پاروکستین چیست | کاربرد آن، عوارض، دوز و نکات مهم
پاروکستین یکی از داروهای پرمصرف خانواده SSRI است که برای کنترل افسردگی، اضطراب، وسواس و حملات پانیک تجویز میشود. این دارو با افزایش سطح سروتونین در مغز، به بهبود خلق‌وخو و کاهش تنش‌های فکری کمک میکند. اگر شما یا یکی از عزیزانتان این دارو را مصرف می‌کنید، آشنایی با دوز مناسب، عوارض احتمالی و نحوه قطع صحیح آن اهمیت زیادی دارد؛ مخصوصاً چون پاروکستین از داروهایی است که قطع ناگهانی‌اش می‌تواند مشکل‌ساز شود.
مصرف پاروکستین و سایر داروهای ضدافسردگی در کودکان، نوجوانان و جوانان زیر ۲۴ سال می‌تواند خطر افکار یا رفتارهای خودکشی را افزایش دهد. البته درمان نکردن افسردگی در این سنین نیز خود می‌تواند خطرناک باشد؛ به همین دلیل لازم است والدین پیش از شروع دارو با روانپزشک کودک مشورت کنند.
حتی در بزرگسالان بالای ۲۴ سال یا زنانی که پاروکستین را برای گرگرفتگی مصرف می‌کنند، ممکن است در هفته‌های اول درمان یا هنگام تغییر دوز، تغییراتی در سلامت روان ایجاد شود. اگر علائمی مانند افسردگی شدیدتر، افکار آسیب به خود، اضطراب شدید، بی‌قراری، تحریک‌پذیری، رفتارهای تکانشی یا مشکلات خواب مشاهده شد، بیمار یا خانواده باید فوراً با پزشک تماس بگیرند.
پزشکان معمولاً در ابتدای شروع پاروکستین جلسات بیشتری برای بررسی وضعیت بیمار تنظیم می‌کنند. بنابراین ضروری است که همه جلسات پیگیری به‌موقع انجام شود. همچنین هنگام شروع درمان، بیمار باید برگه راهنمای دارو را مطالعه کرده و در صورت ابهام سؤال بپرسد.
پیش از مصرف هرگونه داروی ضد افسردگی—در هر سنی—بیمار و خانواده باید با روانپزشک در مورد مزایا، خطرات، گزینه‌های درمانی دیگر و همچنین خطرات عدم درمان صحبت کنند. داشتن افسردگی یا سابقه خانوادگی اختلال دوقطبی، شیدایی یا خودکشی می‌تواند خطر رفتارهای آسیب‌زننده را افزایش دهد. پزشک با در نظر گرفتن شرایط روانی و سابقه پزشکی، بهترین نوع درمان را انتخاب میکند.
چرا داروی پاروکستین تجویز می شود؟ کاربرد پارکستین
پاروکستین به صورت قرص معمولی، سوسپانسیون خوراکی و قرص‌های طولانی‌رهش تولید میشود و برای درمان طیف گسترده‌ای از اختلالات روانی استفاده می‌گردد. این دارو معمولاً برای درمان افسردگی، اختلال پانیک (حمله‌های ناگهانی ترس)، اضطراب اجتماعی و همچنین اختلال وسواس فکری–اجباری (OCD) تجویز میشود. سوسپانسیون و قرص معمولی پاروکستین علاوه بر موارد بالا در اختلال اضطراب فراگیر (GAD) و اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) نیز کاربرد دارد.
قرص‌های طولانی‌رهش پاروکستین برای درمان اختلال خلقی قبل از قاعدگی، شامل علائم روانی و جسمی آزاردهنده قبل از شروع پریود استفاده میشود. همچنین نوع کپسولی پاروکستین (Brisdelle) برای کاهش گرگرفتگی دوران یائسگی تجویز میشود و یکی از رایج‌ترین درمان‌های غیرهورمونی این دوره است.
پاروکستین در گروه مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) قرار دارد. این دارو با افزایش سطح سروتونین در مغز به تنظیم خلق‌وخو، کاهش اضطراب و بهبود علائم اختلالات روانی کمک میکند. با این حال، هنوز مشخص نیست که پاروکستین دقیقاً با چه مکانیسمی برخی علائم خاص را بهبود می‌دهد، اما تأثیر آن بر تعادل سروتونین نقش اصلی در عملکرد دارو محسوب میشود.
نحوه مصرف پاروکستین
پاروکستین در انواع قرص معمولی، سوسپانسیون مایع، قرص با رهش کنترل‌شده و کپسول خوراکی عرضه میشود. معمولاً یک‌بار در روز، صبح یا عصر، با یا بدون غذا مصرف میشود؛ هرچند برای جلوگیری از ناراحتی معده بهتر است همراه غذا باشد. کپسول پاروکستین معمولاً شب قبل از خواب مصرف میشود.
برای اینکه دارو بهترین اثر را داشته باشد، هر روز در یک ساعت مشخص آن را مصرف کنید. دارو را دقیقاً مطابق دستور پزشک استفاده کنید و مقدار آن را خودسرانه کم یا زیاد نکنید.
سوسپانسیون (مایع) را قبل از مصرف به‌خوبی تکان دهید.
قرص‌های معمولی و طولانی‌رهش را کامل ببلعید؛ خرد یا جویده نشوند.
پزشک معمولاً درمان را با دوز پایین شروع میکند و هفته‌به‌هفته آن را افزایش می‌دهد.
توجه داشته باشید که کپسول پاروکستین برای درمان افسردگی و اختلالات روانی مناسب نیست و فقط برای مدیریت گرگرفتگی یائسگی طراحی شده است.
پاروکستین علائم را کنترل میکند اما درمان قطعی نیست و چند هفته زمان می‌برد تا اثر کاملش ظاهر شود. قطع مصرف باید به‌صورت تدریجی و زیر نظر پزشک انجام شود، زیرا توقف ناگهانی می‌تواند باعث علائم ترک مانند اضطراب، سرگیجه، سردرد، ناآرامی، تهوع و بی‌خوابی شود.
کاربردهای دیگر پاروکستین
گاهی پاروکستین برای سردردهای مزمن، نوروپاتی دیابتی (بی‌حسی و درد دست و پا) یا برخی مشکلات جنسی مردانه نیز تجویز میشود و همچنین ممکن است همراه داروهای دیگر برای اختلال دوقطبی استفاده شود. مصرف در این موارد باید حتماً زیر نظر روانپزشک باشد.
اقدامات احتیاطی قبل از مصرف پاروکستین
قبل از شروع پاروکستین، حتماً پزشک خود را در جریان حساسیت‌ها، داروهای مصرفی و وضعیت‌های پزشکی قرار دهید. اگر قبلاً به پاروکستین یا هر داروی مشابه حساسیت داشته‌اید، مصرف آن نباید بدون نظر پزشک شروع شود.
۱) تداخل‌های دارویی بسیار مهم
پاروکستین با برخی داروها خطرناک است و نباید همزمان مصرف شود، مخصوصاً:
مهارکننده‌های MAO مثل فنلزین، سلژیلین، ایزوکاربوکسازید
تیوریدازین و پیموزاید
اگر اخیراً MAOI مصرف کرده‌اید، باید حداقل ۲ هفته فاصله باشد.
به‌علاوه، مصرف همزمان پاروکستین با این داروها نیاز به بررسی دقیق دارد:
داروهای ضدافسردگی (تری‌پتیلین‌ها، SNRIs، SSRIs دیگر)
رقیق‌کننده‌های خون مانند وارفارین
داروهای میگرن (تریپتان‌ها)
داروهای تشنج
ترامادول، لیتیوم، ریسپریدون، فنتانیل
NSAIDها مانند ایبوپروفن و ناپروکسن
حتی اگر داروی شما در این لیست نیست، همه داروها، مکمل‌ها و گیاهان دارویی را به پزشک اعلام کنید، مخصوصاً:
علف چای (سنت جان ورت)
تریپتوفان
۲) شرایط پزشکی که نیاز به احتیاط دارند
اگر هرکدام از موارد زیر را دارید، قبل از مصرف حتماً با پزشک مطرح کنید:
سابقه تشنج
گلوکوم (به‌خصوص زاویه بسته)
مشکلات خونریزی
بیماری کبد، کلیه یا قلب
پوکی استخوان یا سابقه شکستگی
سطح سدیم پایین
حمله قلبی اخیر
۳) بارداری، شیردهی و سن بالا
مصرف پاروکستین در اوایل بارداری خطر نقص قلبی جنین را افزایش می‌دهد.
در اواخر بارداری هم ممکن است برای نوزاد مشکلات ایجاد کند.
افراد بالای ۶۵ سال معمولاً نباید پاروکستین مصرف کنند زیرا گزینه‌های ایمن‌تر وجود دارد.
۴) نکات ایمنی مهم
پاروکستین ممکن است خوابآلودگی و کاهش تمرکز ایجاد کند؛ تا زمان مشخص شدن واکنش بدن، رانندگی نکنید.
مصرف الکل را با پزشک چک کنید.
قبل از هر عمل جراحی (حتی دندانپزشکی) پزشک را در جریان مصرف پاروکستین بگذارید.
۵) هشدار مهم چشمی
پاروکستین می‌تواند باعث گلوکوم زاویه بسته شود. اگر علائمی مثل:
درد چشم
تهوع
دیدن هاله رنگی اطراف نورها
قرمزی یا ورم چشم
داشتید، فوراً به اورژانس مراجعه کنید.
چه دستورات غذایی خاصی را باید رعایت کنم؟
اگر پزشک به شما دستور دیگری نداده است، رژیم غذایی عادی خود را ادامه دهید.
اگر یک نوبت را فراموش کردم چه باید بکنم؟
دوز فراموش شده را به محض یادآوری مصرف کنید. با این حال، اگر تقریباً زمان مصرف نوبت بعدی فرا رسیده است، دوز فراموش شده را رها کنید و برنامه دوز منظم خود را ادامه دهید. برای جبران نوبت فراموش شده دو دوز مصرف نکنید.
پاروکستین چه عوارضی می تواند ایجاد کند؟
عوارض جانبی پاروکستین (Paroxetine)
پاروکستین مثل دیگر داروهای خانواده SSRI ممکن است در برخی افراد عوارضی ایجاد کند. بسیاری از این علائم خفیف هستند و با گذشت چند هفته کاهش پیدا می‌کنند؛ اما برخی عوارض جدی بوده و نیاز به مراجعه فوری به پزشک دارند.
عوارض شایع و معمول (کم‌خطر)
اگر این موارد خفیف هستند و ادامه‌دار نیستند، معمولاً نگران‌کننده نیستند:
سردرد و سرگیجه
خوابآلودگی یا مشکل در تمرکز
حالت تهوع، استفراغ یا ناراحتی معده
اسهال یا یبوست
کاهش اشتها یا تغییر وزن
خشکی دهان و افزایش تعریق
عصبی بودن، بی‌قراری یا خمیازه زیاد
درد عضلانی یا بدن‌درد
مشکلات خفیف جنسی (کاهش میل، تأخیر در انزال یا ارگاسم)
عوارض جدی که نیاز به مراجعه فوری پزشکی دارند
اگر هرکدام از علائم زیر出现 شد، بلافاصله با پزشک تماس بگیرید:
۱) علائم سندرم سروتونین
(تجمع بیش از حد سروتونین در بدن – خطرناک و اورژانسی)
تب
تعریق زیاد
گیجی و بی‌قراری
سفتی یا پرش شدید عضلات
ضربان قلب تند
تهوع یا اسهال
۲) تغییرات رفتاری خطرناک
افکار خودکشی
تشدید افسردگی یا اضطراب
حملات پانیک
تحریک‌پذیری شدید یا رفتارهای تکانشی
۳) مشکلات قلبی و عصبی
ضربان قلب نامنظم
غش
تشنج
ناپایداری در راه رفتن
۴) واکنش‌های آلرژیک شدید
کهیر
تورم صورت، لب‌ها، زبان یا گلو
سختی در تنفس
۵) خونریزی غیرعادی
پاروکستین می‌تواند خطر خونریزی را بالا ببرد، مخصوصاً اگر با NSAIDها مصرف شود.
خون‌دماغ شدید
کبودی بی‌دلیل
خون در مدفوع یا استفراغ شبیه تفاله قهوه
عوارض مرتبط با چشم (اورژانسی)
پاروکستین می‌تواند باعث گلوکوم زاویه بسته شود.
در صورت دیدن این علائم، فوراً به اورژانس بروید:
درد چشم
دیدن هاله رنگی اطراف نورها
تاری دید یا قرمزی چشم
عوارض خاص در کودکان و نوجوانان
کاهش اشتها
کاهش وزن
افزایش احتمال افکار خودآزاری
پزشک باید رشد و وزن کودک را منظم بررسی کند.
در مورد نگهداری و دفع این دارو چه چیزهایی باید بدانم؟
این دارو را در ظرفی که درب دار باشد، محکم بسته و دور از دسترس کودکان نگهداری کنید. آن را در دمای اتاق و به دور از گرما و رطوبت اضافی (نه در حمام) نگهداری کنید.
مهم است که تمام داروها را از دید و دسترس کودکان دور نگه دارید، زیرا بسیاری از ظروف (مانند قرص های هفتگی و قطره های چشمی، کرم ها، چسب ها و استنشاق ها) در برابر کودک مقاوم نیستند و کودکان خردسال می توانند آنها را به راحتی باز کنند. برای محافظت از کودکان خردسال در برابر مسمومیت، همیشه درپوش‌های ایمنی را قفل کنید و فوراً دارو را در مکانی امن قرار دهید.
داروهای غیر ضروری باید به روش های خاصی دور ریخته شوند تا اطمینان حاصل شود که حیوانات خانگی، کودکان و سایر افراد نمی توانند آنها را مصرف کنند. با این حال، نباید این دارو را داخل توالت بریزید.
مصرف بیش از حد
در صورت مصرف بیش از حد، با اورژانس تماس بگیرید. اگر قربانی سقوط کرده است، تشنج داشته است، در تنفس مشکل دارد یا نمی تواند بیدار شود، بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید.
علائم مصرف بیش از حد ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- خواب آلودگی
- کما
- تشنج
- تب، تعریق، گیجی، ضربان قلب سریع یا نامنظم، و سفتی یا انقباض شدید عضلات
- حالت تهوع، استفراغ، اسهال
- رفتار پرخاشگرانه
- ادرار قرمز تیره یا قهوه ای
- خلق و خوی دیوانه و غیرعادی هیجان زده
چه اطلاعات دیگری باید در رابطه با پاروکستین بدانم؟
تمام ویزیت های خود را با روانپزشک حفظ کنید.
قبل از انجام هر گونه آزمایش (مخصوصاً آزمایشاتی که متیلن بلو را شامل می شود)، به پزشک و پرسنل آزمایشگاه بگویید که پاروکستین مصرف می کنید.
اجازه ندهید شخص دیگری داروی شما را مصرف کند.
برای شما مهم است که فهرستی مکتوب از تمام داروهای تجویزی و بدون نسخه (بدون نسخه) که مصرف می‌کنید، و همچنین محصولاتی مانند ویتامین‌ها، مواد معدنی یا سایر مکمل‌های غذایی داشته باشید. هر بار که به پزشک مراجعه می کنید یا در بیمارستان بستری می شوید، باید این لیست را همراه خود داشته باشید. همچنین اطلاعات مهمی است که باید در مواقع اضطراری همراه خود داشته باشید.
سلام ببیخسید من قرص پاکسیل ۲۰ مصرف میکنم و موقع همخوابی به مرحله ارضائ نمیرسم چه کنم