درمان ترس از هواپیما، راه هایی برای کنترل ترس

ترس از هواپیما و ترس از ارتفاع مشکلی بسیار شایع است. همه ما این جمله را شنیده‌ایم که «احتمال مرگ شما در یک تصادف رانندگی بیشتر از سقوط هواپیماست»، اما برای کسانی که به‌طور قابل‌توجهی از این تصور که با سرعت صدها مایل در ساعت پرواز می‌کنند دچار اضطراب می‌شوند، این آمار آرامش‌بخش نیست.

با اینکه احتمال مرگ‌ومیر ناشی از تصادفات رانندگی بیشتر از سقوط هواپیما است، همچنان بسیاری از افراد به دلیل ترس ذاتی یا تجربه‌های گذشته، دچار ایروفوبیا یا ترس از پرواز هستند. شاید همین تفاوت آماری، اصلی‌ترین عامل ایجاد فوبیای پرواز باشد.

اما با توجه به اینکه در طول زندگی، تقریباً هر انسانی نیاز به استفاده از هواپیما خواهد داشت، موضوع درمان ترس از هواپیما اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند.

ایروفوبیا که معمولاً به عنوان ترس از پرواز شناخته می‌شود، یک اختلال اضطرابی است که باعث می‌شود افراد هنگام سفر با هواپیما، ترس یا وحشت شدیدی را تجربه کنند. این فوبیا می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی بر توانایی فرد برای سفر و لذت بردن از تجربه‌ی سفر هوایی تأثیر منفی بگذارد.

ایروفوبیا چیست؟

ایروفوبیا یا ترس از هواپیما، نوعی فوبیای پرواز است.
این ترس می‌تواند به دلایل مختلفی مانند تلاطم، ترس از تصادف یا احساس به دام افتادن ایجاد شود.
علائم آن ممکن است شامل اضطراب، حملات پانیک، تعریق زیاد، ضربان قلب سریع و تنگی نفس باشد.
این اختلال می‌تواند یک وضعیت ناتوان‌کننده باشد که بر زندگی شخصی و حرفه‌ای افراد تأثیر بگذارد.

گزینه‌های درمان ترس از هواپیما شامل روان‌درمانی، مشاوره روان‌شناسی، مواجهه‌درمانی و در صورت نیاز، استفاده از داروهای ضد اضطراب برای مدیریت علائم است.

علائم ایروفوبیا (ترس از هواپیما)

ایروفوبیا یا ترس از هواپیما، نوعی فوبیای خاص است که می‌تواند باعث بروز نشانه‌های روانی، جسمی و رفتاری در فرد شود. این علائم ممکن است پیش از پرواز، حین آن یا حتی صرفاً در فکر کردن به پرواز خود را نشان دهند.

۱. علائم جسمی:
افرادی که دچار ایروفوبیا هستند ممکن است با نشانه‌های فیزیکی زیر مواجه شوند:

• تپش قلب یا ضربان تند
• تعریق شدید (هیپرهیدروزیس)
• تنگی نفس یا احساس خفگی
• لرزش یا بی‌قراری بدنی
• حالت تهوع، سوء هاضمه یا دل‌درد
• سرگیجه و سبکی سر

۲. علائم روانی:

• اضطراب شدید یا وحشت هنگام فکر کردن به پرواز
• حملات پانیک پیش از سوار شدن یا در حین پرواز
• افکار فاجعه‌آمیز درباره سقوط یا تصادف
• بیش‌هوشیاری یا حساسیت بیش از حد به صداها و حرکات هواپیما
• ترس فلج‌کننده که حتی مانع تصمیم‌گیری برای سفر می‌شود

۳. رفتارهای اجتنابی:

• پرهیز از سفرهای هوایی حتی با وجود نیاز کاری یا خانوادگی
• اصرار به استفاده از وسایل نقلیه زمینی مانند اتوبوس یا قطار
• اجتناب از فیلم، کتاب یا اخبار مرتبط با هواپیما و پرواز
• وسواس در مورد بررسی ایمنی هواپیما یا فرودگاه‌ها
• برنامه‌ریزی سفر به‌گونه‌ای که پرواز کاملاً حذف شود

چه چیزی باعث ترس از هواپیما (ایروفوبیا) می‌شود؟

ایروفوبیا یا ترس از هواپیما می‌تواند ریشه در ترکیبی از عوامل روانی، تجربی و محیطی داشته باشد. این ترس معمولاً از یک دلیل مشخص ناشی نمی‌شود، اما برخی محرک‌ها و شرایط می‌توانند باعث بروز یا تشدید آن شوند.

دلایل اصلی ایروفوبیا:

تجربه‌ی منفی یا تروماتیک در پرواز گذشته
افرادی که در گذشته تجربه‌ای بد از پرواز مانند تلاطم شدید، فرود اضطراری یا نقص فنی داشته‌اند، بیشتر مستعد ترس از پرواز هستند.

ترس از دست دادن کنترل در محیطی ناآشنا
پرواز شرایطی را ایجاد می‌کند که فرد کنترلی بر آن ندارد؛ همین حس ناتوانی می‌تواند باعث اضطراب شدید شود.

تأثیر رسانه‌ها و اخبار منفی
مشاهده‌ی اخبار سقوط هواپیما، حملات تروریستی یا حوادث هوایی در رسانه‌ها می‌تواند ترس و فوبیا را تقویت کند.

ترکیب با سایر فوبیاها
برخی از اختلالات دیگر می‌توانند زمینه‌ساز یا تشدیدکننده‌ی ایروفوبیا باشند:

• آکروفوبیا: ترس از ارتفاع
• کلاستروفوبیا: ترس از فضاهای بسته یا محدود
• آگورافوبیا: ترس از مکان‌هایی که فرار از آن‌ها دشوار است
• آنتروپوفوبیا: ترس از حضور در جمعیت
• میسوفوبیا: ترس از آلودگی یا میکروب

اختلالات اضطرابی یا پانیک
افرادی که سابقه اضطراب مزمن یا حملات پانیک دارند، بیشتر در معرض ترس از پرواز هستند.

محرک‌های رایج هنگام پرواز
برخی موقعیت‌ها در پرواز می‌توانند برای افراد محرک باشند، مانند:

• بلند شدن و فرود هواپیما
• تلاطم یا تکان‌های شدید
• صداهای غیرمعمول
• تصور بروز بیماری یا آتش‌سوزی در پرواز
• احساس بسته بودن یا نبود فضای کافی

عوارض ایروفوبیا (ترس از هواپیما)

ایروفوبیا می‌تواند تأثیرات قابل توجهی بر زندگی روزمره و رفاه روانی فرد داشته باشد و منجر به بروز سایر فوبیاها و اختلالات اضطرابی شود.

آمار و درصد عوارض در افراد مبتلا به ایروفوبیا:

• ۸۵٪ اجتناب کامل از سفر هوایی
• ۷۰٪ تأثیر منفی بر زندگی شخصی و حرفه‌ای
• ۶۰٪ انزوای اجتماعی
• ۵۰٪ ابتلا یا تشدید اختلالات اضطرابی
• ۴۵٪ افزایش سطح استرس و اضطراب

توضیح عوارض اصلی:

اجتناب از سفر هوایی:
بیش از ۸۵ درصد افراد مبتلا به ایروفوبیا از پرواز خودداری می‌کنند که این موضوع می‌تواند فرصت‌های کاری و تفریحی آنها را محدود کند.

تأثیر بر زندگی شخصی و کاری:
ترس از هواپیما ممکن است باعث شود که حدود ۷۰ درصد از افراد در روابط خانوادگی و حرفه‌ای خود با مشکلاتی مواجه شوند.

انزوای اجتماعی:
حدود ۶۰ درصد ممکن است به دلیل ترس از پرواز از شرکت در رویدادهای اجتماعی که نیاز به سفر هوایی دارد، خودداری کنند.

اختلالات اضطرابی:
ایروفوبیا می‌تواند باعث ایجاد یا تشدید اختلالات اضطرابی دیگر شود، به گونه‌ای که نیمی از بیماران تحت تأثیر این شرایط قرار می‌گیرند.

افزایش استرس:
۴۵ درصد افراد مبتلا به این فوبیا، استرس و اضطراب بالایی را در رابطه با پرواز تجربه می‌کنند.

تشخیص ایروفوبیا (ترس از پرواز)

هیچ آزمایش خاصی برای تشخیص ایروفوبیا وجود ندارد و روند تشخیص معمولاً بر اساس ارزیابی بالینی انجام می‌شود.

مراحل و روش‌های تشخیص:

مصاحبه بالینی:
پزشک یا روان‌شناس با بررسی علائم و تأثیر آن‌ها بر زندگی روزمره، شدت ترس را می‌سنجد.

پرسشنامه‌ها و ارزیابی‌های روانشناختی:
این ابزارها به تعیین میزان اضطراب و میزان اختلال در عملکرد فرد کمک می‌کنند.

بررسی رفتارهای اجتنابی:
شناخت ترس‌ها، محرک‌ها و رفتارهایی که فرد برای دوری از پرواز انجام می‌دهد.

رد سایر اختلالات:
بررسی بیماری‌ها یا شرایط روانی دیگر که ممکن است در ایجاد یا تشدید ایروفوبیا نقش داشته باشند.

همکاری با متخصصان سلامت روان:
برای تشخیص دقیق و برنامه‌ریزی درمانی.

معیارهای تشخیصی معمول:
ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی معمولاً ایروفوبیا را زمانی تشخیص می‌دهد که فرد:

• هنگام فکر کردن یا مواجهه با پرواز، علائم اضطراب یا ترس شدید داشته باشد.
• ترس حداقل به مدت شش ماه ادامه یافته باشد.
• به طور فعال از پرواز یا شرایط مرتبط اجتناب کند.
• ترس باعث اختلال در عملکرد اجتماعی، شغلی یا زندگی روزمره شود.

پیشگیری از ایروفوبیا (ترس از هواپیما)

در حال حاضر راه قطعی برای پیشگیری از ایروفوبیا وجود ندارد، اما می‌توانید با رعایت نکات زیر اثرات منفی آن را کاهش دهید:

• اجتناب از مصرف مواد محرک اضطراب مانند کافئین، الکل و مواد مخدر.
• به اشتراک گذاشتن ترس‌ها و اضطراب‌های خود با اعضای خانواده، دوستان یا همسالان برای دریافت حمایت عاطفی.
• مشورت با ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی درباره نگرانی‌ها و ترس‌های خود.

درمان ایروفوبیا (ترس از پرواز)

درمان‌های مختلفی برای کاهش ترس و اضطراب ناشی از پرواز وجود دارد که به شرح زیر هستند:

۱. درمان شناختی-رفتاری (CBT)
این روش به اصلاح الگوهای فکری منفی مرتبط با پرواز می‌پردازد و به شما تکنیک‌هایی برای مقابله با اضطراب، مانند تنفس عمیق و مدیتیشن آموزش می‌دهد. همچنین آشنایی با واقعیت‌های ایمنی پرواز باعث کاهش ترس‌های بی‌اساس می‌شود.

۲. مواجهه درمانی
در این روش، به تدریج و مرحله به مرحله با موقعیت‌های ترسناک پرواز روبه‌رو می‌شوید؛ مثلاً بازدید از فرودگاه یا استفاده از شبیه‌سازهای واقعیت مجازی. هدف افزایش انعطاف‌پذیری روانی و کاهش حساسیت به محرک‌های ترسناک است.

۳. درمان با واقعیت مجازی
فناوری واقعیت مجازی پرواز را در محیطی کنترل‌شده شبیه‌سازی می‌کند تا بتوانید با تمرین و تکرار، ترس خود را کاهش دهید و تکنیک‌های مقابله‌ای را تمرین کنید.

سایر روش‌ها

• داروهای ضد اضطراب یا بتابلوکرها ممکن است برای کاهش علائم شدید اضطراب در هنگام پرواز تجویز شوند، اما درمان بلندمدت با دارو معمول نیست.
• گروه‌های حمایتی و مشاوره برای به اشتراک گذاشتن تجربه و دریافت حمایت.
• هیپنوتیزم درمانی و سایر روش‌های مکمل که اثربخشی آن‌ها به‌طور کامل اثبات نشده است.

مدیریت ایروفوبیا

برای مدیریت موثر ترس از هواپیما:

• با یک متخصص سلامت روان مشورت کنید تا درمان متناسب با وضعیت شما آغاز شود.
• تمرین تکنیک‌های آرام‌سازی مثل تنفس عمیق هنگام پرواز.
• در صورت نیاز، به تدریج خود را در معرض موقعیت‌های مرتبط با پرواز قرار دهید.
• اطلاعات صحیح درباره ایمنی پرواز و عملکرد هواپیما کسب کنید تا نگرانی‌های بی‌پایه را کاهش دهید.

این راهکارها می‌توانند به شما کمک کنند تا بر ترس از هواپیما غلبه کرده و سفرهای هوایی را با آرامش بیشتری تجربه کنید. در هر صورت، همراهی یک روان‌شناس یا روان‌درمانگر متخصص، کلید موفقیت در درمان ایروفوبیا است.

تغییرات سبک زندگی برای مدیریت ایروفوبیا (ترس از هواپیما)

تغییرات در سبک زندگی نقش مهمی در کنترل و کاهش ترس از هواپیما دارند. برخی اقدامات موثر عبارتند از:

• آگاهی و آموزش درباره ایروفوبیا و دلایل ایجاد آن
• کمک گرفتن از مشاور یا درمانگر متخصص در اختلالات اضطرابی
• تمرین روزانه تکنیک‌های تنفس عمیق و روش‌های آرام‌سازی برای کاهش استرس
• مواجهه تدریجی با موقعیت‌های مرتبط با پرواز، به کمک تمرینات حساسیت‌زدایی
• خودداری از مصرف محرک‌هایی مانند کافئین و الکل پیش از پرواز
• انجام منظم ورزش برای کاهش اضطراب و افزایش آرامش
• استفاده از سرگرمی‌های آرامش‌بخش مانند گوش دادن به موسیقی یا تماشای فیلم در طول پرواز
• پیوستن به گروه‌های حمایتی یا انجمن‌های آنلاین برای دریافت حمایت عاطفی و تجربیات مشابه
• برنامه‌ریزی دقیق پیش از پرواز برای کاهش نگرانی‌ها و استرس
• بررسی گزینه‌های حمل و نقل جایگزین برای سفرهای کوتاه‌مدت در صورت امکان

با اعمال این تغییرات، می‌توانید بهتر با ترس از هواپیما کنار بیایید و زندگی روزمره خود را بهبود بخشید.

۵ عادت روزانه موثر برای غلبه بر ایروفوبیا

برای مدیریت بهتر ترس از پرواز، پنج عادت روزانه زیر را تمرین کنید:

• تجسم مثبت صبحگاهی (۱۰ دقیقه): تصور کنید که با آرامش و اعتماد کامل پرواز می‌کنید.
• تمرین تنفس عمیق (۵ دقیقه): با تنفس آهسته و عمیق، اضطراب خود را در طول روز کاهش دهید.
• نوردهی تدریجی (۲۰-۳۰ دقیقه): به تدریج با تصاویر، فیلم‌ها و محیط‌های مرتبط با پرواز آشنا شوید تا ترس شما کاهش یابد.
• جملات تاکیدی مثبت (۵ دقیقه): تکرار جملاتی مانند «من در پرواز امن هستم» یا «اعتماد کامل به خلبان و خدمه دارم».
• مراقبت از خود و تمدد اعصاب (۳۰ دقیقه یا بیشتر): انجام فعالیت‌های آرامش‌بخش مانند مدیتیشن، یوگا یا سرگرمی‌های مورد علاقه.

۷ واقعیت جالب درباره ایروفوبیا

ایروفوبیا یا ترس از هواپیما، یکی از شایع‌ترین فوبیاهای خاص است که ویژگی‌ها و نکات جالبی دارد:

• میلیون‌ها نفر در سراسر جهان از این ترس رنج می‌برند.
• عوامل ایجاد آن شامل تجربیات تلخ گذشته، ترس از کنترل نداشتن و فضای محدود است.
• شدت ترس از خفیف تا حملات پانیک متغیر است و بین افراد متفاوت است.
• ایروفوبیا می‌تواند تأثیر منفی بر زندگی شخصی، حرفه‌ای و فرصت‌های سفر داشته باشد.
• درمان با واقعیت مجازی به عنوان روشی نوین برای کاهش ترس، نتایج امیدوارکننده‌ای نشان داده است.
• برخی خطوط هوایی و فرودگاه‌ها دوره‌های تخصصی برای کمک به افراد مبتلا برگزار می‌کنند.
• گروه‌های حمایتی و انجمن‌های آنلاین فضایی برای به اشتراک‌گذاری تجربیات و دریافت حمایت فراهم می‌کنند.

نظر دکتر ربکا هافنبرگ درباره ایروفوبیا

دکتر ربکا هافنبرگ، متخصص بالینی، می‌گوید: «بسیاری از افراد که می‌خواهند ترس از پرواز را درمان کنند، می‌دانند که پرواز یک روش ایمن برای سفر است، اما مشکل اینجاست که بدن آنها واکنش‌های اضطرابی را نسبت به پرواز شکل داده است.»

تشخیص ایروفوبیا (ترس شدید از پرواز) بسیار نادر است و فقط حدود ۲.۵ درصد از جمعیت را درگیر می‌کند، اما اضطراب عمومی در مورد پرواز بسیار شایع‌تر است. برخی افراد از فضای بسته هواپیما ناراحتند، برخی از ارتفاع می‌ترسند، برخی از باز شدن درب هواپیما وحشت دارند، و عده‌ای نیز نگرانی‌هایی درباره میکروب‌ها و ویروس‌ها دارند. برخی دیگر نیز تنها نگران وقوع حمله اضطراب در هواپیما هستند که این نگرانی می‌تواند ترس را تشدید کند.

چشم‌انداز و پیش‌آگهی برای مبتلایان به ایروفوبیا

اکثر افراد مبتلا به ایروفوبیا به خوبی به درمان‌هایی مانند روان‌درمانی، به ویژه درمان شناختی-رفتاری (CBT) پاسخ می‌دهند. تحقیقات نشان می‌دهد که علائم بسیاری از بیماران تا دو تا سه سال پس از درمان بهبود باقی می‌ماند. البته امکان عود مجدد ترس وجود دارد و برخی افراد ممکن است نیاز به درمان‌های مداوم داشته باشند.

کی باید به پزشک مراجعه کنم؟

اگر به دلیل ترس از پرواز دچار مشکلات در زندگی روزمره شده‌اید یا علائم حمله پانیک تجربه می‌کنید، بهتر است با ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی خود مشورت کنید.

سوالاتی که می‌توانید از پزشک بپرسید:

• آیا دارو می‌تواند به من کمک کند تا بدون ترس از پرواز کنم؟
• برای روان‌درمانی چقدر زمان نیاز دارم؟
• چگونه می‌توانم حمایت و پشتیبانی لازم را پیدا کنم؟
• آیا واقعاً می‌توانم بر ترسم از پرواز غلبه کنم؟

درمان ترس از هواپیما ویژه مسافران خطوط هوایی: ۹ نکته برای کاهش اضطراب

۱. ابهام‌زدایی از آشفتگی‌ها و تلاطم‌ها

تلاطم هواپیما فقط جریان‌های باد ضعیف هستند که باعث تکان خوردن هواپیما می‌شوند، مثل رانندگی در جاده‌های پر دست انداز یا قایق‌سواری در دریای مواج. این موضوع کاملاً طبیعی است و هواپیماها برای مقابله با این وضعیت طراحی شده‌اند.
خلبان کوری فرانکه می‌گوید: «بال‌های هواپیما هنگام تلاطم خم می‌شوند تا مثل کمک‌فنر عمل کنند و سواری را نرم‌تر کنند. پس به جای نگرانی، سپاسگزار باشید.»
ضمناً فناوری‌های پیشرفته به خلبانان کمک می‌کند مناطق پرتلاطم را پیش‌بینی و از آنها اجتناب کنند تا پروازی راحت‌تر داشته باشید.

۲. درباره ویژگی‌های ایمنی داخلی هواپیما بیاموزید

هواپیماها ماشین‌های پیچیده و بسیار ایمنی هستند. صداهای عجیب یا احساسات غیرمعمولی که هنگام پرواز تجربه می‌کنید، بخشی از عملکرد طبیعی سیستم‌های هواپیما است.
یادگیری درباره طراحی و تجهیزات ایمنی هواپیما، از جمله چگونگی مقابله آن با شرایط اضطراری، می‌تواند به شما آرامش بیشتری بدهد. آمادگی و آگاهی باعث کاهش اضطراب می‌شود و به شما اعتماد به نفس می‌دهد که در هر شرایطی کنترل هست.

۳. تاریخچه سقوط هواپیمای خود را مطالعه کنید

ممکنه به نظر غیرمنطقی بیاد، اما آشنا شدن با جزئیات حوادث هوایی گذشته می‌تونه باعث بشه احساس امنیت بیشتری داشته باشید. مثلاً سریال «Mayday» رو تماشا کنید که درباره سقوط هواپیماها و علت‌هاش توضیح می‌ده و نشون می‌ده که چطور صنعت هواپیمایی از اشتباهات گذشته درس گرفته و استانداردهای ایمنی رو ارتقا داده.
همچنین ویدیوهای آزمایش‌های سخت‌گیرانه‌ای که هواپیماها باید قبل از پرواز پشت سر بذارن، مثل تست‌های خم شدن بال‌ها و آزمایشات پرواز، دیدن کنید. این اطلاعات بهتون نشون می‌ده چقدر ایمنی و استحکام هواپیما جدیه.

۴. با مهمانداران صحبت کنید

مهمانداران هواپیما همیشه کنار شما هستند و مراقب ایمنی و راحتی شما. جنیفر جکی جانسون، مهماندار و موسس Jetsetter Chic می‌گوید: «ما همیشه رفتار مسافران رو بررسی می‌کنیم تا مطمئن شیم همه خوب هستن. ما آموزش‌های تخصصی ایمنی می‌بینیم و آماده مقابله با هر موقعیت اضطراری هستیم.»
پس اگر اضطراب دارید، با مهمانداران صحبت کنید، آن‌ها می‌توانند به شما اطمینان دهند و حتی در طول پرواز به شما کمک کنند تا آرامش داشته باشید.

۵. تمرین پرواز داشته باشید

بسیاری از افراد از پرواز نمی‌ترسند، بلکه از ناشناخته‌ها یا احساس فقدان کنترل می‌ترسند. شرکت در یک درس پرواز یا تجربه شبیه‌ساز پرواز (مثلاً با واقعیت مجازی) می‌تواند این حس ناشناختگی را کاهش دهد.
وقتی بدانید هواپیما چطور کار می‌کند و خلبان‌ها چطور کنترل می‌کنند، اضطرابتان کم می‌شود و حس می‌کنید کنترل بیشتری دارید.

۶. انتخاب صندلی مناسب

• اگر از ارتفاع می‌ترسید، صندلی کنار راهرو بهتره تا دور از پنجره باشید.
• اگر دوست دارید بیرون رو ببینید و این کمک‌کننده است، کنار پنجره بنشینید.
• صندلی‌های راهرو برای کسانی که تنگناهراسی یا نیاز به جابجایی دارند مناسب‌تره.
• حتی ارزشش رو داره که کمی بیشتر هزینه کنید تا صندلی مناسب‌تری بگیرید.

۷. مراجعه به روانشناس و درمانگر

• درمان شناختی رفتاری (CBT) و مواجهه درمانی بسیار موثرند.
• در صورت نیاز داروهای ضد اضطراب توسط روانپزشک تجویز می‌شود.
• هیپنوتراپی هم گزینه‌ای جایگزین است که می‌تواند به رهاسازی ترس کمک کند.

۸. پیدا کردن محرک حواس‌پرت‌کن مؤثر

• فیلم، پادکست، یا تمرکز روی فعالیتی مثل نوشتن می‌تواند حواس را پرت کند.
• تمرکز روی بخش‌هایی از مغز یا فعالیت‌های ذهنی خاص کمک به کنترل اضطراب می‌کند.

۹. هر طور شده پرواز کنید و از مواجهه فرار نکنید

• مواجهه مستقیم با ترس، بهترین راه درمان فوبیا است.
• اجتناب باعث تشدید ترس می‌شود.
• هر بار که پرواز می‌کنید، به تدریج ترستان کمتر می‌شود و اعتماد به نفس‌تان بالا می‌رود.

منابع

Aerophobia Fear of Flying – Wikipedia

Short-term focused cognitive therapy of panic disorder with aerophobia: a case report – NIH

Anxiety & Depression Association of America (ADAA). How can I overcome my fear of flying?  Accessed 2/24/2022

Merck Manual (Consumer Version). Specific Phobic Disorders Accessed 2/24/2022

National Health Services (NHS). Phobias Accessed 2/24/2022