند و در دوران کودکی اتفاق بیفتند بسیار جدی خواهند بود)
• وقایعی مانند جراحی خصوصا در سه سال اول زندگی، فوت ناگهانی یکی از اعضای خانواده، پایان داده به رابطه عاطفی، تجربه تحقیر و بی‌احترامی که اغلب این موارد نادیده گرفته می‌شوند.

این وقایع ممکن است برخی افراد را تحت تاثیر قرار دهد اما بعضی دیگر به‌راحتی از آن عبور کنند. معمولا افرادی که از قبل تحت فشار روانی، تنش و اضطراب شدید بوده‌اند، احتمال بروز روان زخم در آن‌ها بیشتر است.

ترومای دوران کودکی

تحقیقات نشان می دهد که کودکان به خصوص در برابر ضربه آسیب پذیر هستند زیرا مغز آنها هنوز در حال رشد است. کودکان در طول حوادث وحشتناک حالت استرس شدیدی را تجربه می کنند و بدن آنها هورمون های مربوط به استرس و ترس را ترشح می کند. این نوع ترومای رشدی می تواند رشد طبیعی مغز را مختل کند. در نتیجه، تروما، به ویژه ترومای مداوم، می تواند به طور قابل توجهی بر رشد عاطفی طولانی مدت، سلامت روان، سلامت جسمی و رفتار کودک تأثیر بگذارد. احساس ترس و درماندگی ممکن است تا بزرگسالی ادامه یابد. این فرد را در معرض خطر قابل توجهی بالاتری قرار می دهد.

درمان تروما

انواع درمانی که یک فرد آسیب دیده می تواند از آن بهره مند شود عبارتند از:

درمان شناختی رفتاری

درمان شناختی رفتاری (CBT) به افراد کمک می کند تا الگوهای فکری خود را تغییر دهند تا بر رفتارها و احساسات خود تأثیر بگذارند. EvidenceTrusted Source از CBT به عنوان موثرترین رویکرد برای PTSD پشتیبانی می کند.

درمان های جسمی

برخی از درمانگران از تکنیک های جسمی یا مبتنی بر بدن برای کمک به ذهن و بدن برای پردازش تروما استفاده می کنند.

مروری بر ادبیات مجله روان درمانی و مشاوره استرالیا نشان داد که درمان های مبتنی بر بدن می تواند به طیف وسیعی از افراد کمک کند. این درمان ها عبارتند از:

تجربه جسمانی: این رویکرد شامل یک درمانگر است که به فرد کمک می کند تا خاطرات آسیب زا را در یک فضای امن زنده کند.
روان درمانی حسی حرکتی: این نوع درمان روان درمانی را با تکنیک های مبتنی بر بدن ترکیب می کند تا خاطرات آسیب زا را به منابع قدرت تبدیل کند.
تحریک نقطه طبی: این شامل فشار دادن یک تمرین‌کننده به نقاط خاصی از بدن است که باعث ایجاد حالت آرامش می‌شود.
درمان های لمسی: سایر درمان های لمسی شامل ریکی، لمس شفابخش و لمس درمانی است.
در حال حاضر، به اندازه CBT و EDMR شواهد زیادی برای اثبات اثربخشی درمان های جسمی وجود ندارد. محققان خاطرنشان می کنند که داده های بیشتر در مورد این روش ها به تعیین نحوه عملکرد آنها کمک می کند.

داروها

دارو به تنهایی نمی تواند تروما یا PTSD را درمان کند، اما می تواند به فرد در مدیریت علائمی مانند اضطراب، افسردگی و اختلالات خواب کمک کند. فرد باید در مورد گزینه های خود با پزشک خود صحبت کند.

خودمراقبتی

تمرین خودمراقبتی می تواند به افراد کمک کند تا با علائم عاطفی، روانی و جسمی تروما کنار بیایند. نمونه هایی از خودمراقبتی برای تروما عبارتند از:

ورزش

تروما می تواند پاسخ جنگ یا گریز بدن را فعال کند. ورزش ممکن است به کاهش برخی از این اثرات کمک کند. منبع معتبر تحقیقات نشان می دهد که ورزش هوازی ممکن است یک درمان موثر برای افراد مبتلا به PTSD باشد. افراد می توانند در بیشتر روزهای هفته حداقل 30 دقیقه در روز ورزش کنند.

ذهن آگاهی

تنفس آگاهانه و سایر تمرین‌های مبتنی بر تمرکز حواس می‌تواند افراد را در زمان حال مستقر کند، که می‌تواند آنها را از تجربه مجدد رویداد آسیب‌زا باز دارد.

ارتباط با دیگران

کناره گیری از دیگران یکی از علائم رایج تروما است. با این حال، ارتباط با دوستان و خانواده مهم است. با توجه به انجمن اضطراب و افسردگی آمریکا، برقراری ارتباط با افراد می تواند به جلوگیری از تبدیل شدن تروما به PTSD کمک کند. اگر خیلی سخت است، لازم نیست در مورد تروما با افراد دیگر صحبت کنید. تعامل ساده با دیگران می تواند خلق و خو و رفاه را بهبود بخشد. برخی از افراد از افشای آسیب با افرادی که به آنها اعتماد دارند، سود می برند.

زمان زیادی طول می‌کشد تا اثر تروماها کم شده یا به‌طور کلی از بین بروند. طول مدت درمان تروما به عوامل متعددی مانند نوع و شدت تروما، شرایط فرد و رویکرد درمانی مورد استفاده بستگی دارد. بنابراین نیاز است که برنامه‌ای جامع برای درمان فرد در نظر گرفته شده و تمام اطرافیان او مانند خانواده، همکاران، دوستان و… به اثربخش بودن درمان کمک کنند. همچنین، توصیه می‌کنیم در مدیریت تروما از درمانگرانی کمک بگیرید که بتوانند با ارائه یک برنامه جامع، وضعیت فرد را کنترل کنند. در صورتی که درمان روان‌زخم به‌درستی انجام نشود، امکان دارد آثار آن تا سال‌ها بر روان فرد اثر بگذارد و تبدیل به یک وضعیت مزمن شود.