لیست داروهای ضدتشنج | بهترین قرص‌های ضد تشنج

داروهای ضدتشنج یا ضدصرع، گروهی از داروهای تخصصی هستند که برای کنترل و پیشگیری از تشنج‌ها تجویز می‌شوند. این داروها با تنظیم فعالیت الکتریکی مغز نه تنها به درمان صرع کمک می‌کنند، بلکه در کنترل دردهای عصبی، اضطراب، میگرن و برخی اختلالات عصبی نیز مؤثرند. انتخاب بهترین داروی ضدتشنج برای بزرگسالان و کودکان بسته به نوع تشنج، شرایط جسمی و سن بیمار متفاوت است و باید توسط پزشک متخصص انجام شود.

داروهای ضدتشنج چیست و چگونه به درمان تشنج کمک می‌کنند؟

داروهای ضدتشنج یا ضدصرع (Anti-Seizure Medications) گروهی از داروهای تخصصی هستند که برای کنترل، کاهش یا پیشگیری از تشنج‌ها تجویز می‌شوند. تشنج زمانی رخ می‌دهد که فعالیت الکتریکی مغز به‌طور ناگهانی و خارج از کنترل افزایش پیدا کند؛ حالتی که می‌تواند از چند ثانیه خیره شدن به نقطه‌ای گرفته تا حرکات شدید و کنترل‌نشده عضلانی ادامه پیدا کند. این داروها نه‌تنها برای درمان صرع استفاده می‌شوند، بلکه در سال‌های اخیر برای مشکلات دیگری مانند دردهای عصبی، اضطراب، اختلالات خلقی، فیبرومیالژیا و حتی برخی انواع سردردهای میگرنی نیز کاربرد دارند.

پزشکان بسته به نوع تشنج، سن، علت زمینه‌ای و شرایط جسمی بیمار، مناسب‌ترین داروی ضدتشنج را انتخاب می‌کنند. برخی از این داروها طیف وسیع‌تری از تشنج‌ها را پوشش می‌دهند و برخی فقط برای نوع خاصی مؤثر هستند. بنابراین هیچ دارویی را نمی‌توان بهترین یا قوی‌ترین نامید؛ بلکه «بهترین دارو، دارویی است که برای شرایط خاص فرد بیشترین اثر و کمترین عارضه را داشته باشد».

تشنج چیست و چرا اتفاق می‌افتد؟

در مغز هر انسان، میلیاردها نورون وجود دارد که دائماً از طریق پیام‌های الکتریکی و شیمیایی با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند. این پیام‌ها در حالت طبیعی منظم و کنترل‌شده هستند؛ اما گاهی یک اختلال باعث می‌شود نورون‌ها به‌طور غیرعادی تحریک شده و به شکل برق‌گونه و انفجاری شلیک کنند. این موج الکتریکی شدید باعث بروز تشنج می‌شود.

علائم تشنج می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• انقباض و پرش ناگهانی عضلات

• از دست دادن هوشیاری

• تغییرات عجیب در رفتار یا احساسات

• بی‌حسی یا گزگز

• خیره شدن به یک نقطه بدون واکنش

• افتادن و لرزش شدید بدن

بسیاری از افراد تصور می‌کنند تشنج = صرع، اما این تصور کاملاً غلط است.
تشنج می‌تواند دلایل دیگری نیز داشته باشد، از جمله:

• تب بالا در کودکان

• مسمومیت دارویی

• کاهش شدید قند خون

• ضربه مغزی

• مشکلات الکترولیتی

• مصرف الکل یا مواد

به همین دلیل، امروزه پزشکان اصطلاح «داروهای ضدتشنج» را به‌جای «ضدصرع» استفاده می‌کنند.

چرا داروهای ضدتشنج برای درمان درد عصبی هم استفاده می‌شوند؟

یکی از کاربردهای مهم داروهای ضدتشنج، کمک به درمان دردهای نوروپاتیک (عصبی) است. در این نوع درد، عصب آسیب‌دیده به‌طور اشتباه پیام درد ارسال می‌کند؛ یعنی حتی بدون وجود آسیب فیزیکی، بدن علامت درد را حس می‌کند. این نوع درد معمولاً شدید، سوزشی، تیرکشنده یا مشابه برق‌گرفتگی است.

شایع‌ترین علل درد عصبی:

• دیابت: یکی از اصلی‌ترین علل نوروپاتی محیطی

• زونا و نورالژی پس از هرپس

• شیمی‌درمانی

• فتق دیسک و فشار ریشه عصب

• مصرف برخی سموم و مواد شیمیایی

داروهایی مثل گاباپنتین، پرگابالین، توپیرامات و … با کاهش تحریک عصبی و آرام‌کردن فعالیت بیش‌ازحد نورون‌ها، می‌توانند درد را کاهش دهند.

فهرست کامل داروهای ضدتشنج (جدیدترین نسخه)

در حال حاضر ده‌ها داروی ضدتشنج در ایران و جهان استفاده می‌شود. برخی شناخته‌شده و برخی کمتر رایج هستند. در ادامه فهرست کامل آن‌ها را می‌بینید:

• بریواراستام (Briviact)

• کانابیدیول (Epidiolex)

• کاربامازپین (Tegretol، Epitol)

• سنوبامات (Xcopri)

• کلوبازام (Onfi)

• کلونازپام (Klonopin)

• اسلیکاربازپین (Aptiom)

• اتوسوکسیماید (Zarontin)

• فلبامات (Felbatol)

• فسفنی‌توئین (Cerebyx)

• گاباپنتین (Neurontin، Gralise، Horizant)

• لاکوزامید (Vimpat)

• لوتیراستام (Keppra)

• اکسکاربازپین (Trileptal)

• پرامپانل (Fycompa)

• فنوباربیتال

• فنی‌توئین (Dilantin)

• پرگابالین (Lyrica)

• پریمیدون (Mysoline)

• روفینامید (Banzel)

• استیریپنتول (Diacomit)

• تیاگابین (Gabitril)

• توپیرامات (Topamax)

• والپروات‌ها (Depakote، Depacon، Depakene)

• ویگاباترین (Sabril)

• زونیسامید (Zonegran)

داروهای طیف وسیع و طیف باریک: کدام برای چه نوع تشنجی مناسب است؟

داروهای ضدتشنج به دو گروه اصلی تقسیم می‌شوند:

۱. داروهای طیف وسیع

برای انواع متنوعی از تشنج‌ها مؤثر هستند و معمولاً اولین انتخاب پزشک‌اند.

نمونه‌ها:

• لاموتریژین

• لوتیراستام

• زونیسامید

• توپیرامات

۲. داروهای طیف باریک

برای نوع خاصی از تشنج مؤثرند.

نمونه‌ها:

• گاباپنتین

• پرگابالین

• کاربامازپین

• اتوسوکسیماید

پزشک با کمک نوار مغز (EEG)، نوع تشنج و علت زمینه‌ای مناسب‌ترین دارو را مشخص می‌کند.

داروهای ضدتشنج برای چه بیماری‌هایی تجویز می‌شوند؟

ارائه دهندگان ممکن است داروهای ضدتشنج را برای سایر شرایط غیر مرتبط با تشنج تجویز کنند. برخی از داروهای ضدتشنج توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) برای سایر شرایط تایید شده است. ارائه دهندگان همچنین ممکن است داروهای ضد تشنج را برای یک بیماری تجویز کنند، حتی اگر آنها برای آن وضعیت مورد تایید FDA نباشند. این یک استفاده خارج از برچسب دارو در نظر گرفته می شود. برخی از داروهای ضد تشنج ممکن است به درمان کمک کنند:

علاوه بر صرع، این داروها در موارد زیر نیز تجویز می‌شوند:

کاربردهای غیرتشنجی

• اضطراب

• اختلال دوقطبی

• میگرن

• درد عصبی

• فیبرومیالژیا

• سندرم پای بی‌قرار

• پارکینسون

• کمک به کاهش وزن (توپیرامات و زونیسامید)

برخی از این تجویزها «خارج از بروشور» هستند اما طبق مطالعات علمی معتبر انجام می‌شوند.

داروهای ضدتشنج چگونه عمل می‌کنند؟

این داروها با کنترل فعالیت الکتریکی غیر طبیعی نورون‌ها از تشنج جلوگیری می‌کنند. مکانیسم‌های اصلی شامل:

۱. اثر روی کانال‌های یونی نورون‌ها

• سدیم

• پتاسیم

• کلسیم

• کلر

۲. تقویت انتقال‌دهنده‌های عصبی مهاری (مانند GABA)

۳. کاهش فعالیت بیش‌ازحد نورونی

این مکانیسم باعث می‌شود فعالیت مغز به حالت پایدار و کنترل‌شده برگردد.

عوارض جانبی احتمالی داروهای ضدتشنج

هر دارو بسته به نوع خود عارضه‌های خاصی دارد، اما شایع‌ترین عوارض عبارت‌اند از:

• خواب‌آلودگی

• سرگیجه

• حالت تهوع

• تاری دید

• خستگی

• افزایش یا کاهش وزن

• تغییرات خلقی

عوارض جدی و کمتر شایع

• مشکلات کبدی

• کاهش گلبول‌های خونی

• واکنش‌های آلرژیک شدید مانند سندرم استیونز–جانسون

• روان‌پریشی

• خطر افکار خودکشی (نادر)

آیا داروهای ضدتشنج مؤثر هستند؟

بله. این داروها در حدود ۷۰٪ بیماران موجب کنترل کامل تشنج می‌شوند.
اما پیدا کردن داروی مناسب ممکن است زمان‌بر باشد. گاهی لازم است داروهای مختلف امتحان شود یا دوز تغییر کند.

اگر داروها کافی نباشند، گزینه‌هایی مثل تحریک عصب واگ، جراحی صرع، رژیم کتوژنیک یا تحریک مغزی پیشنهاد می‌شود.

مسمومیت با داروهای ضدتشنج

مصرف بیش‌ازحد دارو می‌تواند خطرناک باشد و نیاز به رسیدگی فوری دارد.

علائم مسمومیت

• گیجی

• آتاکسی (اختلال تعادل)

• تنفس سطحی

• تغییر ضربان قلب

درصورت مشاهده این علائم، باید فوراً به اورژانس مراجعه شود.

مصرف داروهای ضدتشنج در دوران بارداری

در بسیاری از موارد، پزشکان توصیه می‌کنند دارو ادامه یابد؛ زیرا خطر تشنج برای مادر و جنین خطرناک‌تر از مصرف داروست.

اما انتخاب دارو باید با دقت انجام شود، چون برخی داروها اثرات بیشتری بر جنین دارند.

چه مدت باید داروی ضد تشنج مصرف کنم؟

مدت زمانی که باید داروی ضد تشنج مصرف کنید به موقعیت منحصر به فرد شما و دلیل مصرف آن بستگی دارد.

اگر صرع دارید و بعد از مصرف داروهای ضدتشنج بدون تشنج هستید، احتمال از بین رفتن داروهای ضد تشنج به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:

• نوع صرع شما
• تعداد داروهای ضد تشنجی که مصرف می کنید.
• چه مدت بدون تشنج بوده اید.
• زمانی که برای اولین بار دچار صرع شدید.
• چه مدت قبل از اینکه بدون تشنج صرع داشته باشید؟
• تعداد تشنج هایی که قبل از بدون تشنج داشته اید.
• این که آیا شما سایر بیماری های عصبی دارید.
• وجود یافته های غیر طبیعی EEG.
• اگر تحت عمل جراحی صرع قرار گرفته اید.
• با هم، شما و ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی خود تصمیم خواهید گرفت که چه چیزی برای شما بهترین است.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟

اگر موارد زیر را تجربه کردید:

• عوارض آزاردهنده

• تشنج‌های جدید یا شدیدتر

• قطع ناگهانی دارو

• تداخل با داروهای جدید

جمع‌بندی

داروهای ضدتشنج یکی از مؤثرترین درمان‌ها برای کنترل تشنج و بیماری‌های مرتبط با عملکرد عصبی هستند. با توجه به تعداد زیاد داروها، انتخاب مناسب‌ترین گزینه باید حتماً توسط پزشک متخصص انجام شود. مصرف منظم دارو، آزمایش خون دوره‌ای و پیگیری مداوم، مهم‌ترین عوامل در مدیریت صحیح بیماری هستند.