داروی لیتیوم، نحوه مصرف و عوارض جانبی
کاربرد داروی لیتیوم
داروی لیتیوم (Eskalith، Lithobid) یکی از داروهای پرکاربرد، مورد مطالعه و تثبیت کننده خلق و خو است و به کاهش شدت و دفعات شیدایی (احساس هیجان شدید، بیش فعالی یا حواس پرتی) کمک می‌کند. همچنین برای درمان برخی دیگر از بیماری‌های روانی ذیل مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- هیپومانیا (مانند شیدایی، اما کمتر شدید)
- اختلال دوقطبی
- لیتیوم همچنین می تواند برای درمان اسکیزوفرنی و انواع افسردگی استفاده شود.
مطالعات نشان می دهد که لیتیوم می‌تواند به طور قابل توجهی خطر خودکشی را کاهش دهد. همچنین به جلوگیری از دوره‌های شیدایی و افسردگی در آینده کمک می‌کند. در نتیجه، ممکن است برای مدت طولانی (حتی بین دوره‌ها) به عنوان درمان نگهدارنده تجویز شود.
چه اشکالی از لیتیوم موجود است؟
ممکن است برای شما یک نوع قرص لیتیوم آهسته رهش تجویز شود. قرص‌های آهسته رهش باید به طور کامل با آب بلعیده شوند. آنها به آرامی در بدن شما تجزیه می‌شوند. این کار دوز لیتیوم شما را در طول روز پخش می‌کند.
عملکرد داروی لیتیوم
لیتیوم بر روی سیستم عصبی مرکزی فرد (مغز و نخاع) اثر می‌گذارد. این دارو یک تثبیت کننده خلق و خو است، اما نحوه عملکرد دقیق آن مشخص نیست. ممکن است با تغییر ترشح مواد شیمیایی مانند دوپامین یا سروتونین در مغز شما کار کند.
معمولا چند هفته طول می‌کشد تا لیتیوم شروع به کار کند. پزشک آزمایش‌های دوره‌ای خون را در طول درمان تجویز می‌کند، زیرا لیتیوم می‌تواند بر عملکرد کلیه یا تیروئید تأثیر بگذارد. اگر مقدار دارو در بدن شما در یک سطح ثابت نگه داشته شود، لیتیوم بهترین عملکرد را دارد. مهم است که سطح لیتیوم در بدن شما خیلی کم یا زیاد نباشد. همچنین احتمالاً پزشک به شما توصیه می کند که در طول درمان روزانه هشت تا 12 لیوان آب یا مایعات بنوشید و از مقدار طبیعی نمک در غذای خود استفاده کنید. هم نمک و هم مایعات می توانند بر سطوح لیتیوم در خون شما تأثیر بگذارند، بنابراین مصرف مقدار ثابت آن در هر روز مهم است.
نحوه مصرف داروی لیتیوم
دوز لیتیوم در بین افراد و با تغییر مراحل بیماری آنها متفاوت است. نحوه و مقدار مصرف این دارو به مواردی چون سن، سلامت عمومی شما و سایر داروهایی که مصرف می‌کنید بستگی دارد.
اگر لیتیوم مصرف می کنید، باید به طور منظم به پزشک خود مراجعه کنید. پزشک آزمایش‌های خونی را ترتیب می‌دهد تا مطمئن شود که لیتیوم را خیلی کم یا زیاد مصرف نمی‌کنید.
اگرچه اختلال دوقطبی اغلب با بیش از یک دارو درمان می‌شود، برخی از افراد می‌توانند با دستور پزشک خود تنها با لیتیوم شرایط خود را کنترل کنند.
لازم به ذکر است هرگز نباید مصرف لیتیوم را به طور ناگهانی و بدون مشورت پزشک خود قطع کنید. همیشه قبل از هر گونه تغییر در داروهای خود با پزشک خود صحبت کنید.
مزایای داروی لیتیوم
- لیتیوم به کاهش احساسات شیدایی(هیجان، خلق و خوی بالا، حواس پرتی) کمک می کند همچنین به درمان اپیزودهای دوقطبی کمک می‌کند.
- پزشک ممکن است لیتیوم را برای مدت طولانی (ماه‌ها یا سال‌ها) تجویز کند. مهم است که درمان را ادامه دهید، حتی زمانی که احساس خوبی دارید.
- لیتیوم یک درمان نیست، اما می‌تواند به کنترل علائم و جلوگیری از عود در حین مصرف کمک کند.
عوارض جانبی داروی لیتیوم
حدود 75 درصد از افرادی که لیتیوم را برای اختلال دوقطبی مصرف می‌کنند دارای برخی عوارض جانبی هستند، اگرچه ممکن است جزئی باشند. ممکن است پس از چند هفته با سازگاری بدن شما با دارو، دردسر کمتری پیدا کنند. گاهی اوقات، عوارض جانبی لیتیوم را می توان با تغییر دوز کاهش داد. با این حال، هرگز دوز یا برنامه دارویی خود را به تنهایی تغییر ندهید. بدون مشورت با پزشک یا داروساز خود، نام تجاری لیتیوم را تغییر ندهید. اگر مشکلی دارید، در مورد گزینه های خود با پزشک خود صحبت کنید.
هنگام شروع مصرف لیتیوم ممکن است برخی عوارض جانبی ذیل را داشته باشید که کوتاه مدت هستند و پس از چند روز بهبود می یابند یا ناپدید می شوند:
- ناراحتی معده
- حالت تهوع یا اسهال خفیف
- سرگیجه
- ضعف عضلانی
- احساس گیج شدن
عوارض جانبی طولانی مدت داروی لیتیوم
اگر هر گونه عوارض جانبی شما را نگران کرده است، به پزشک خود مراجعه کنید.
اگر عوارض جانبی ناگهان بدتر شود، ممکن است نشانه ای از “سمیت لیتیوم” یا مقدار زیاد لیتیوم در بدن شما باشد. اگر این اتفاق افتاد، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید.
پزشک آزمایش خون را برای بررسی موارد زیر توصیه می کند:
- عملکرد کلیه
- غده تیروئید
- غده پاراتیروئید
همچنین پزشکان در طول زمان با آزمایشاتی مانند اوره و کراتینین عملکرد کلیه را کنترل می کنند.
بیمارانی که لیتیوم مصرف می‌کنند ممکن است دچار کم کاری تیروئید شوند. پزشکان اغلب به طور منظم عملکرد تیروئید بیمار را با آزمایش TSH (آزمایش تیروئید نرمال) و یا آزمایش T4 (آزمایش تیروکسین توتال) کنترل می‌کنند.
عوارض جانبی طولانی مدت ناشی از مصرف داروی لیتیوم ممکن است به شرح ذیل باشد:
- لرزش دست (اگر لرزش آزاردهنده باشد، گاهی اوقات می‌توان دوز را کاهش داد یا یک داروی اضافی می تواند کمک کننده باشد)
- افزایش تشنگی
- افزایش ادرار
- اسهال
- استفراغ
- افزایش وزن
- حافظه ضعیف
- تمرکز ضعیف
- خواب آلودگی
- ضعف عضلانی
- ریزش مو
- آکنه
- کاهش عملکرد تیروئید (که با هورمون تیروئید قابل درمان است)
برخی از افرادی که برای مدت طولانی لیتیوم مصرف می کنند، وزن اضافه می کنند. در مورد مدیریت وزن خود با پزشک خود صحبت کنید
لازم به ذکر است سطوح لیتیوم و عوارض جانبی می‌تواند با از دست دادن نمک و آب در بدن افزایش یابد، مانند رژیم غذایی بدون نمک، تعریق بیش از حد، یا با بیماری که باعث استفراغ و اسهال می‌شود.
اگر مشکوک هستید که ممکن است عوارض جانبی مداوم ناشی از لیتیوم داشته باشید یا اگر دچار اسهال، استفراغ، تب، راه رفتن ناپایدار، غش، گیجی، تکلم یا ضربان قلب سریع شدید، به پزشک خود اطلاع دهید.
نکات مهم در مورد مصرف داروی لیتیوم
بهتر است لیتیوم را دقیقاً طبق دستورالعمل پزشک خود مصرف کنید. برخی از نکات دیگر در مورد مصرف داروی لیتیوم شامل موارد ذیل می‌باشد:
- لیتیوم را با غذا مصرف کنید
- به طور معمول بخورید و بنوشید از رژیم کم نمک پیروی نکنید
- در هوای گرم و در حین ورزش مایعات زیادی بنوشید تا از کم آبی بدن جلوگیری کنید
- به یاد داشته باشید که در صورت مصرف بیش از حد لیتیوم یا فراموش کردن یک نوبت، با پزشک و داروساز خود صحبت کنید.
- هنگام خرید داروهای جدید باید به داروساز یا پزشک خود بگویید که لیتیوم مصرف می‌کنید. (شامل داروهای بدون نسخه و مکمل ها و ویتامین‌ها)
مصرف داروی لیتیوم در زمان بارداری
زنانی که در دوران بارداری از لیتیوم استفاده می‌کنند، در معرض خطر ابتلای جنین خود به یک نقص نادر در دریچه قلب هستند. زنانی که می‌خواهند باردار شوند باید با پزشک خود در مورد این موضوع صحبت کنند.
تداخل دارویی با داروی لیتیوم
انواع داروهای تجویز شده، داروهای بدون نسخه و مکمل‌ها می‌توانند غلظت لیتیوم در خون را افزایش، کاهش یا مختل کنند. داروهایی که می‌توانند لیتیوم را در بدن افزایش دهند شامل داروهای ضد التهابی مانند:
- ایبوپروفن
- ناپروکسن
- دیورتیک‌ها مانند هیدروکلروتیازید و فروسماید
داروهایی که می‌توانند عوارض جانبی لیتیوم را افزایش دهند عبارتند از داروهای ضد روان پریشی مانند:
- کلوزاپین
- اولانزاپین
داروهای فشار خون مانند:
- مسدود کننده‌های کانال کلسیم
- مهارکننده‌های آنزیم
- تبدیل کننده آنژیوتانسین
داروهای ضد تشنج مانند:
- کاربامازپین
داروهایی که می‌توانند لیتیوم را کاهش دهند شامل:
- تئوفیلین
- انواع کافئین تجویزی
چه مدت باید از لیتیوم استفاده کنم؟
لیتیوم معمولاً هر روز در طول زندگی بیمار مصرف می‌شود. شایان ذکر است اختلال دوقطبی قابل مدیریت است اما قابل درمان نیست.
چه کسی درخواست آزمایش لیتیوم را دارد؟
ممکن است توسط پزشک اصلی شما سطح این دارو در بدن شم نظارت شود، همچنین ممکن است توسط یک روانپزشک نیز مورد نظارت قرار گیرد.
آیا می‌توان دز لیتیوم را در خانه آزمایش کرد؟
خیر، نیاز به تجهیزات تخصصی دارد. اکثر نمونه های خون از ورید بازو جمع آوری شده و در آزمایشگاه آزمایش می شوند.