روانکاوی و تکنیک های روانکاوی از مباحث بسیار کاربردی و مفید در رواندرمانی و علم روانشناسی می باشد. ممکن است هنگام مراجعه به یک کلینیک رواندرمانی، با واژه های روانکاوی و روانکاو مواجه شوید اما معنای دقیق آن ها را ندانید و از جلسات روانکاوی و تکنیک های مورد استفاده در آن، اطلاعاتی نداشته باشید. در این مقاله از نوشت های کلینیک ذهن آرا، به بررسی روانکاوی و تکنیک های آن می پردازیم و در نهایت بهترین کتاب های روانکاوی را معرفی خواهیم کرد.

تاریخچه تکنیک های روانکاوی

شاید زیگموند فروید یکی از تأثیرگذارترین و شناخته شده ترین چهره های تاریخ روانکاوی باشد. فروید (1856-1939) یک متخصص مغز و اعصاب اتریشی بود که شیفته بیماران مبتلا به “هیستری” و نوروتیک بود.

هیستری یک تشخیص قدیمی برای یک نوع اختلال در زنان بود که آن ها علائم بسیاری از جمله علائم جسمی و اختلالات عاطفی را از خود نشان می دادند که هیچ کدام از علائم علت ظاهری نداشتند.

فروید مطرح کرد که بسیاری از مشکلات بیمارانش ناشی از ضمیر ناخودآگاه است. از نظر فروید، ذهن ناخودآگاه منبعی از احساسات و انگیزه هایی است که ما از آنها آگاهی نداریم. بنابراین دستیابی به ناخودآگاه فرد برای حل موفقیت آمیز علائم بیماری بسیار مهم بود.

از نظر فروید، از طریق تجزیه و تحلیل رویاها، با بررسی اولین کلماتی که به ذهن افراد می رسد و سهواً آن ها را بیان می کنند، می توان به ضمیر ناخودآگاه دسترسی داشت. نظریه روانکاوی بر نقش ناخودآگاه فرد و تجربیات اولیه کودکی تمرکز دارد.

درمان روانکاوی چیست؟

روانکاوی، که به آن “گفتاردرمانی” نیز می گویند، نوعی درمان مبتنی بر نظریه های زیگموند فروید است که اغلب او را “پدر روانکاوی” می نامند. فروید این روش درمانی را برای بیمارانی که به درمان های روانی یا پزشکی موجود در زمان او پاسخ نمی دادند، ایجاد کرد.

فروید معتقد بود که انواع خاصی از مشکلات ناشی از افکار، احساسات و رفتارهایی است که در ضمیر ناخودآگاه نهفته است و تجربه های الان یک فرد برا اساس گذشته او شکل گرفته است و اقدامات فعلی ما ریشه در تجربیات اولیه کودکی دارد.

روانکاوها به مراجعان کمک می کنند تا با بازیابی ذهن ناخودآگاه خود احساسات سرکوب شده و تجربیات عمیق و گاه فراموش شده را بازیابی کنند. با درک بهتر ضمیر ناخودآگاه خود، بیماران از انگیزه های درونی که افکار و رفتارهای آنها را هدایت می کند، آگاه می شوند و اصطلاحاً به بینش می رسند. انجام این کار بیماران را قادر می سازد تا در جهت تغییر رفتارهای منفی و مخرب تلاش کنند.

روانکاو چه می کند؟

یک روانکاور با استفاده از اصول نظریه روانکاوی، درمان را انجام می دهد. در طول جلسات درمانی، روانکاو به صحبت های بیمار در مورد تخیلات و رویاها و تجربیات او گوش می دهد. روانکاو در الگوها یا رویدادهای مکرر گذشته به دنبال نکته ای می گردد که ممکن است در مشکلات فعلی بیمار نقش داشته باشد.

• روانکاو ها با هر مراجع به صورت جداگانه کار می کنند.
• به مراجعان در شناخت احساسات درونی شان کمک می کند.

• به مراجعان کمک می کند تا عوامل ناخودآگاهی را که رفتار آن ها را تحت تاثیر قرار می دهند، دریابند.

• اصل رازداری در جلسات روانکاوی رعایت می شود.
• هر جلسه از اطلاعات جزئی و مهم یادداشت برداری می کنند.

روانکاوی به حل چه مشکلاتی کمک می کند؟

روانکاوی برای درمان انواع شرایط و مشکلات عاطفی در بزرگسالان و کودکان استفاده می شود. مسائل مختلف مانند موارد زیر معمولاً به خوبی به این نوع درمان پاسخ می دهند.

• اضطراب
• افسردگی
• حملات پنیک
• فوبی ها
• رفتار وسواسی
• تجربه های آسیب زا
• اختلالات خوردن
• مشکلات مربوط به عزت نفس
• اختلالات جنسی
• مشکل در روابط
• رفتار های خود مخرب

تکنیک های روانکاوی

افرادی که تحت درمان روانکاوی هستند اغلب حداقل هفته ای یکبار روانکاو خود را ملاقات می کنند.

گاها ممکن است یک درمان ماه ها و یا سال ها به طول انجامد.

در طی این جلسات، روانکاو از تکنیک های روانکاوی برای شناخت بیشتر رفتار و افکار شما استفاده می کند.

برخی از کاربردی ترین تکنیک ها به شرح زیر می باشند.

تکنیک تفسیر خواب: از نظر فروید، تجزیه و تحلیل خواب و رویا تا حد زیادی مهمترین تکنیک روانکاوی است. او اغلب از رویاها به عنوان جاده سلطنتی به سمت ناخودآگاه یاد می کرد. تفسیر و درک خواب در روانکاوی، تکنیکی برای درک عملکرد هر فرد می باشد. فروید  معتقد بود که ایده ها و احساسات سرکوب شده از طریق رویاها به سطح خودآگاه راه پیدا می کنند. بنابراین، یک روانکاو باید به مراجع خود در تفسیر و درک محتوای خواب کمک کند تا معانی پنهان آن را کشف کند.

تکنیک تداعی آزاد: در طول تداعی آزاد، مراجع اجازه دارد در مورد هر چیزی که به ذهنش می رسد آزادانه صحبت کند. روانکاو لیستی از کلمات تصادفی را می خواند و مراجع اولین چیزی که با شنیدن هر کلمه به ذهنش می رسد را بیان می کند. خاطرات سرکوب شده اغلب در طی تکنیک های روانکاوی از جمله تداعی آزاد آشکار می شوند.

تکنیک انتقال: از انتقال برای انتقال احساسات گذشته به زمان حال استفاده می شود. به این صورت که مراجع هر احساسی که در گذشته نسبت به اعضای خانواده ، دوستان و آشنایان داشته به درمانگر خود منتقل می کند و همان حس را با او تجربه می کند.

تکنیک تفسیر: این روش از اصلی ترین تکنیک های روانکاوی است. در این فرایند، مراجع به  تمام افکار خودش می پردازد و  نظراتش درباره ی زندگی و آدم ها را بیان می کند. به کمک روانکاو، این صحبت ها تفسیر می شوند و فرد به ریشه احساسات و باورهایش پی می برد.

اثر بخشی استفاده از تکنیک های روانکاوی

اثر بخش بودن این درمان، به توانایی مقابله با تجربیات آسیب زا بستگی دارد. تحقیقات نشان می دهد که روانکاوی بلند مدت و کوتاه مدت طیف وسیعی از مشکلات را به طور موثری درمان می کند.

روانکاوی بلند مدت معمولا یک سال یا 50 جلسه است و درمان کوتاه مدت کمتر از 40 جلسه و کمتر از یک سال تعریف می شود.

کاهش علائم: مطالعات بسیاری، اثر بخشی درمان روانکاوی در کاهش علائم بیماری را نتیجه گرفته اند. یک بررسی جامع در سال 2020 نشان داده است که درمان کوتاه مدت روانکاوی منجر به کاهش علائم افسردگی و علائم اضطراب می شود.

بهبودی دائمی: افرادی که تحت درمان روانکاوی قرار می گیرند، بهبودی دائمی تری نسبت به دیگر رویکرد های درمانی نشان می دهند.

بهترین کتاب های روانکاوی

روانکاوی، جایگاه ویژه ای در روانشناسی و درمان مشکلات روانشناختی دارد اما متاسفانه متخصصان ما با این رویکرد به طور کامل آشنا نشده اند و آن طور که شایسته است اهمیت نمی دهند. در این بخش با معرفی بهترین کتاب های روانکاوی سعی داریم در مسیر معرفی روانکاوی و جایگاه آن موثر باشیم.

کتاب «تفسیر خواب» این کتاب یکی از درخشان‌ترین کتاب‌های تاریخ روانکاوی است. «زیگموند فروید» این کتاب را در سال ۱۹۰۰ منتشر کرد.

فروید، در این کتاب به معرفی نظریه خود از تعبیر خواب با توجه به ذهن ناهشیار فرد می‌پردازد. کتاب تفسیر خواب، در بردارنده تلاش فروید در رمزگشایی خواب و به نوعی دربردارنده بخش‌های بزرگی از اصلی‌ترین نظریات فروید در زمینه سرکوب، سانسور، نظریه جنسی و رابطه خودآگاه و ناخودآگاه وی است.

فروید خواب‌ها را «بزرگراهی به درون ناخودآگاه» می‌دانست و عالمان پس از او نیز چون خود او از این بزرگراه برای راه یافتن به جهان پیچیده‌ی ذهن انسانی بهره‌های بسیار بردند.
روان‌کاوی و روان‌درمانی امروز بی‌تردید به کار پیشاهنگ و پیشتاز فروید دین بسیار دارد.

او در این کتاب ما را از شر تفسیر نمادین خواب خلاص می‌کند. روش نمادین خواب جهانشمول بود. مثل اینکه؛ دریا نماد آرامش، خون نماد گرفتاری. او خواب را به بافت زندگی تک تک ما آورد. مهمترین موضوع کتاب درباره‌ی این است که «خواب‌ها تحقق آرزوهای سرکوب شده‌ی ما هستند». ترجمه‌ی عنوان کتاب «تعبیر رویاها» است ولی مترجم فارسی این کتاب جناب آقای «شیوا رویگریان» آن را «تفسیر خواب» ترجمه کرده‌اند. ترجمه‌ای نسبتاً خوب که «انتشارات مرکز» برای اولین بار در سال ۱۳۸۲ چاپ کرد و تا کنون ۲۲ بار تجدید چاپ شده است.

کتاب «زیگموند فروید» به نویسندگی ارنست فروید

هر شخصی که می خواهد با روانکاوی آشنا شود، ابتدا باید با فروید و طرز تفکر او آشنا شود. این کتاب به معرفی فروید در بطن زندگی خصوصی و اجتماعی اش می پردازد. شامل دست نوشته ها، عکس های خانوادگی و نامه های اوست که جنبه ای از زندگی فروید را  به نمایش می گذارد که کمتر شخصی به آن توجه کرده است.

کتاب «بیمار و روانکاو»

کتاب بیمار و روانکاو نزد روانکاوان به دلیل تلاش قاعده مند در توضیح مفاهیم بالینی پیچیده که طی مراحل مختلف و تکامل روانکاوی معانی چندگانه پیدا کرده‌اند شهرت خاصی دارد. این کتاب که توسط دکتر مشتاق به فارسی ترجمه شده است فرآیند تحلیل را به عنوان یک رویداد بین غربی مورد تاکید قرار گرفته است. این بازتاب نگاه معاصر به روانکاوی است که آن را به جای روانکاو در نقش آیینه، یک روانشناسی دونفره می‌داند. همانطور که از عنوان کتاب پیداست این متن هم برای کسانی که تدریس می کنند ایده آل است و هم برای کسانی که در مورد اصول روانکاوی درس می‌گیرند. این کتاب کاری فوق العاده برای رزیدنت های روانپزشکی، دانشجویان مقاطع مختلف روانشناسی بالینی و اندیشمندان و محققان حوزه های مختلف علوم انسانی است.

آشنایی با رویکرد روانکاوی و تکنیک های آن، برای عموم افراد مفید می باشد و این خاصیت روانکاوی است که نه تنها روانشناسان و متخصصان، بلکه تمام افراد جامعه می توانند از آن برای رشد و بهبود زندگی فردی خود استفاده کنند. جالب است بدانید که روانکاوی هم می تواند در کلینیک بصورت حضوری انجام گیرد و هم می تواند تحت نظر روانکاو آنلاین باشد.