برای درمان اختلال دوقطبی با استفاده از دارو یا بدون دارو، باید ابتدا ارزیابی درستی صورت گیرد، ارزیابی درست شامل موارد زیر است:

معاینه فیزیولوژی: پزشک ممکن است معاینه فیزیکی و آزمایش های متعددی انجام دهد، چرا که مشکلات پزشکی می تواند گاهی باعث علائم اختلال دوقطبی شود.
ارزیابی روانپزشک: پزشک ممکن است شما را به روانپزشک ارجاع دهد، روانپزشکی که در مورد افکار، احساسات و الگوهای رفتاری شما صحبت خواهد کرد. شاید شما یک پرسشنامه خودارزیابی روانشناختی یا یک تست معتبر روانشناختی را پر کنید. همچنین روانپزشک با اجازه شما می تواند از اعضای خانواده یا دوستان نزدیک شما بخواهد تا در مورد علائم شما اطلاعاتی را ارائه دهند.

معیارهای تشخیصی اختلال دو قطبی

روانپزشک یا روانشناس قبل از درمان اختلال دوقطبی باید علائم شما را با معیارهای اختلال دوقطبی مندرج در دفترچه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5)، منتشر شده توسط انجمن روانپزشکان آمریکا، مقایسه کند.

تشخیص در کودکان

اگرچه تشخیص کودکان و نوجوانان در مورد اختلال دو قطبی همان معیارهایی را دارد که برای بزرگسالان استفاده می شود، اما علائم در کودکان و نوجوانان اغلب الگوهای مختلفی دارند و ممکن است به طور دقیق در دسته تشخیصی قرار نگیرند.

همچنین کودکانی که اختلال دوقطبی دارند اغلب با سایر شرایط روانشناختی مانند اختلال کمبود توجه / بیش فعالی (ADHD) یا مشکلات رفتاری نیز تشخیص داده می شوند که می تواند تشخیص را پیچیده تر کند.

درمان اختلال دوقطبی

بهترین درمان برای اختلال دوقطبی توسط روانشناس متخصص یا روانپزشکی که در این زمینه تخصص و سابقه فعالیت دارد، انجام می شود. ممکن است یک تیم از متخصصین در درمان اختلال دوقطبی درگیر باشند. این تیم می تواند شامل روانشناس، مددکار اجتماعی و روانپزشک باشد. در برخی از تئوری ها اختلال دو قطبی یک وضعیت مادام العمر است. و درمان صرفا در مدیریت علائم آن است. بسته به نیاز شما، ممکن است درمان اختلال دوقطبی شامل موارد زیر باشد:

رواندرمانی توسط روانشناس: معمولا اصلی ترین و موثرترین درمان برای اختلالات روانشناختی، رواندرمانی است، این روش درمانی که در غالب یک رویکرد رواندرمانی انجام می گیرد اگر با سایر روش های درمانی ترکیب شود بهترین نتیجه را دارد.

داروها: اغلب در ابتدای درمان باید شروع به مصرف دارو کنید تا خلق و خوی شما متعادل شود. البته ابن مورد بسته به شدت اختلال دارد.

ادامه درمان با دارو: اختلال دو قطبی حتی در دوره هایی که احساس بهتری می کنید نیاز به درمان مادام العمر با داروها یا روش های غیردارویی دارد. افرادی که درمان شده اند، در معرض خطر عود مجدد هستند.
برنامه های درمانی روزانه: پزشک شما ممکن است یک برنامه درمانی روزانه را به شما پیشنهاد کند. این برنامه ها ضمن دریافت علائم تحت کنترل شما شامل پشتیبانی و مشاوره مورد نیاز شما خواهد بود.
درمان سوء مصرف مواد: اگر دچار اعتیاد به الکل یا مواد مخدرهستید، به درمان سوء مصرف مواد نیز نیاز خواهید داشت. در غیر این صورت، مدیریت و درمان اختلال دوقطبی بسیار دشوار است.
بستری شدن: اگر رفتارهای خطرناك داشته باشید، پزشك شما ممکن است شما را بستری کند، اغلب در دوران افسردگی شدید افراد به فکر خودکشی یا آسیب زدن به خود می کنند یا در هنگام شیدایی رفتارهای پرخطر انجام می دهند. در این مواقع خطرناک ممکن است پزشک دستور بستری شدن بدهند.
به طور خلاصه درمان های اولیه برای اختلال دوقطبی شامل داروها و مشاوره روانشناسی (روان درمانی) برای کنترل علائم است و همچنین ممکن است شامل گروه های آموزشی و پشتیبانی نیز باشد.

روان درمانی برای درمان اختلال دوقطبی

روان درمانی یک بخش اساسی در درمان اختلال دو قطبی است و می تواند در محیط های فردی، خانوادگی یا گروهی ارائه شود. چندین نوع درمان ممکن است مفید باشد. رواندرمانی می تواند با توجه به علت مشکل شما رویکرد متفاوتی داشته باشد. معمولا درمان های روانشناسی یا همان رواندرمانی از نظر زمانی بلند مدت هستند، اما اصلی ترین قسمت درمان را تشکیل می دهند.

سایر گزینه های درمانی برای بیماری دوقطبی

بسته به نیاز شما، ممکن است سایر روش های درمانی به دوره های افسردگی شما اضافه شود.
در طول درمان با تحریک الكتريكی مغز (TDCS)، جريان های الكتريكی خیلی خفیفی از مغز شما عبور می كنند و عمداً باعث تسهیل حرکت نورونی می شوند. به نظر می رسد TDCS باعث ایجاد تغییراتی در شیمی مغز می شود که می تواند علائم بیماری های روانی خاص را معکوس کند.

تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال (TMS) به عنوان گزینه ای برای کسانی که به داروهای ضد افسردگی پاسخ نداده اند، مورد بررسی قرار می گیرد.

داروهای درمان دوقطبی (درمان دوقطبی با دارو)

برخی از داروها بیشتر از بقیه برای درمان اختلال دوقطبی استفاده می شوند. انواع و دوز داروهای تجویز شده براساس علائم و شدت علائم شما است.

داروها ممكن است شامل موارد زير باشد:

تثبیت کننده خلق و خو: برای کنترل دوره های جنون یا هیپومنیک به طور معمول به داروهای تثبیت کننده خلق و خو نیاز دارید. نمونه هایی از تثبیت کننده خلقی عبارتند از: لیتیوم (لیتوبید)، اسید والپروئیک اسید (Depakene)، سدیم، کاربامازپین و لاموتریژین (Lamictal).
ضد روانپریشی: اگر علائم افسردگی یا شیدایی به رغم درمان با سایر داروها همچنان ادامه داشته باشد، افزودن داروی ضد روان پریشی مانند اولانزاپین (Zyprexa)، ریزپریدون، آریپیپرازول، لورازیدون (Latuda) یا آسناپین (سافریس) ممکن است کمک کند. پزشک شما ممکن است برخی از این داروها را به تنهایی یا همراه با یک تثبیت کننده خلقی تجویز کند.
داروهای ضد افسردگی: روانپزشک شما ممکن است یک داروی ضد افسردگی را برای کمک به مدیریت دوره های افسردگی اضافه کند. از آنجا که یک داروی ضد افسردگی گاهی اوقات می تواند یک دوره جنون را ایجاد کند، معمولاً همراه با یک تثبیت کننده خلقی یا ضد روان پریشی تجویز می شود.
ضد افسردگی – ضد درد: داروی Symbyax ترکیبی از ضدافسردگی فلوکستین و اولانزاپین ضد روان پریشی است. این به عنوان یک درمان افسردگی و تثبیت کننده خلقی کار می کند.
داروهای ضداضطراب: بنزودیازپین ها ممکن است در اضطراب و بهبود خواب کمک کنند، اما معمولاً به صورت کوتاه مدت استفاده می شوند.
قطعا بهترین دارو، دارویی است که متخصص روانپزشک به شما تجویز می کند.

اثرگذاری دارو و درمان اختلال دوقطبی به صبر و شکیبایی نیاز دارد، زیرا برخی از داروها برای تأثیرگذاری کامل  به زمان نیاز دارند.

اثرات جانبی داروهای دوقطبی

با تجویز داروهای مناسب و دوزهایی که برای شما مفید است، عوارض جانبی خفیف اغلب بهبود می یابد و بدن شما با داروها تنظیم می شود. اگر عوارض جانبی آزار دهنده دارید با پزشک یا متخصص بهداشت روان صحبت کنید.

خودسرانه تغییراتی ایجاد نکنید یا مصرف داروهای خود را متوقف نکنید. اگر داروی خود را متوقف کنید، ممکن است اثرات ترک را تجربه کنید یا علائم شما بدتر شود یا بازگردد. ممکن است بسیار افسرده شوید، احساس خودکشی کنید یا به یک دوره جنون یا هیپومنیک بروید. اگر فکر می کنید نیاز به ایجاد تغییر دارید، با پزشک خود تماس بگیرید.

داروها و بارداری

برخی از داروها برای اختلال دو قطبی می تواند به جنین آسیب بزند و می تواند از طریق شیر مادر به کودک شما منتقل شود. برخی از داروهای خاص مانند والپروئیک اسید و سدیم دیبالوپراکس نباید در دوران بارداری استفاده شود. همچنین، داروهای ضد بارداری با برخی از داروهای اختلال دوقطبی، خنثی می شود.

درمان دوقطبی در کودکان و نوجوانان

بسته به علائم، عوارض جانبی دارویی و عوامل دیگر، معمولاً برای کودکان و نوجوانان نسخه های درمانی متفاوتی پیچیده می شود.

داروهای مورد استفاده برای كودكان و نوجوانان مبتلا به اختلال دو قطبی معمولاً همان داروهایی است كه برای بزرگسالان استفاده می شود. اما تحقیقات کمتری در مورد ایمنی و اثربخشی داروهای دو قطبی در کودکان نسبت به بزرگسالان وجود دارد، بنابراین تصمیمات مربوط به درمان اغلب براساس تحقیقات مربوط به بزرگسالان است.
همچنین روان درمانی می تواند به کودکان و نوجوانان کمک کند تا روند اختلال خود را مدیریت کنند، مهارت های مقابله ای را توسعه دهند، مشکلات یادگیری را برطرف کنند، مشکلات اجتماعی را برطرف کنند و به تقویت پیوندهای خانوادگی و ارتباطات کمک کنند.

تربیت روانی: تربیت روانی می تواند شامل یادگیری علائم اختلال دوقطبی و نحوه تفاوت آنها با رفتارهای مربوط به رشد فرزند، وضعیت و رفتار فرهنگی مناسب باشد. درک و آموزش در مورد اختلال دوقطبی همچنین می تواند به شما در حمایت از فرزندتان کمک کند.

پشتیبانی و حمایت: همکاری با معلمان و مشاوران مدرسه و تشویق حمایت از خانواده و دوستان می تواند به شناسایی خدمات و ترغیب موفقیت کمک کند.

سبک زندگی سالم در درمان دوقطبی

برای متوقف کردن چرخه های رفتاری که باعث اختلال دوقطبی شما می شود، احتمالاً باید تغییراتی در شیوه زندگی ایجاد کنید. در اینجا چند قدم موثر آورده شده است:

نوشیدن یا استفاده از نوشیدنی ها و داروهای تفریحی را ترک کنید: یكی از بزرگترین نگرانی های مربوط به اختلال دو قطبی، عواقب منفی رفتارهای پرخطر و سوء مصرف مواد مخدر یا الكل است. در رابطه با ترک این موارد حتما درخواست کمک کنید.
روابط سالم ایجاد کنید. خود را با افرادی که تأثیر مثبت دارند احاطه کنید. دوستان و اعضای خانواده می توانند از علائم هشدار دهنده تغییر روحیه پشتیبانی کنند و به شما کمک کنند.
یک سبک زندگی سالم ایجاد کنید: داشتن روال منظم برای خواب، غذا خوردن و فعالیت بدنی می تواند به متعادل کردن روحیه شما کمک کند. قبل از شروع هر برنامه ورزشی با پزشک خود مشورت کنید. یک رژیم غذایی سالم بخورید. اگر لیتیوم مصرف می کنید، در مورد مصرف مناسب مایعات و نمک با پزشک خود صحبت کنید. اگر در خواب مشکل دارید، درمورد آنچه می توانید انجام دهید با پزشک یا متخصص بهداشت روان صحبت کنید.
قبل از مصرف سایر داروها تحقیق کنید: قبل از مصرف داروهای تجویز شده توسط پزشک دیگر یا هرگونه مکمل یا داروی بدون نسخه، با پزشک معالج خود تماس بگیرید. بعضی اوقات بعضی از داروها باعث ایجاد افسردگی یا شیدایی می شوند و یا ممکن است با داروهایی که برای اختلال دوقطبی مصرف می کنید، اختلال ایجاد کنند.
یک نمودار نوسانات خلق و خو داشته باشید: ثبت سابقه ای از حالات روزانه، روش های درمانی، خواب، فعالیت ها و احساسات ممکن است در شناسایی محرک ها، گزینه های درمانی مؤثر و در صورت نیاز به تنظیم درمان کمک کند.

حمایت و پشتیبانی – درمان دوقطبی بدون دارو

مقابله با اختلال دو قطبی می تواند چالش برانگیز باشد. در این مقاله از کلینیک روانشناسی ذهن آرا چند استراتژی وجود دارد که می توانند به شما کمک کنند:

در مورد اختلال دوقطبی اطلاعات کسب کنید: یادگیری در مورد وضعیت خودتان می تواند شما را توانمند سازد و شما را ترغیب کند تا به برنامه درمانی خود بپیوندید و تغییرات خلق و خوی خود را بشناسید.
بر اهداف خود متمرکز شوید: یادگیری مدیریت اختلال دوقطبی زمان بر است. با یادآوری اهداف خود، به خود بگویید که می توانید برای ترمیم روابط آسیب دیده و سایر مشکلات ناشی از نوسانات روحی خود تلاش کنید.
به یک گروه حمایتی بپیوندید: گروه های حمایتی اختلال دوقطبی می توانند به شما کمک کنند تا با دیگران در مواجهه با چالش های مشابه ارتباط برقرار کرده و تجربیات خود را به اشتراک بگذارید.
رسانه های سالم پیدا کنید و راه های سالم برای هدایت انرژی خود پیدا کنید، مثلا سرگرمی، ورزش و فعالیت های تفریحی را کشف کنید.
تکنیک های ریلکسیشن و مدیریت استرس را بیاموزید: یوگا، تای چی، ماساژ، مراقبه یا سایر تکنیک های آرامش بخش می تواند برای شما در مواقع فشار روانی کمک کننده باشد.

آماده شدن برای ملاقات با دکتر روانشناس یا روانپزشک

قبل از قرار ملاقات، لیستی از موارد زیر تهیه کنید:

• علائمی که داشته اید.
• اطلاعات كليدی شخصی، از جمله هرگونه فشار روانی يا تغييرات اخير زندگی
• تمام داروها، گیاهان و یا مکمل های دیگر، و دوزهای هر کدام که مصرف می کنید.

پیدا کردن مشاور خوب و حرفه‌ای مرکز مشاوره‌ای که بهترین خدمات را در زمینه درمان اختلال دوقطبی به شما ارائه دهد می‌تواند معضل بزرگی باشد. خصوصا اگر برای بار اول می‌خواهید به روان درمانگر مراجعه کنید. شما می‌توانید برای مشورت و کسب اطلاعات بیشتر درمورد مراکز مشاوره خوب در شمال و شرق تهران در این زمینه با کلینیک ذهن آرا تماس بگیرید.