اختلال شخصیت وابسته، توضیح جامع

اختلال شخصیت وابسته (Dependent Personality Disorder) یک نوع از اختلالات شخصیت مضطرب است که با ناتوانی در تنهایی مشخص می شود. افراد مبتلا به DPD علائم اضطراب را در زمانی که با دیگران نیستند نشان می دهند. آنها برای آسایش، اطمینان، مشاوره و پشتیبانی بر دیگران تکیه می کنند. افراد مبتلا به اختلال شخصیت وابسته به طور معمول در اوایل تا اواسط بزرگسالی اولین علائم را از خود نشان می دهند.

افراد مبتلا به DPD اغلب برای مراقبت از خود احساس درماندگی می کنند. توانایی تصمیم گیری های ساده را ندارند اما با کمک و درمان، این افراد می توانند اعتماد به نفس بدست آورند و به خود تکیه کنند.

اختلال شخصیت وابسته چیست؟

روانشناسان شخصیت را به عنوان طرز تفکر، احساس و رفتار فرد توصیف می‌کنند. اختلال شخصیت بر نحوه تفکر یا عملکرد افراد تأثیر می‌گذارد و باعث می‌شود فرد در طول زمان رفتار متفاوتی داشته باشد. اختلال شخصیت وابسته (DPD) یکی از 10 نوع اختلال شخصیت است که در میان طبقه‌بندی اختلالات شخصیت در خوشه C یعنی رفتار مضطرب و عصبی قرار می‌گیرد. این اختلال معمولا در دوران کودکی یا تا سن 29 سالگی شروع می‌شود. افراد مبتلا به این اختلال نیاز شدیدی دارند که دیگران از آن‌ها مراقبت کنند. اغلب اوقات یک فرد مبتلا به DPD برای نیازهای عاطفی یا فیزیکی خود به افراد نزدیک و دوستانش متکی است.

طرحواره وابستگی چیست؟

شاید بهترین تعریف از طرحواره وابستگی این باشد که:« به تنهایی هیچ کاری را نمی‌توانم انجام دهم!». افراد زیادی وجود دارند که با این طرحواره درگیرند و خودشان را برای تنها انجام دادن کارها ناتوان می‌دانند.

شعاری که افراد دارای طرحواره وابستگی با آن زندگی می‌کنند این است که «نمی‌توانم به تنهایی گلیم خودم را از آب بیرون بکشم و به دیگران نیازمندم».

همین چند جمله به خوبی می‌تواند این طرحواره را تعریف کند. افرادی که با تله وابستگی زندگی می‌کنند، بدون تصمیم‌گیری دیگران قادر به انجام کارهایشان نیستند و مانند یک کودک سرگردان، دائما منتظر نظر و راهنمایی دیگرانند!

در این طرحواره فرد هیچ احساس اختیاری از خودش ندارد و همه کارها، فعالیت‌ها و دیگر ابعاد زندگی‌اش، منوط به تصمیم‌گیری دیگران است.

نشانه های اختلال شخصیت وابسته (DPD)

برای تشخیص اختلال های شخصیت باید نشانه های فرد در یکی از گروه های زیر دسته بندی شود.

• خوشه A: رفتارهای عجیب و غریب یا غیرعادی
• خوشه B: رفتارهای احساسی یا متغیر
• خوشه C: رفتار مضطرب، عصبی

برای آشنایی با دیگر اختلالات شخصیت، نوشته ی انواع اختلالات شخصیتی را مطالعه نمایید.

برخی از نشانه های اختلال شخصیت وابسته با سایر اختلالات شخصیت مشترک می باشد اما با چند علائم منحصر به فرد از سایر اختلالات متمایز می شود. اگر خود یا دوستان و عزیزانتان این نشانه ها را دارید، به روانشناس متخصص مراجعه نمایید تا ارزیابی های مورد نظر صورت بگیرد و اگر این اختلال تشخیص داده شد هر چه زودتر درمان آغاز شود. افراد مبتلا به DPD علائم زیر را نشان می دهند:

نیاز مفرط و فراگیر برای تحت مراقبت قرار گرفتن که به رفتار مطیعانه و سلطه‌پذیر و چسبنده و ترس از جدایی منجر می‌گردد. این اختلال در اوایل بزرگسالی آشکار می‌شود و در زمینه‌های مختلف به چشم می‌خورد و با 5 نشانه (یا بیشتر) از موارد زیر مشخص می‌گردد:
1. اطمینان‌طلبی
بدون توصیه و اطمینان‌بخشی مفرط از سوی دیگران، در تصمیم‌های روزمره مشکل داشته باشد.
2. عدم مسئولیت‌پذیری
نیازمند آن باشد که دیگران مسئولیت اکثر مسائل عمده زندگی‌اش را به عهده بگیرند.
3. ناتوانی در ابراز مخالفت
به دلیل ترس از دست دادن حمایت یا تأیید، در ابراز مخالفت با دیگران مشکل داشته باشد.
4. فقدان اعتماد به توانایی‌های خود
دشواری در شروع طرح‌ها و برنامه‌ها یا انجام مستقل کارها (بیشتر به دلیل فقدان اعتماد به قضاوت یا توانایی‌های خود تا فقدان انگیزه و انرژی)
5. کسب محبت و حمایت دیگران
زیاده‌روی جهت دستیابی به محبت و حمایت دیگران تا جایی که داوطلب انجام کارهای ناخوشایندی می‌شوند.
6. ترس از تنهایی
احساس ناراحتی یا درماندگی به هنگام تنها ماندن به دلیل ترس اغراق‌آمیز از ناتوانی در مراقبت از خويشتن.
7. پناه بردن به روابط
جستجوی فوری رابطه‌ای دیگر به عنوان منبع مراقبت و حمایت پس از خاتمه یک رابطه
8. اشتغال ذهنی با تنهایی
اشتغال ذهنی غیر واقع‌بینانه با این موضوع که مبادا برای مراقبت از خودش تنهایش بگذارند.

چرا افراد دچار DPD می شوند؟

در حالی که هیچ دلیل مستقیم یا خاصی برای اختلال شخصیت وابسته وجود ندارد، برخی شرایط می تواند احتمال ابتلا به این اختلال را در فرد بیشتر کند. این شرایط شامل موارد زیر می باشد:

• تجربه ی آسیب زا در دوران کودکی در خانواده و ..
• سابقه خانوادگی اختلالات شخصیت ، افسردگی یا اضطراب
• تجربه ی بدرفتاری در دوران کودکی مانند فرزندپروری طاقت فرسا، منزوی کننده و داشتن والدینی که تفکر فردی را مجازات می کردند.
• داشتن یک بیماری جسمی مزمن در دوران کودکی

تشخیص اختلال شخصیت وابسته

ابتدا پزشک با ارزیابی و معاینه علائم به ویژه اضطراب، منشا جسمی آن ها را بررسی می کند. ممکن است آزمایش خون برای بررسی عدم تعادل هورمونی مورد نیاز باشد. اگر علائم به علت بیماری جسمی نباشد، روانشناس بالینی می بایست به ارزیابی نشانه های بیماری در مراجع بپردازد.

روانپزشک یا روانشناس سابقه و وضعیت روانی فرد را در نظر می گیرند و توانایی تشخیص اختللال شخصیت وابسته را دارند.

فرایند تشخیص با شرح حال دقیق علائم شروع می شود. مدت زمان تجربه و نحوه ی ظهور علائم از مراجع پرسیده می شود. درمانگر برای تشخیص دقیق تر درباره ی دوران کودکی و زندگی کنونی فرد نیز سوالتی می پرسد.

شخصیت وابسته در زنان و مردان

خوب است بدانید که اختلال شخصیت وابسته هم در زنان و هم در مردان دیده می‌شود اما برخلاف تصوری که وجود دارد، زنان زیادی به اختلال شخصیت وابسته مبتلا می‌شوند. در واقع این اختلال در میان زنان بد سرپرست با بی سرپرست بیشتر دیده می‌شود.

این شرایط بیشتر به دلیل عدم استقلال زنان در خانواده رخ می‌دهد که فرد تحت وحشت، انزوا و وابستگی اقتصادی و یا نگرانی‌های دیگر قرار داشته باشد.

آیا می توان از اختلال شخصیت وابسته پیشگیری کرد؟

ممکن است نتوانید از این اختلال پیشگیری کنید، اما درمان می تواند به افرادی که در معرض خطر ابتلا به این اختلال هستند کمک کند تا راه هایی برای اجتناب از موقعیت های دشوار یا مدیریت آن ها پیدا کنند.

برخی از مطالعات نشان داده است که روابط سالم می تواند به پیشگیری از ابتلای کودک به اختلال شخصیت وابسته در مراحل بعدی زندگی کمک کند. اگر کودک حتی فقط یک رابطه قوی و صمیمی با دوست، والدین یا معلمش داشته باشد، می تواند با اثرات مضرّ این اختلال مقابله کند.

درمان اختلال شخصیت وابسته

پس از تشخیص، درمانگر و درمانجو درباره ی ارائه یک برنامه ی درمانی کامل که به کنترل علائم اختلال شخصیت وابسته با کمک دارودرمانی، روان درمانی و سایر روش ها تصمیم می گیرند.

دارودرمانی: هیچ دارویی مستقیما نشانه های اختلال شخصیت وابسته را درمان نمی کند اما برخی دارو ها مانند داروهای ضداضطراب، ضدافسردگی و تثبیت کننده خلق به کنترل این نشانه ها در افراد مبتلا موثر هستند.

روان درمانی (گفت و گو درمانی): این نوع درمان اعلب اولین خط درمان است که به افراد مبتلا در کنترل نشانه ها و علائم کمک می کند.  درمان شناختی رفتاری و سایر انواع روان درمانی در یادگیری الگوهای رفتاری سالم کاربرد دارند.

یادگیری: جمع آوری اطلاعات و یادگیری بیشتر درباره ی اختلال شخصیت وابسته، اختلالات شخصیتی و دیگر اختلالات مرتبط با سلامت روان به شما و عزیزان شما در درک و حمایت بیشتر کمک می کند

حمایت و پشتیبانی: حمایت کافی اطرافیان و جامعه به این افراد کمک می کند تا نسبت به وضعیت خود و سایر مشکلات مرتبط با اختلال شخصیتی که دارند، احساس بهتره داشته باشند.

عواقب احتمالی شخصیت وابسته

اگر نشانه های اختلال شخصیت وابسته درمان نشود، عواقب زیر را به دنبال خواهد داشت.

• اختلالات اضطرابی؛ مانند اختلال پانیک، اختلال شخصیت اجتنابی و اختلال شخصیت وسواسی-جبری (OCPD)
• افسردگی
• سوء مصرف مواد
• فوبیا

در صورتی که فرد به موقع و زودهنگام درمان شود، می شود از این عوارض جلوگیری کرد.

اختلال شخصیت وابسته علت مشخصی ندارد و همین نامعلومی ریشه ی آن مانع از پیشرفت روش های درمانی و پیشگپری می شود. با این حال، تشخیص و درمان به موقع علائم می تواند از بدتر شدن وضعیت جلوگیری کند.

افراد مبتلا به DPD به طور کلی با درمان بهبود می یابند. با ادامه درمان بسیاری از علائم مرتبط با این بیماری کاهش می یابد.

این اختلال که از شایع ترین اختلالات شخصیت می باشد، درصد زیادی از افراد را مبتلا می کند و اکثر کسانی که به این اختلال دچار شده اند، برای درمان اقدام نمی کنند که همین اتفاق بر کیفیت زندگی آن ها تاثیر منفی می گذارد و احتمال خطرات طولانی مدت اضطراب و افسردگی را افزایش می دهد.

اگر نشانه های ذکر شده را در یکی از عزیزان خود مشاهده می کنید، او را قبل از وخیم تر شدن وضعیت برای دریافت درمان تخصصی تشویق کنید. بهتر است بر جنبه های مثبت این افراد تمرکز کنید تا آن ها تایید دائمی شما را داشته باشند.