صفر تا صد برنامه ریزی تحصیلی درسی، معرفی بهترین برنامه
برنامه ریزی درسی یا برنامه ریزی تحصیلی، همان چیزی است که شما را از حواس‌پرتی و فراموش‌کردن انجام تکالیف‌تان خلاص می‌کند. اما برای برنامه ریزی هم باید اصول خاصی رعایت شود تا به بهترین نتیجه برسد. این نتیجه بسته به هدف شما از برنامهریزی می‌تواند متفاوت باشد؛ مثلاً بالا رفتن معدل یا افزایش ساعت مطالعه روزانه می‌تواند از اهدافی باشد که یک دانش‌آموز برای برنامهریزی تحصیلی به آن توجه می‌کند. برنامهریزی تحصیلی درست، احترام گذاشتن به وقت و هزینه‌ای است که برای رسیدن به هدف تحصیلی مورد نظر خود صرف می‌کنید. برنامهریزی تحصیلی فرآیندی است که مسیر رسیدن به اهداف تحصیلی را برای دانش‌آموزان و دانشجویان هموار می‌کند؛ این برنامه باید به‌صورت منحصربه فرد و بر اساس توانایی شخص تنظیم شده باشد تا به مرحله اجرایی شدن برسد.
برنامه ریزی تحصیلی چیست؟
برنامه ریزی تحصیلی، به معنای انجام کارها به صورت دقیق و منظم برای رسیدن به اهداف می‌باشد. این برنامه موجب می‌شود که شخص با توجه به نکاتی که باید برای صرفه جویی در وقت و هزینه خود انجام می دهد، قدم بردارد و زمان خود را با یک برنامه تحصیلی درست مدیریت کند. برنامهریزی روزانه باعث نظم در انجام کارها شده و در صورتی که دانش‌آموزان و دانشجویان به برنامهریزی تحصیلی درست پایبند باشند می‌توانند به موفقیت تحصیلی برسند.
نکاتی برای برنامه ریزی تحصیلی درست
1. برنامه‌‌‌هایتان را بنویسید
لیستی از تمام مواردی که باید مطالعه کنید را تهیه کنید
اولین گام برای برنامه ریزی درسی، تهیه‌ی فهرستی از تمام موضوعات و دروسی است که شما نیاز به مطالعه‌ی آنها دارید. تعهدات خود و کارهایی را که باید انجام بدهید، روی کاغذ بیاورید. این به شما کمک خواهد کرد تا ایده‌هایتان در رابطه با کارهایی که باید انجام شوند، پرورش یابند. اگر شما امتحاناتی پیش رو دارید، آنها را در اولویت مطالعه قرار دهید.
بررسی کنید برای هر کلاس درس یا امتحان چه کارهایی باید انجام بدهید
ابتدا همه‌ی موضوعاتی را که باید مطالعه کنید، یادداشت کنید. حالا ببینید برای هر موضوع چه کارهایی باید انجام بدهید. شاید زمان‌هایی که شما باید برای یک درس اختصاص بدهید یا روند برگزاری یک کلاس درسی خاص در هر هفته تغییر کند. این تغییرات، شانس شما برای پیدا کردن زمان‌های سوخته‌ای است که می‌توانید برای مطالعه از آنها استفاده کنید.
لیست خود را اولویت بندی کنید
پس از آنکه یک لیست از تمام موضوعات درسی یا امتحانات پیش روی‌تان تهیه کردید، بررسی کنید که برای هر کدام چه کارهایی لازم است انجام بدهید، حالا وقت آن رسیده است که لیست‌تان را بر اساس اولویت‌ها مرتب کنید. درس‌ها را به نسبت اهمیتی که دارند رتبه‌بندی کنید، این کار به شما کمک می‌کند بفهمید چه موضوعاتی نیاز به زمان بیشتری برای مطالعه دارند. همین‌طور اینکه چه موضوعاتی برای پر کردن زمان‌های خالی شما مناسب‌تر هستند.
- برای همه‌ی موضوعات و امتحانات یک شماره در نظر بگیرید. مثلا اگر به زمان بیشتری برای درس ریاضی نیاز دارید، عدد ۱ را برای ریاضی در نظر بگیرید و اگر کمترین زمانی که احتیاج دارید مربوط به درس تاریخ است (فرض کنید ۵ موضوع برای مطالعه در نظر گرفته‌اید) شماره ۵ را به تاریخ اختصاص بدهید.
- برای هر موضوع درسی یا امتحان یک ضریب سختی قرار بدهید.
- برای هر موضوع درسی یا امتحان مقدار زمان مشخص و مورد نیاز را در نظر بگیرید.
- برای هر موضوع درسی یا امتحان مقدار زمانی را که نیاز به مرور کردن دارد، اختصاص بدهید.
یک جدول با ستون‌ها و خانه‌های مشخص برای تقسیم‌بندی زمان‌های مفید درس خواندن طراحی کنید
پیش از آنکه ادامه بدهید، نیاز است زمان‌های در دسترس در طول هفته را، به‌صورت یک جدول با خانه‌های اختصاصی برای هر درس تقسیم‌بندی کنید. پس از انجام این کار می‌توانید هر ستون جدول را به یک موضوع اختصاص بدهید.
- یک ترفند برای ایجاد برنامه ریزی تحصیلی، طراحی زمان مطالعه روزانه یا هفتگی هر درس است. با این کار شما یک برنامه دارید و دیگر لازم نیست مدام روند درس خواندن‌تان را کنترل کنید. با ایجاد یک برنامهی روتین، شما به مطالعه کردن عادت می‌کنید.
- چک کنید چه زمان‌ها و روزهایی در طول هفته هست که می‌توانید همیشه در این اوقات مطالعه کنید. به‌عنوان مثال ممکن است شما بین ساعت ۳ تا ۴ بعد از ظهر، وقت‌تان آزاد باشد یا مثلا هر سه‌شنبه یا پنج‌شنبه وقت آزادتان بیشتر باشد. در صورت امکان سعی کنید برنامه ریزی درسی خود را پس از جمع‌آوری این اطلاعات انجام بدهید؛ چون معمولا چینش یک برنامهی روتین و منظم به شما کمک می‌کند یک ذهن درس‌خوان داشته باشید و مطالب با سرعت بیشتری در ذهن‌تان جا بیفتد.
- بهتر است برای هر خانه‌ی جدول‌تان بین ۳۰ تا ۴۵ دقیقه زمان در نظر بگیرید. خانه‌های با زمان کوتاه‌تر معمولا از خانه‌های با زمان طولانی مناسب‌تر هستند. این‌طوری شما برای درس خواندن بیشتر ترغیب می‌شوید و درس‌ها به نظرتان خسته‌کننده نمی‌آیند.
- برای تمام زمان‌های قابل استفاده‌تان خانه‌هایی را در نظر بگیرید.
- اگر شما مقدار مشخصی وقت قبل از امتحان‌تان دارید، به جای یک برنامهی هفتگی روتین یک تقویم متغیر برای خودتان درست کنید. به‌طوری که بتوانید مقداری زمان قبل از هر امتحان در نظر بگیرید.
زمان‌هایی را برای فعالیت‌های غیر درسی در نظر بگیرید
در حالی‌که برای هر موضوع درسی زمانی را در نظر می‌گیرید، باید مطمئن شوید که اوقاتی را به خانواده، دوستان و استراحت‌تان اختصاص داده‌اید. اگر نتوانید بین زندگی شخصی و زندگی علمی خود تعادل ایجاد کنید، هرگز در تحصیل‌تان موفق نخواهید شد.
- زمان‌هایی را برای رویداد‌هایی که نمی‌توانید هرگز دوباره تجربه‌شان کنید (مثلا تولد مادربزرگ‌تان، یک مراسم مخصوص فامیلی، یا قرار ملاقات با پزشک‌تان) در نظر بگیرید.
- ستونی را برای زمان‌بندی کارهایی که ملزم به انجام آنها هستید در نظر بگیرید. تعهداتی مثل جلسات تمرینی شنا، زمان‌های مربوط به برنامه‌های خانوادگی یا انجام مراسم مذهبی.
- یادتان نرود مقدار مناسبی وقت برای استراحت، خواب و ورزش اختصاص بدهید.
- اگر تنها زمان محدودی قبل از امتحان فرصت دارید، فعالیت‌های غیر‌درسی و فوق‌برنامه‌تان را لغو کنید یا به تعویق بیندازید.
2. برنامهریزی تحصیلی مخصوص به خودتان را آماده کنید
برنامه فعلی خود را ارزیابی کنید
اولین قدم برای ایجاد یک برنامه ریزی تحصیلی خوب و درست این است که برنامهریزی قبلی و چگونگی گذراندن زمان‌هایتان را تا این لحظه، بررسی کنید. ارزیابی برنامهریزی فعلی‌تان کمک می‌کند که نگاه مناسب‌تری برای چگونگی استفاده از زمان داشته باشید، شما را قادر می‌سازد که بفهمید کدام زمان‌ها و روش‌ها برای اهداف مطالعاتی شما مناسب‌تر هستند و انجام کدام فعالیت‌ها را باید متوقف کنید.
- معین کنید در حال حاضر چند ساعت در هفته مطالعه می‌کنید.
- ببینید در حال حاضر چند ساعت در هفته به سرگرمی‌هایتان اختصاص می‌دهید.
- بررسی کنید تا الان چند ساعت در هفته را با دوستان و خانواده وقت می‌گذراندید.
- با یک حساب سرانگشتی ببینید کدام فعالیت‌ها را برای ذخیره زمان بیشتر می‌توانید حذف کنید. می‌دانم افراد علاقه‌ی زیادی دارند که وقت بیشتری را صرف سرگرمی کنند، اما چاره‌ای نیست شروع کنید.
- اگر شاغل هستید، دقت کنید که برنامه ریزی درسی تان با برنامهریزی شغلی شما هماهنگی داشته باشد.
سبک مطالعه ی مناسب را برای خود پیدا کنید
برای داشتن یک مطالعه دقیق و درست، باید بدانید کدام شیوه و سبک مطالعاتی برای شما مناسب‌تر است. این ترفند به شما کمک می‌کند تا زمان‌هایی را که به‌طور معمول در زمان مطالعه، به هدر می رود، کشف و از آنها به درستی استفاده کنید. اما چگونه باید این ترفند ها را پیدا کرد؟
- آیا شما جزو کسانی هستید که یادگیری شنیداری‌تان بهتر است؟ اگر این‌طور باشد، می‌توانید از زمان‌هایی که مشغول رانندگی هستید یا اوقاتی که در حال ورزش یا پیاده‌روی هستید هم استفاده کنید.
- آیا شما به لحاظ بصری راندمان بهتری در یادگیری دارید؟ با مرور تصاویر یا دیدن فیلم بهتر مطالب را می‌فهمید و به خاطر می‌سپارید؟ اگر این‌طور است سعی کنید از طریق دیدن فیلم‌های مرتبط با مطالبی که باید بیاموزید، هم آموزش ببینید و هم سرگرم شوید.
خودتان را ملزم به اجرای برنامه‌تان کنید
اگرچه ممکن است شما یک برنامهی بسیار جذاب برای خودتان طراحی کنید، اما توجه داشته باشید که طراحی برنامه تضمین نمی‌کند که آن برنامه حتما اجرا شود. برای گرفتن نتیجه‌ی مناسب از برنامه‌ریزی‌تان، باید کمی وقت صرف کنید و سعی کنید خودتان را به اجرای برنامهریزی طراحی شده «وادار» کنید. برای انجام این کار:
- باید بدانید برنامهریزی شما چگونه عمل می‌کند؛ این یک نکته اساسی است. اگر معمولا تمرکزتان را از دست می‌دهید و زمان‌های زیادی از دست می‌رود سعی کنید در برنامهریزی خود وقت‌های اضافه‌ای برای خودتان در نظر بگیرید.
- اگر می‌دانید که اهل وقت تلف کردن هستید و اصطلاحا کسی هستید که دقیقه‌ی نود به فکر درس خواندن می‌افتید، در جدول‌تان مقداری وقت اضافه قبل از پایان مهلت درس خواندن‌تان در نظر بگیرید. این وقت مثل یک ضربه‌گیر عمل می‌کند و باعث می‌شود ناگهان با پایان مهلت‌تان مواجه نشوید. این کار در واقع مقداری وقت برای شما ذخیره می‌کند.
- اگر شما کسی هستید که انعطاف کمی در انجام کارها و برنامه‌ها دارید، خودتان را عادت بدهید تا بتوانید سرعت عمل بیشتری داشته باشید. می‌توانید این کار را با در نظر گرفتن پاداش یا تشویق در صورت سر وقت و دقیق انجام دادن برنامه ریزی درسی تان انجام بدهید.
3. خودتان را گول نزنید و از برنامهریزی تحصیلی خود پیروی کنید
از وقت‌های آزادتان به بهترین شیوه استفاده کنید
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌‌ها در دنبال کردن برنامه ریزی تحصیلی، وسوسه شدن است. وسوسه‌ی اینکه با خودتان بگویید به جای اجرای برنامه استراحت کن، تفریح کن. یا اینکه خودتان را به نحوی سرگرم کنید. در هر صورت باید در برابر این وسوسه‌ها مقاومت کنید و فقط از زمان‌هایی که در برنامه ریزی درسی‌تان برای سرگرمی در نظر گرفته‌اید، استفاده کنید.
- وقت آزاد را به‌عنوان پاداش درس خواندن‌تان بدانید.
- از وقت آزاد به‌عنوان یک راه شارژ کردن دوباره‌ی خودتان استفاده کنید. می‌توانید چرت زدن در وقت آزاد را امتحان کنید. پیاده‌روی کنید یا برای آرامش خود تمرینات یوگا و مدیتیشن انجام دهید. یوگا کمک می‌کند برای برگشتن دوباره به فضای درسی، دقت و تمرکز لازم را به‌دست آورید.
- در وقت‌های آزادتان از محلی که در آنجا درس می‌خوانید خارج شوید؛ این باعث می‌شود حال و هوایتان عوض شود و کسل نشوید.
برای خودتان استراحت کوتاه در نظر بگیرید و بیش از اندازه وقت‌تان را هدر ندهید
مطمئن شوید که برای هر کدام از خانه‌های جدول مشخص شده در برنامهریزی، یک زنگ تفریح در نظر گرفته باشید، تا بتوانید در زمان مناسب به استراحت بپردازید. مهمترین عنصر در پیروی از برنامه‌ریزی‌تان این است که مطمئن شوید کاملا همه‌ی موارد برنامه را رعایت می‌کنید و تنها از همان مقدار زمان استراحت که در برنامه گنجانده شده است، استفاده می‌کنید. تلف کردن زمان، بیشتر از آن مقداری که در برنامهریزی به‌عنوان زنگ تفریح در نظر گرفته شده است، می‌تواند باعث تخریب برنامهریزی شما شود و در این صورت در درس‌تان موفق نخواهید شد.
- برای هر کدام از خانه‌های مربوط به جدول برنامه‌ریزی‌تان یک زنگ تفریح بین ۵ تا ۱۰ دقیقه در نظر بگیرید. این زمان نباید از این مقدار بیشتر شود.
- در ابتدای کار می‌توانید از زنگ هشداردهنده روی ساعت یا تلفن همراه‌تان برای شروع و اتمام زنگ تفریح استفاده کنید. این کار باعث می‌شود زمان را رعایت کنید.
- از زنگ تفریح‌تان آگاهانه استفاده کنید. مطمئن شوید که از این وقت برای بازسازی خودتان بهره می‌برید. حرکات کششی انجام بدهید، به یک پیاده‌روی کوتاه بروید، یک میان وعده مختصر میل کنید، یا خوتان را با شنیدن موسیقی سرحال بیاورید.
- از مواردی که ممکن است حواس‌تان را پرت کند تا زمان استراحت‌تان را رعایت نکنید و وقت زیادتری به آن اختصاص بدهید اجتناب کنید.
به برنامه‌ریزی‌تان پایبند باشید و از آن سرپیچی نکنید
مهمترین نکته درباره‌ی برنامهریزی این است که شما باید آن را درست اجرا کنید. هیچ موضوعی نباید باعث شود که شما از برنامهریزی خودتان سرپیچی کنید.
- سعی کنید به‌طور منظم به تقویم یا برنامه‌تان نگاه کنید تا برایتان عادت شود. چون معمولا چیزی که جلوی چشم نیست، فراموش می‌شود. پس یادتان باشد که برنامه‌تان باید همیشه جلوی چشم‌تان باشد.
- هنگامی که چیزی برای شما به روال عادی زندگی‌تان تبدیل شود، ذهن شما شروع به هماهنگی با آن می‌کند و اتوماتیک به انجام آن کارها عادت می‌کنید، مثل عادت به نشستن پشت میز یا مطالعه کردن. به‌عبارت دیگر، وقتی شما این کارها را انجام می‌دهید چون ذهن‌تان آماده شده است، ناخودآگاه برای درس خواندن متمرکز می‌شوید.
چند ساعت در روز باید درس بخوانیم؟
این مورد به عوامل مختلفی می تواند بستگی داشته باشد. این که شما چند ساعت در شبانه روز می خوابید، بستگی به این دارد چه مقدار فعالیت روزانه دارید و همچنین به ساختار کلی بدن تان بستگی خواهد داشت. برخی افراد به صورت کلی ساعت خواب زیادی ندارند و برخی دیگر برعکس باید چندین ساعت در طول شبانه روز بخوابند. توجه داشته باشید که خواب کافی برای رسیدن به نتیجه مورد نظرتان بسیار مهم است و نباید آن را دست کم بگیرید.
ما در این مقاله از مشاوره تحصیلی، تمام نکات لازم برای داشتن یک برنامه ریزی تحصیلی درست را به شما آموزش دادیم، اما فراموش نکنید، بهترین فردی که می‌تواند برنامه تحصیلی خوب برایتان طراحی کند خودتان هستید. چون هیچ‌کس بهتر از شما ویژگی‌های اخلاقی، توانایی و قابلیت‌هایتان را نمی‌شناسد. البته برای اینکه یک برنامه اصولی داشته باشید می‌توانید از مشاوران و متخصصین این حوزه کمک بگیرید. به این ترتیب همه چیز فراهم است تا با قدم‌های محکم و اراده‌ای قوی به سوی موفقیت حرکت کنید. موفقیتی که با قدم‌های آهسته اما پیوسته و با پشتکار مداوم به دست می‌آید.