تئاتر درمانی یا دراماتراپی برای کودکان
درمان های خلاق، مانند تئاتر درمانی، روشی منحصر به فرد برای مقابله با مشکلات، کسب مهارت تخلیه کردن احساسات، هدف گذاری و کسب اعتماد به نفس است. در میان درمان های خلاق، تئاتر درمانی زمینه ای را برای امتحان نقش های جدید، یادگیری روش های جدید ارتباطی و تخلیه هیجانات فراهم می کند.
تئاتر درمانی یا نمایش درمانی چیست؟
تئاتر درمانی یا پسیکودرام یک رویکرد درمانی منحصر به فرد و بی نظیر می باشد که از تکنیک های نمایشی مانند بداهه گویی، نقش آفرینی، به کاربردن عروسک های خیمه شب بازی (Puppet) و اجراکردن داستان ها استفاده می کند.
نمایش درمانی، یک درمان فعال و تجربی از هنردرمانی است که به کمک آن می توانید اعتماد به نفس خود را افزایش داده و مهارت های جدید حل مسئله را فراگیرید.
نمایش درمانی ترکیبی از تکنیک های نمایشی و رواندرمانی است که روش های جدیدی را جهت ابراز آنچه فکر یا احساس می کنید ارائه می دهد تا به طور موثرتری با مشکلات رفتاری و احساسی مقابله کنید.
تکنیک های نمایش درمانی
در این روش لزومی ندارد که درمانگر و درمانجو تجربه ی بازی در نمایش داشته باشند و حتی نیازی به آموزش تکنیک های نمایشی به درمانجو نیست. یک تئاتردرمانگر حرفه ای این نوع درمان را اجرا می کند.
مقاله مرتبط: شن درمانی برای کودکان | شن تراپی در بازی درمانی
بسته به اهداف درمانی، تئاتر درمانی می تواند اشکال مختلفی داشته باشد و شامل طیف وسیعی از تکنیک ها باشد. تکنیک هایی مانند:
- نقش آفرینی: یکی از متداول ترین فعالیت هایی که در دراماتراپی مورد استفاده قرار می گیرد، نقش آفرینی است. در این تکنیک، فرد بزرگسال یا کودک نقش فردی خاص را در یک موقعیت ویژه بازی می کند و تمام احساساتی که نسبت به آن فرد دارد، شناسایی می شود.
- عروسک گردانی: تئاترتراپی نوعی از درمان های خلاق می باشد. تکنیک عروسک گردانی در طول بازی و تعاملات بداهه گویی، خلاقیت درمانجو به خصوص کودکان را افزایش می دهد.
- بداهه گویی: بداهه گویی در بازیگری، ساختن یک سناریو و دیالوگ در لحظه است. این تکنیک از افراد می خواهد تا به صورت گروهی عمل کرده و بدون تفکر قبلی واکنش نشان دهند.
- پانتومیم: پانتومیم در واقع نمایش بدون گفت و گو است. این بدان معناست که برای به تصویر کشیدن یک احساس یا سناریو خاص، باید به زبان بدن خود تکیه کنید. این روش باعث می شود شما به طرق مختلف فکر کنید و احتمالا احساساتی را تجربه کنید که قبلاً تجربه نکرده اید.
- قصه گویی: در تکنیک قصه گویی، تئاتر درمانگر سعی می کند از طریق کلمات، تصاویر، شخصیت ها و عملکردهایشان حوادث و احساسات را منقل کند.
به عنوان مثال؛ اگر فرزند شما با خواهر یا برادر خود درگیر می شود، ممکن است از او خواسته شود نقش خواهر یا برادر خود را ایفا کند و از طرف آن ها صحبت کند.
در موقعیت گروهی، هر فرد نقشی را که در گروه به عهده دارد مانند شخصی که رهبری خود را نشان می دهد یا فردی که توسط دیگران مورد سرزنش قرار می گیرد، ایفا می کند.
اهداف تئاتر درمانی
هدف اصلی تئاتر درمانی، تشویق کردن افراد به تخلیه احساسات آن ها از راه تجربه های مطمئن و ایمن در طول فعالیت های نمایشی و هوشمندانه است. نتیجه مطلوب برای هر شرکت کننده متفاوت است، اما در اصل این درمان برای ارتقاء رشد و بهبود شخصیتی از طریق تکنیک های مختلف مانند ایفای نقش و تعاملات نمایشی طراحی شده است. به طور مثال، نمایش درمانی:
- تغییرات مثبت رفتاری را افزایش می دهد
- مهارت های روابط بین فردی را بهبود می بخشد
- بهزیستی جسمی و احساسی را یکپارچه می کند
- به رشد شخصیتی و خودآگاهی افراد کمک می کند
- کیفیت کلی زندگی را ارتقا می بخشد
نمایش درمانی در موقعیت های بسیاری از جمله مدارس، کلینیک های روان درمانی، زندان ها، بیمارستان ها و مراکز اجتماعی کاربرد دارد. از این روش می توان برای درمان موارد زیر استفاده کرد:
- استرس پس از سانحه
- اضطراب
- افسردگی
- مسائل مربوط به روابط بین فردی
- سوء مصرف مواد
- مسائل رفتاری مرتبط با اوتیسم
- توانبخشی
- اختلال اسکیزوفرنی
- زوال عقل
- اختلال خوردن چیست؟
- مشکلات یادگیری
- اندوه و فقدان
این بیماری ها و مشکلات، رایج ترین مشکلاتی هستند که از طریق تئاتر تراپی، درمان می شوند و البته تئاتر تراپی بیماری های بیشتری را تحت شعاع قرار می دهد.
تئاتر درمانی برای کودکان
تئاتر درمانی برای کودکان، راهی عالی است تا بتوانند احساس خود را نسبت به چیزها درک کنند یا احساساتی را که از به اشتراک گذاشتن آنها بسیار ترسیده اند تخلیه کنند. بچه ها در حال حاضر هر روز بدون اینکه از انجام آن مطلع باشند، از نمایش درمانی استفاده می کنند. آن ها هنگامی که “خانه بازی” می کنند یا با عروسک های خود بازی می کنند در حال نقش آفرینی هستند و احساسات خود را در مورد والدین و پویایی خانواده بررسی می کنند.
ممکن است کودکی نداند چگونه به بزرگسالان بگوید که مورد تجاوز قرار گرفته است، اما احتمالا در درام تراپی تمام اتفاقات رخ داده را با استفاده از یک عروسک بازسازی می کند. کودکی که وحشت را تجربه می کند و از اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) رنج می برد، می بایست احساسات ترسناک را کنار بگذارد، با آن ها روبرو شود و به سمت درمان حرکت کند. برای کمک به این کودک از طریق نمایش درمانی و تکنیک قصه گویی در جهت تعریف داستان او به شکلی که انگار برای شخص دیگری اتفاق افتاده است، استفاده می شود. زمانی که کودک در این شرایط قرار می گیرد برای صحبت درباره ی آنچه رخ داده است شجاعت پیدا می کند و برای بروز احساسات خود، امنیت بیشتری را تجربه می کند.
گاهی اوقات کودکان برای پیدا کردن دوست و ارتباط با همسالان با مشکل مواجه می شوند، آن ها نمی دانند چگونه بحثی را آغاز کنند و نمی توانند به راحتی با دوستان خود صحبت کنند. کودکی را در نظر بگیرید که به دلیل ترس از نه شنیدن، هیچگاه به دوستان خود برای همبازی او شدن، پیشنهاد نمی دهد و گوشه گیر شده است. در درام تراپی، این کودک می تواند به طور فرضی به دوست خود پیشنهاد بازی بدهد و تمام پاسخ های احتمالی او را تصور کند ممکن است دوست او پیشنهادش را رد کند و یا با کمال میل بپذیرد تا با کودک ما بازی کند. در این مواقع، کودک بنابر پاسخ تصور شده، احساسات متفاوتی را تجربه می کند و به بدترین احساس ممکن نیز عادت خواهد کرد. او متوجه می شود که حتی اگر جواب منفی بشنود، احساسات زودگری را تجربه خواهد کرد و در واقعیت، دیگر از احساس نه شنیدن نمی ترسد.
بازی کردن زبان کودک است و تئاتر تراپی، از این ماهیت طبیعی کودکان برای توصیف احساسات و هیجانات تجربه شده آن ها استفاده می کند.
دراماتراپی در ایران
انجمن بین المللی دراماتراپی ایران از سال 2002 فعالیت خود را آغاز کرده است و در سال 2017 با عضویت در اتحادیه جهانی دراماتراپی فعالیت های خود را گسترش داده است. دراماتراپی یک نوع هنردرمانی است که در مسیر درمان و توانبخشی و کاهش آسیب های اجتماعی در بزرگسالان و کودکان فعالیت می کند.
کلینیک های روان درمانی مانند کلینیک ذهن آرا، از دراماتراپی برای پیشگیری و کاهش آسیب های روحی مراجعان خود بهره می برند. تئاتردرمانی، راهی جذاب و کارآمد برای درمان انواع مشکلات ذهنی کودکان از جمله کودکان مبتلا به اوتیسم، اختلالات یادگیری و .. می باشد.
همانطور که ذکر شد دراماتراپی یک نوع هنردرمانی و درمان خلاق است. هنردرمانی چشم اندازی گسترده و موثر در درمان اختلالات و بیماری های مربوط به سلامت روان ایجاد کرده است و امید است با پیشرفت و افزایش آگاهی والدین و عموم جامعه استقبال بیشتری از شاخه های مختلف هنردرمانی مانند موسیقی درمانی، نگارش درمانی و ..داشته باشند و از این نوع درمان ها بیشتر استفاده کنند.