6 دلیل اصلی پرخاشگری کودکان + راهکار های مقابله

پرخاشگری یک عمل یا تهدید به اقدامی است که به قصد آسیب رساندن به شخص دیگری چه از نظر جسمی و چه از نظر روانی صورت می گیرد. پرخاشگری در جوانان و کودکان، یک موضوع اجتماعی مهم است. کودکان و جوانانی که پرخاشگرانه رفتار می کنند ممکن است نه تنها به خود، بلکه به خانواده، اجتماع و جامعه خود نیز آسیب برسانند. تحقیقات نشان می‌دهد، کودکان پرخاشگر، بیشتر احتمال دارد به سایر مشکلات سلامت روان یا مشکلات مصرف مواد مبتلا شوند و در بزرگسالی احتمال بیشتری دارد که درگیر اعمال خشونت‌ آمیزی شوند که کنترل خود را نیز از دست بدهند.

تعریف پرخاشگری در علم روانشناسی

از نظر روانشناشان، اصطلاح پرخاشگری، به طیف وسیعی از رفتارها گفته می‌شود که ممکن است برای خود شخص، دیگران و یا اشیاء موجود در محیط آسیب‌رسان باشد. این آسیب‌ها می‌تواند فیزیکی یا روانی بوده و نشانه‌ای از اختلالی اساسی در سلامت روان اشخاص باشند. پرخاشگری در کودکان پرخاشگر، یادآور اشکال جسمی آن مانند ضربه زدن و فریاد زدن و امثال این‌هاست. اما پرخاشگری روانی که ممکن است از آن غافل باشیم، می‌تواند بسیار آسیب‌ زننده باشد؛ توهین یا تحریک کلامی شخص دیگر نمونه‌هایی از پرخاشگری کلامی، ذهنی و عاطفی است.

انواع پرخاشگری کودکان

1. نوک زدن، نیشگون گرفتن، هل دادن، هل دادن، تف کردن، زمین خوردن، ضربه زدن، لگد زدن، پرتاب اشیا و کتک زدن
2. توهین و تمسخر
3. فعالیت های پنهانی که تشخیص آنها دشوارتر است، مانند دروغ گفتن، تقلب، دزدی و آتش زدن
4. پاسخ تهاجمی به ناامیدی، تمسخر یا تهدید
5. انتشار شایعات یا شایعات، دستکاری در روابط دوستانه یا حذف یک نفر از یک گروه
6. اعمال جنسی از هر نوعی که بدون موافقت داوطلبانه شخص دیگر انجام شود
7. قلدری، که رفتار پرخاشگرانه مکرر از هر نوعی است

انواع پرخاشگری از دید روانشناسی

1. پرخاشگری ابزاری

پرخاشگری ابزاری یا پنهان، تهاجمی یا کنترل شده نیز خوانده می‌شود با سطوح پایین برانگیختگی همراه است و عموما هدفی غیر از آسیب بدنی رساندن را دنبال می‌کند. مثل داد و فریاد کردن بچه‌ها برای جلب توجه یا رجزخوانی در مسابقات ورزشی.

2. پرخاشگری انفعالی

این نوع پرخاشگری، به منظور صدمه و آزار رساندن به دیگری یا دیگران ابراز می‌شود و هدف آن صرفاً آزار رساندن است. مثلاً کودکی که برادر و خواهر خود را می‌زند و یا بچه‌هایی که در حیاط مدرسه به کتک کاری کودکان دیگر می‌پردازند.

راه های پیشگیری از پرخاشگری در کودکان

بهترین راه برای کاهش و جلوگیری از بروز پرخاشگری در کودکان پرخاشگر، جلوگیری از وقوع آن در وهله اول است. نا امید بودن، رفتار پرخاشگرانه در جوانان و کودکان پرخاشگر را مستلزم ایجاد روابط سرد و مناسب با اطرافیان می کند. در زیر به تعدادی از نکات برای جلوگیری از پرخاشگری در کودکان اشاره شده است:

1. انتظارات واضح را مشخص کنید؛ به جوانان اجازه دهید بدانند که انتظار دارید چگونه رفتار کنند.
2. یک رابطه ایجاد کنید و آن را درک کنید.
3. با جوانان صحبت کنید، به آن ها گوش دهید و در صورت لزوم نگرانی خود را نشان دهید.
4. ایجاد حساسیت فرهنگی؛ افراد با پیشینه های فرهنگی، اجتماعی یا معنوی مختلف ممکن است پرخاشگری را متفاوت تعریف کنند.
دلگرم کننده باشید.
5. برای رفتارهای مثبت ستایش کنید.
6. از جنگ قدرت اجتناب کنید.
7. مشکلات را در صورت بروز مدیریت کنید.
8. مشکلات کوچک را قبل از تبدیل شدن به مشکلات بزرگتر حل کنید.
9. از محرک ها و تاثیرات محیط بر کودک خود، آگاه شوید.
10. موقعیت‌ها یا استرس‌هایی را که باعث می‌شود یک جوان رفتار یا رفتار پرخاشگرانه‌ای داشته باشد، شناسایی کنید و برای از بین بردن آنه ا یا به حداقل رساندن تأثیر آنها تلاش کنید.
11. استراتژی هایی برای کمک به جوانان برای مدیریت احساسات خود ایجاد کنید.
به کودکان و نوجوانان کمک کنید تا مهارت های لازم را برای مدیریت احساساتی که می تواند منجر به طغیان های پرخاشگرانه شود، توسعه دهند.
12. از تقویت مثبت استفاده کنید. مثل: ستایش و پاداش دادن به رفتارهای اجتماعی مثبت

13. نه گفت به کودکان در مقابل خواسته های نا به جا و نادرست

علائم و نشانه های کودکان پرخاشگر

خلق و خوی دشوار و حتی گاهی داشتن رفتارهایی مثل کتک زدن یا به کار بردن الفاظ بد
کنترل عاطفی ضعیف
مهارت های اجتماعی ضعیف
ضریب هوشی پایین تر از متوسط
مصرف مواد
برخی از مشکلات سلامت روان، مانند اختلال سلوک

مهمترین دلایل پرخاشگری در کودکان چیست؟

1. مشاهده و الگوپذیری‌ و پرخاشگری کودک

یادگیری اولین و مهم‌ترین دلیل پرخاشگری در کودکان است. کودکانی که الگوهای رفتاری پرخاشگرانه داشته‌اند، مانند الگوهای خود رفتار می‌کنند. اگر به عنوان پدر یا مادر خُلق و خویی عصبانی و پرخاشگر داریم، فرزندانمان نیز پرخاشگر خواهند شد چرا که کودکان با والدین خود همانند سازی می‌کنند و این همانندسازی کاملاً ناخودآگاه صورت می‌گیرد. یادمان باشد که حتماً لازم نیست با خودِ کودک پرخاشگری کرده باشیم؛ همین که او شاهد پرخاش پدر و مادر با یکدیگر یا دیگران باشد، این رفتار را فرا می‌گیرد. مشاهده‌ی فیلم‌های خشن و بازی‌های کامپبوتری نیز شامل این الگوپذیری می‌شود.

2. ناکامی و پرخاشگری

ناکامی از دیگر دلایلی است که به پرخاشگری می‌انجامد. وقتی کودک به هدف خود دست نیابد و ناکام شود، یکی از رفتارهایی که از او سر می‌زند پرخاشگری است و اگر با پرخاشگری به خواسته‌ی خود دست یابد این رفتار پرخاشگرانه در او تثبیت می‌شود.

3. اضطراب‌

کودکان مضطرب کودکان آرامی نیستند. آن‌ها پرخاشگری می‌کنند و البته بلافاصله پشیمان می‌شوند و احتمالاً از والدین خود عذرخواهی می‌کنند.

4. افسردگی‌

همراه بودن پرخاشگری وکج خلقی در کودکان با علامت‌های دیگری، چون شب ادراری، دوری گزیدن، گریه‌های بی دلیل و افت تحصیلی در مدرسه می‌تواند نشانه‌ای از افسردگی باشد. در این صورت لازم است شرایط زندگی کودک توسط یک متخصص بررسی شود.

5. عوارض مصرف دارو

مصرف برخی از دارو‌ها دارای عوارض جانبی از جمله کج‌خلقی و پرخاشگری است که البته با قطع مصرف (تحت نظر پزشک) خاتمه می‌یابد.

6. مدرسه‌ یا مهدکودک

کودکان گاهی در مدرسه قربانی پرخاشجویی سایر دانش‌آموزان یا معلمان هستند و این باعث می‌شود که خود آن‌ها نیز پرخاشجو شوند.

تشخیص و درمان پرخاشگری کودکان

اگر با کودکان پرخاشگر تعامل داشته باشید، به عنوان مثال: یکی از والدین، معلم یا از اطرافیان نزدیک کودک باشید، احتمالاً با رفتار پرخاشگرانه او روبرو خواهید شد. برخی از استراتژی‌هایی که در زیر توضیح داده می‌شوند می‌توانند به شما در پراکندگی یک موقعیت یا آرام کردن یک فرد جوان کمک کنند. راهبردهای دیگر پس از حادثه مفید هستند، زمانی که مهم است بفهمید چه چیزی باعث این رفتار شده است تا بتوانید علت را برطرف کنید.

1. زبان بدن و لحن صدای خود را کنترل کنید. مطمئن شوید که زبان بدن و لحن صدای شما با پیام شفاهی شما مغایرت نداشته باشد.

2. آرام بمانید و روی این تمرکز کنید که به کودک پرخاشگر بفهمانید که به او اهمیت می دهید، نگران اتفاقاتی هستید که در حال رخ دادن است و برای کمک کردن آماده هستید. در حالی که یک جوان نسبت به شما پرخاشگرانه رفتار می کند، سعی نکنید مشکل یا درگیری را که منجر به رفتار پرخاشگرانه شده است، حل کنید.

3. راهی برای خروج پیشنهاد کنید. به یک جوان راهی برای خروج از موقعیت پیشنهاد دهید. انتخاب های واضح و با محدودیت های ایمن ارائه دهید. به این ترتیب به جوان اجازه می‌دهید تا در کنار عزت نفس خود، احساس کنترل را نیز حفظ کند.

4. تماشاگران را دلسرد کنید. هنگامی که یک جوان در حال بازی کردن است، از همسالانی که ممکن است تماشا کنند بخواهید محیط را ترک کنند و به فعالیت های خود ادامه دهند.

5. تهدید نکنید در مورد عواقبی که آمادگی انجام آنها را ندارید یا به طور غیرمنطقی شدید هستند هشدار ندهید.

6. کلی گویی نکنید گفتن، «همیشه این کار را زمانی انجام می‌دهی که . . ” رفتارهای منفی را تقویت می کند

7. منتظر لحظه مناسب باشید صبر کنید تا پس از پایان یک حادثه پرخاشگرانه، زمانی که همه آرام شدند، با یک جوان در مورد رفتارهای نامناسب صحبت کنید.

8. ایمنی را حفظ کنید. اطمینان حاصل کنید که همه افراد حاضر در جریان یک حادثه پرخاشگرانه همیشه ایمن هستند. اگر نمی توانید وضعیت را کنترل کنید، برای کمک تماس بگیرید.

9. برخورد مناسب با تهدیدات در بیشتر موارد، کودکان پرخاشگر یا جوانانی که تهدید می کنند، آنها را اجرا نمی کنند. هدف اصلی شما این خواهد بود که یک جوان تهدید کننده را وادار کنید تا روی احساسات خود تمرکز کند و آنها را از هر گونه هدف پرخاشگری دور نگه دارید. به خاطر داشته باشید که جوانانی که در گذشته رفتار پرخاشگرانه، آسیب رساندن به اموال، آتش‌سوزی، آسیب رساندن به حیوانات یا سایر مشکلات رفتاری در گذشته داشته‌اند، بیشتر در معرض تهدید قرار می‌گیرند.

راه هایی برای کمک به والدین، در برخورد مناسب با کودکان پرخاشگر

1. بر خود مسلط باشید و آرام بمانید

پاسخ دادن به طغیان عاطفی کودکان پرخاشگر، با فوران عاطفی خود یا تنبیه فیزیکی مانند کتک زدن مطمئناً یک دور باطل ایجاد می کند. الگوسازی مناسب تنظیم هیجان و رفتار اجتماعی، و همچنین تقویت کودکان برای استفاده از آنها برای دستیابی به اهداف به جای پرخاشگری و مخرب بودن، راهی به جلو است. در صورت نیاز از یک متخصص کمک بگیرید.

2. از تسلیم شدن در برابر طغیان های تهاجمی یا عصبانیت ها خودداری کنید

با خرید یک ماشین اسباب‌بازی برای کودک در مرکز خرید، چون روی زمین دراز می‌کشد، جیغ می‌کشد و ضربه می‌زند، می‌توانید رفتار نامناسب او را تقویت کنید و در نوع خود پاداش بگیرید.

3. خوبی ها را بشناسید و به آن ها پاداش دهید

به جای پاداش دادن فقط به موارد خارق‌العاده، یک جمله ساده «دوست داشتم وقتی مهمان تمام شد چگونه رفتار کردی» می‌تواند با تمجید از رفتار مطلوب به افزایش آن کمک کند و احتمال تکرار آن را افزایش دهد.

4. به کودکان بیاموزید که احساسات را شناسایی، نامگذاری و تنظیم کنند

اعتبار بخشیدن به احساسات و عواطف کودک با گفتن “می بینم که شما کمی عصبانی هستید زیرا شکلات را دریافت نکردید” می تواند به آن ها کمک کند به جای بیان فیزیکی احساسات خود با زدن یا گاز گرفتن، احساسات خود را به صورت کلامی بیان کنند. راهبردهایی مانند شمارش معکوس از 100 تا 1 را قبل از پاسخ دادن به آن ها آموزش دهید تا خشم آن ها تحت کنترل باشد. با آموزش دادن به کودک به جای مشت زدن به دیوار، پرخاشگری را تغییر دهید.

5. تقویت کننده مجدد مناسب را پیدا کنید

پاداشی که داده می شود یا محرک ناخوشایندی که از بین می رود باید بسیار ارزش گذاری شود و بلافاصله پس از پاسخ ها ارائه شود. تمام نقض قوانین باید به خروج فوری محرک های مورد نظر منجر شود. پیروی از قوانین باید فوراً و هر از گاهی به شدت پاداش داده شود.

6. ثابت قدم باشید

مطمئن شوید که به رفتار پرخاشگرانه یک کودک پاسخ قابل پیش بینی دارید. قوانین باید در زمینه‌ها و زمان‌ها یکسان باشند تا از دوگانگی جلوگیری شود و کودک را در مورد نحوه رفتار گیج کند.

7. الگوهای تعامل اجباری با بچه ها را بشکنید

اختلافات زناشویی، عوامل استرس‌زای اجتماعی-اقتصادی، بیماری‌های روانی در والدین می‌تواند منجر به سبک فرزندپروری اجباری شود که در آن والدین تعاملات مثبت کمی با کودکان دارند و آنها را به طور مکرر تنبیه می‌کنند.

 روش های درمان پرخاشگری کودکان

1. درمان پرخاشگری نوجوان با کمک روانشناس و مشاور

درمان‌هایی که از طریق مشارکت مشاور یا روانشناس انجام می شود، دارای ۴ شکل مختلف است. یکی از خصوصیات مشاور که ممکن است نوجوان به آن مراجعه کند، رفتار درمانگر است. این متخصصان به صورت انفرادی با مراجع کار می کنند و واکنش آن ها را در پاسخ به خشم، افسردگی، اضطراب، اختلال خوردن، سوء مصرف مواد یا مسائل دیگر تغییر می‌دهند. رفتار درمانگر به تنهایی این بیماری را درمان نمی کند. آن ها روش‌های مقابله با اتفاقات زندگی روزمره را به مراجع آموزش می‌دهند. رفتاردرمانگران اغلب از روش های درمانی زیر استفاده می کنند:

درمان شناختی رفتاری یا CBT

این روشی است که به نوجوان کمک می کند تا چگونگی واکنش خود را به اضطراب، افسردگی یا سایر شرایط سلامت روانی بشناسد. راهنمایی مشاور باعث تغییر الگو های فکری نوجوان شده و در نتیجه با تغییر واکنش نوجوان و تغییر رفتار او، خشم نوجوان نیز کنترل می شود.

رفتاردرمانی دیالکتیکی یا DBT

این درمان نحوه پاسخگویی نوجوان به مشکلات ارتباطی در زندگی را بررسی می‌کند. از رفتار درمانی دیالکتیکی اغلب برای افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی استفاده می شود. خانواده درمانگر، این روش گاهی توسط درمانگر استفاده می شود، زیرا نوجوان محصول خانواده است و مشاهده تعامل و گفتگوی او با والدین، خواهر و برادر، ارزیابی دقیق تری را در اختیار درمانگر می گذارد. گروه درمانگران، گروه درمانی اغلب برای نوجوانانی که دارای مشکلات زیر هستند، استفاده می شود: سوء مصرف مواد اختلالات اشتها اختلال استرس پس از سانحه یا PTSD از دست دادن عزیزان و اندوه مشاوران مدرسه، در دبیرستان فرزند شما ممکن است یک مشاور یا درمانگر باشد و احتمالا نوجوان از این فرصت برای صحبت با فردی در محیط مدرسه استفاده کند. یک مشاور مدرسه اغلب می تواند در زمینه های زیر به نوجوان و کودکان پرخاشگر کمک کند: قلدری و زورگویی نمرات ضعیف مشکل در رابطه با والدین مشکلات با دوستان مشاور مدرسه همچنین می تواند در مورد مسائل بهداشت روان مانند: اضطراب شدید افسردگی شدید افکار خودکشی سوء مصرف مواد نوجوان را راهنمایی کند.

2. درمان کودکان پرخاشگر با استفاده از دارو

اگر برای نوجوان و کودکان پرخاشگر، مشکل روانی یا عصبی مانند صرع و افسردگی تشخیص داده شود، مصرف داروهای تجویز شده توسط پزشک متخصص، باعث کاهش پرخاشگری در او می‌گردد. داروهایی که در درمان خشم کودکان و نوجوانان مورد استفاده قرار می‌گیرند، اغلب به صورت ترکیبی، شامل محرک‌های روانی، دارو‌های ضد روان پریشی، تثبیت کننده‌ خلق و خو و آگونیست های آلفا-۲ هستند. این داروها از نظر ایمنی، عوارض و اثربخشی با یکدیگر متفاوت دارند. برای مثال داروهای آرام بخش در کنار آثار درمانی مثبت باعث تاخیر در خواب و کاهش اشتها شده و داروهای ضد روان پریشی، اشتها را افزایش داده و چاقی را به همراه می‌آورند.