اختلال PTSD چیه؟ (راهنما + علائم و درمان قطعی)
اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) چیست؟
اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) یک اختلال جدی و ناتوانکننده سلامت روان است که پس از تجربه یا مشاهده یک رویداد آسیبزا یا تهدیدکننده ایجاد میشود. این اختلال میتواند با مشکلات رفتاری، علائم جسمی، افسردگی شدید و در برخی موارد افزایش افکار خودکشی همراه باشد. PTSD در گروه اختلالات اضطرابی قرار میگیرد و ممکن است عملکرد فرد را در زندگی شخصی، شغلی و روابط اجتماعی بهطور قابلتوجهی مختل کند.
درمان اختلال PTSD معمولاً پیچیده و وابسته به ویژگیهای فردی است. داروهایی مانند داروهای ضدافسردگی، آنتاگونیستهای بتا آدرنرژیک و برخی داروهای مؤثر بر سیستم عصبی در افراد مختلف نتایج متفاوتی نشان دادهاند. از آنجا که شدت علائم، سابقه روانی و شرایط محیطی در هر فرد متفاوت است، روشهای درمان و پیشگیری نیز اثر یکسانی ندارند و معمولاً نیاز به ترکیبی از رواندرمانی و دارودرمانی وجود دارد.
PTSD تنها یک مشکل فردی نیست و بهعنوان یک مسئله مهم سلامت عمومی شناخته میشود که پیامدهای منفی آن خانواده و جامعه را نیز درگیر میکند. پژوهشها نشان میدهند که عواملی مانند جنسیت، سابقه اضطراب فردی یا خانوادگی، تجربههای آسیبزای قبلی و حتی زمینههای ژنتیکی میتوانند در بروز اختلال استرس پس از سانحه نقش داشته باشند. به همین دلیل، تشخیص بهموقع و دریافت کمک تخصصی، نقش مهمی در کاهش شدت علائم و پیشگیری از مزمن شدن PTSD دارد.
آیا درمان PTSD دشوار است؟
درمان اختلال PTSD معمولاً چالشبرانگیز و وابسته به ویژگیهای فردی است. مطالعات نشان دادهاند که داروهایی مانند:
داروهای ضدافسردگی
داروهای ضدانعقادی
آنتاگونیستهای بتا آدرنرژیک
برخی مواد دارویی مؤثر بر سیستم عصبی
کورتیزول
در افراد مختلف، نتایج متفاوتی داشتهاند. از آنجا که بروز و شدت PTSD به عوامل فردی بستگی دارد، روشهای پیشگیری و درمان نیز میتوانند اثرات متفاوتی بر افراد مختلف داشته باشند.
PTSD؛ یک مسئله مهم سلامت عمومی
PTSD تنها یک مشکل فردی نیست، بلکه یک مسئله مهم سلامت عمومی با پیامدهای مخرب برای فرد آسیبدیده، خانواده و جامعه محسوب میشود.
علائم اختلال استرس پس از سانحه با عواملی مانند:
جنسیت
سابقه اضطراب فردی یا خانوادگی
تجربههای آسیبزای قبلی
ارتباط دارند.
مطالعات انجامشده روی دوقلوها نشان دادهاند که احتمال به ارث بردن علائم PTSD قابل توجه است. علاوه بر عوامل ژنتیکی، دوقلوها معمولاً در محیطهای خانوادگی مشابهی رشد میکنند (مانند شرایط اقتصادی، رژیم غذایی و سبک فرزندپروری) که این عوامل نیز میتوانند در بروز مشترک PTSD نقش داشته باشند. بهطور کلی، شواهد علمی نشان میدهد که ژنتیک نقش مهمی در اختلال استرس پس از سانحه و علائم اضطرابی دارد.
علائم PTSD چیست؟
علائم اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) میتوانند از نظر شدت و مدتزمان در افراد مختلف متفاوت باشند، اما معمولاً در چند الگوی اصلی بروز میکنند:
۱. اضطراب شدید و برانگیختگی مداوم
افراد مبتلا به PTSD اغلب در حالت هوشیاری بیشازحد قرار دارند. اضطراب مداوم، تپش قلب، بیقراری، تحریکپذیری و واکنشهای شدید به صداها یا موقعیتهای ناگهانی از نشانههای رایج این حالت است. بدن بهگونهای واکنش نشان میدهد که گویی خطر هنوز وجود دارد.
۲. خلق افسرده، احساس گناه یا شرم
بسیاری از افراد دچار احساس غم عمیق، ناامیدی یا پوچی میشوند. احساس گناه بابت زنده ماندن، سرزنش خود بابت اتفاق رخداده یا شرم از ناتوانی در کنترل شرایط، از تجربههای هیجانی شایع در PTSD است.
۳. فلشبکها (بازگشت ذهنی به حادثه)
فلشبکها تجربههایی ناگهانی و شدید هستند که فرد احساس میکند دوباره در همان موقعیت آسیبزا قرار گرفته است. این حالت میتواند همراه با علائم جسمانی مانند تعریق، لرزش یا تنگی نفس باشد و کنترل آن برای فرد بسیار دشوار است.
۴. کابوسها و اختلالات خواب
کابوسهای مکرر مرتبط با حادثه، بیخوابی یا بیدار شدنهای مکرر در طول شب از علائم شایع PTSD هستند. این اختلالات خواب باعث خستگی مزمن، کاهش تمرکز و تشدید علائم روانی میشوند.
۵. اجتناب از محرکهای یادآور تروما
افراد مبتلا معمولاً از مکانها، افراد، گفتگوها، فیلمها یا حتی افکار مرتبط با رویداد آسیبزا دوری میکنند. این اجتناب در کوتاهمدت اضطراب را کاهش میدهد، اما در بلندمدت میتواند علائم PTSD را تثبیت یا تشدید کند.
۶. اختلال در عملکرد روزمره و روابط
مجموع این علائم میتواند باعث کاهش عملکرد شغلی، تحصیلی و اجتماعی شود. فرد ممکن است منزوی، سرد یا بیعلاقه به نظر برسد و در برقراری یا حفظ روابط عاطفی دچار مشکل شود.
تأثیر PTSD بر روابط و زندگی روزمره
PTSD میتواند توانایی فرد برای کار کردن، انجام فعالیتهای روزمره و برقراری ارتباط با خانواده و دوستان را کاهش دهد. افراد مبتلا ممکن است:
بیعلاقه یا کنارهگیر به نظر برسند
از مشارکت در زندگی خانوادگی اجتناب کنند
پیشنهادهای کمک اطرافیان را نادیده بگیرند
این وضعیت اغلب باعث ایجاد احساس فاصله و سردرگمی در عزیزان فرد مبتلا میشود.
PTSD و اختلالات روانی همراه
در صورت تداوم PTSD، بروز همزمان سایر مشکلات سلامت روان شایع است. مطالعات نشان میدهد که تا ۸۰٪ از افراد مبتلا به PTSD مزمن دچار اختلالات دیگری مانند:
افسردگی
اختلالات اضطرابی
سوءمصرف الکل یا مواد مخدر
میشوند. این مشکلات ممکن است مستقیماً در واکنش به رویداد آسیبزا یا در نتیجه اثرات طولانیمدت PTSD ایجاد شوند.
رویداد آسیبزا چیست؟
رویداد آسیبزا (تروما) به هر تجربهای گفته میشود که احساس امنیت یا بقای فرد را بهشدت تهدید کند. این رویداد میتواند:
یک حادثه ناگهانی (مانند تصادف شدید)
یا یک تجربه طولانیمدت (مانند جنگ یا سوءاستفاده مکرر)
باشد. حتی مشاهده یک رویداد آسیبزا یا آگاهی از آسیب دیدن یک عزیز نیز میتواند منجر به PTSD شود.
نمونههایی از رویدادهای آسیبزا:
تصادفات شدید رانندگی
بیماری ناگهانی یا آسیب جسمی جدی
جنگ و نبرد نظامی
بلایای طبیعی مانند زلزله، سیل یا آتشسوزی
آزار جسمی یا تجاوز جنسی
توهین و خشونت کلامی
قلدری
مرگ ناگهانی یکی از عزیزان
چه زمانی برای PTSD کمک بگیریم؟
پس از تجربه یک رویداد آسیبزا، در شرایط زیر مراجعه به متخصص ضروری است:
پس از دو هفته همچنان احساس بهبودی ندارید
اضطراب یا ناراحتی شدید دارید
علائم باعث اختلال در خانه، محل کار یا روابط شدهاند
افکار آسیب به خود یا دیگران دارید
نشانههای هشداردهنده:
تحریکپذیری یا آمادهباش دائمی
مشکل در انجام وظایف روزمره
ناتوانی در برقراری ارتباط عاطفی
اشتغال افراطی برای فرار از مشکلات
رفتارهای پرخطر
مصرف الکل، مواد مخدر یا قمار
مشکلات شدید خواب
نشانههای اختلال استرس پس از سانحه
علائم PTSD معمولاً حداقل سه ماه پس از رویداد آسیبزا ظاهر میشوند، اما در برخی افراد ممکن است سالها بعد بروز کنند. شدت و مدت علائم در افراد متفاوت است.
چهار دسته اصلی علائم PTSD:
بازسازی یا تجربه مجدد تروما (فلشبک، کابوس، خاطرات ناخواسته)
اجتناب از موقعیتها یا افراد یادآور حادثه
برانگیختگی بیش از حد (تحریکپذیری، بیخوابی، خشم، علائم جسمی)
شناختها و خلق منفی (احساس بیگانگی، سرزنش خود، افکار منفی پایدار)
PTSD در کودکان و نوجوانان
کودکان مبتلا به PTSD ممکن است:
در بیان احساسات مشکل داشته باشند
بیقرار یا گوشهگیر شوند
علائمی مشابه ADHD نشان دهند
در نوجوانان، علائم شبیه بزرگسالان است، اما ممکن است با رفتارهای پرخطر، خشم شدید یا کنارهگیری اجتماعی همراه شود. حدود یکسوم کودکانی که تروما را تجربه میکنند، دچار PTSD میشوند.
انواع PTSD
اختلال استرس حاد: علائم کوتاهمدت در ماه اول پس از تروما
اختلال استرس پس از سانحه پیچیده (CPTSD): ناشی از تروماهای مزمن و طولانیمدت مانند خشونت خانگی یا سوءاستفاده مداوم
تشخیص PTSD
علائم PTSD حداقل تا یک ماه پس از حادثه قابل تشخیص نیستند. تشخیص توسط روانشناس یا روانپزشک و بر اساس معیارهای DSM-5 انجام میشود و ممکن است شامل مصاحبه بالینی و رد علل جسمی باشد.
درمان اختلال استرس پس از سانحه
درمان اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) با هدف کاهش علائم روانی و جسمانی، بهبود کیفیت زندگی و بازگرداندن عملکرد طبیعی فرد انجام میشود. بسته به شدت علائم، سابقه روانی فرد و شرایط زندگی او، روشهای درمانی متفاوتی بهکار گرفته میشوند و معمولاً رویکردی فردمحور در نظر گرفته میشود.
یکی از مؤثرترین روشها در درمان PTSD، رواندرمانی است؛ بهویژه درمان شناختی رفتاری (CBT) که به فرد کمک میکند افکار منفی، باورهای تحریفشده و واکنشهای هیجانی مرتبط با تروما را شناسایی و اصلاح کند. در برخی موارد از درمانهای مبتنی بر مواجهه، EMDR یا سایر روشهای تخصصی نیز استفاده میشود تا شدت واکنشهای ترسآور کاهش یابد.
دارودرمانی نیز در برخی بیماران، بهویژه در موارد متوسط تا شدید، نقش حمایتی مهمی دارد. داروهای ضدافسردگی و ضداضطراب میتوانند به کاهش علائمی مانند اضطراب شدید، افسردگی، بیخوابی و تحریکپذیری کمک کنند. در بسیاری از موارد، بهترین نتایج زمانی حاصل میشود که رواندرمانی و دارودرمانی بهصورت ترکیبی و تحت نظر متخصص انجام شوند. بهبودی در PTSD معمولاً یک فرآیند تدریجی است و نیاز به صبر، تداوم درمان و همکاری فعال فرد با درمانگر دارد.
آیا میتوان از PTSD پیشگیری کرد؟
اگرچه نمیتوان همیشه از تروما جلوگیری کرد، اما برخی عوامل محافظتی میتوانند خطر PTSD را کاهش دهند:
دریافت حمایت اجتماعی
شرکت در گروههای حمایتی
استفاده از راهبردهای مقابلهای سالم
کمک به دیگران پس از رویدادهای جمعی
سخن پایانی
اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) یک اختلال شایع و ناتوانکننده است که در صورت عدم درمان میتواند زندگی فرد را بهطور جدی مختل کند. شواهد علمی نشان میدهد که مداخله زودهنگام میتواند شدت علائم را کاهش داده یا حتی از بروز کامل PTSD پیشگیری کند.
سلام.
من ۵۸ سالمه و در زمان جنگ سرباز بودم و متاسفنه در سال ۶۶ و ۶۸ در منطقه شرهانی دیده بان خمپاره بوده و در دو عملیات حضور داشتم.در سال ۶۶ بعد از عملیات نصر ۳ دچتر رواپریشی شدم و در ۲۱ تیر ۶۷ در تک بزرگ عراق و سرگردانی یکی دو ماهه در منطقه و تجربه سوانح دلخراش این ضایعه بعدها بیشتر شد.آینده تحصیلی و متعاقب آن آینده شغلیم را از دست دادم.از سال ۶۸ تا کنون تحت درمان افسردگی هستم .حملات پانیک و مشکلات دیگر لذت زندگی را سالهاست از من گرفته است.
قبلا با ایمی پرامین و سپس با فلوکستین و لورازپام چند سالی تقریبا وضع خوبی داشتم .الان با رها کین و متورال و کلونوزپام و پروانول و سرترالین تحت درمانم.
سال گذشته در همین روزها در بیمارستان روانی فجر تبریز بستری شدم.
از همسرم و دخترم خجالت می کشم .ناتوانیهای جسمی و روحی و جنسی گریبانگیرم شده است.
هر چند که جانباز ۵ درصد هستم باید بگویم اعداد درصدی بیانگر انفعال و یا مشکلات خانوادگی یک کهنه سرباز نیست.من با حسرت به فرصتهای ادامه تحصیل و جوانی از دست رفته می نگرم.
لعنت بر کسانی که کشور ما را در گیر جنگ فرسایشی کردند .
جنگ یک نعمت نیست و مصیبت است.
سلام خسته نباشید بنده از زمانی که جنگ بود موج گرفتی شدید داشتم در حال حاضر هم تحت درمان هستم ولی روز به روز هم وضیعت بیماریم شدیدتر میشود البته گاهی بطور کامل کرولال میشم گاهی چشمانم بطور کامل کور می شود که هیچ دیدی ندارم تا زمانی طولانی این اتفاقات بهم رخ میده آیا راه درمان وجود داره یا باید خودمو از بین ببرم راحت بشم بخدا خیلی خیلی در عذاب زندگی میکنم لطفأ اگه راه حل یا درمان وجود داره کمکم کنید