اختلال اضطراب جدایی یک نوع اختلال اضطراب است که در آن فرد به علت جدایی از خانه یا افرادی (برای مثال یک والد، خواهر یا برادر، یا دوست) که با آنها اتصال عاطفی قوی دارد، اضطراب شدیدی را تجربه می‌کند و درمان اضطراب جدایی در مرکز درمان اضطراب جدایی بسیار ضروری است.

این اختلال بیشتر در کودکان، بین سنین ۶-۷ ماهگی تا سه سالگی شایع است، هرچند ممکن است در کودکان بزرگتر، نوجوانان و بزرگسالان نیز بروز کند. اضطراب جدایی بخشی طبیعی از فرایند رشد و نمو است. برخلاف اختلال عاطفی فصلی (که نشانهٔ آن اضطراب شدید است)، اضطراب جدایی معمول نشان‌دهندهٔ پیشرفت سالم در بلوغ شناختی کودک است و نباید یک مشکل رفتاری تلقی شود.

اضطراب جدایی طبیعی در مقابل اختلال اضطراب جدایی

در سنین پایین‌تر، گریه کردن، کج‌خلقی یا داشتن دلبستگی دربرابر جدایی، واکنش‌های سالمی هستند و مرحله‌ای طبیعی در فرایند رشد به حساب می‌آیند. اضطراب جدایی می‌تواند قبل از یک سالگی شروع شود یا پس از مدتی دوباره خود را نشان بدهد. حتی در برخی از موارد نیز تا ۴ سالگی ادامه پیدا می‌کند. با این وجود، شدت و مدت اضطراب جدایی از کودکی به کودک دیگر متفاوت است. حتی اگر کودک شما کمی بزرگ‌تر باشد، داشتن مقداری نگرانی درباره‌ی رفتن مادر یا پدر طبیعی است. شما می‌توانید چنین مسئله‌ای را با صبر، استواری و اعمال محدودیت‌های جدی اما مهربانانه برای کودک‌تان آسان‌تر کنید.

با این حال، برخی از بچه‌ها با وجود تلاش پدر و مادر، اضطراب جدایی را برای مدتی خواهند داشت. این بچه‌ها، تجربه‌ای پایدار یا تکرارشونده از اضطراب جدایی شدید را در سال‌های اولیه‌ی مدرسه یا بعد از آن خواهند داشت. اگر این موضوع بیش از اندازه با فعالیت‌های معمولی مثل مدرسه رفتن یا روابط دوستانه تلاقی پیدا کند و به‌جای چند روز، چند ماه به طول بینجامد، احتمالا نشان از وجود مشکلی بزرگ‌تر خواهد داشت، مشکلی به نام اختلال اضطراب جدایی.

اختلال اضطراب جدایی چیست؟

اختلال اضطراب جدایی مرحله‌ای طبیعی از رشد به حساب نمی‌آید. در این اختلال، کودکی که از والدینش جدا می‌شود به واسطه‌ی نگرانی شدیدی که برایش به وجود می‌آید مشکلات احساسی بسیار جدی را تجربه می‌کند. هرچند اضطراب جداییِ طبیعی و اختلال اضطراب جدایی علائم مشابهی دارند، اما فهمیدن این موضوع که آیا کودک صرفا به زمان بیشتری برای درک این مسئله نیازمند است یا مشکل بزرگ‌تری دارد، کمی گیج‌کننده است.

تفاوت‌ اصلی اضطراب جدایی طبیعی و اختلال اضطراب جدایی، به شدتِ ترس‌های کودک و اینکه آیا این ترس‌ها مانع از انجام فعالیت‌های عادی او می‌شوند یا نه بازمی‌گردد. بچه‌هایی که به اختلال اضطراب جدایی دچارند، حتی ممکن است از فکر جدا شدن از پدر یا مادرشان مضطرب شوند. ممکن است که آنها برای اجتناب از مدرسه رفتن یا بازی با دوستان‌شان بگویند که مریض هستند. وقتی این نشانه‌ها به‌اندازه‌ی کافی شدید شدند، می‌توانند به اختلال تبدیل شوند. با این حال، مهم نیست که کودک‌تان درهنگام جدایی از شما تا چه حد بی‌قراری می‌کند، چرا که اختلال اضطراب جدایی قابل‌درمان است. راه‌های زیادی وجود دارند که به شما در ایجاد حس امنیت بیشتر در کودک و حل این مسئله برای او، کمک می‌کنند.

نشانه‌های اختلال اضطراب جدایی

بچه‌هایی که اختلال اضطراب جدایی دارند مدام درمورد جدایی احساس نگرانی و ترس می‌کنند. بسیاری از بچه‌ها دارای این نشانه‌ها هستند:

۱. ترس از وقوع اتفاقی ناگوار برای کسی که دوستش دارند

رایج‌ترین ترسی که کودکِ دارای اختلال اضطراب جدایی تجربه می‌کند، داشتن حس نگرانی درباره‌ی آسیب دیدن عزیزانش در غیاب اوست. مثلا، چنین کودکی مدام درمورد مریض شدن والدین یا آسیب دیدن آنها نگران است.

۲. نگرانی درمورد وقوع اتفاق پیش‌بینی‌نشده‌ای که به جدایی همیشگی منجر شود

ممکن است کودک شما از این هراس داشته باشد که به‌محض جدایی‌ از شما، اتفاقی رخ دهد که این جدایی را همیشگی کند. به‌طور مثال، ممکن است فکر کردن درباره‌ی دزدیده یا گم شدن، او را نگران کند.

۳. خودداری از مدرسه رفتن در اضطراب جدایی

ممکن است که کودک دارای اختلال اضطراب جدایی ترس‌هایی غیرمنطقی از رفتن به مدرسه داشته باشد و دست به هر کاری بزند تا بتواند در خانه بماند.

۴. بیزاری از خوابیدن

این اختلال می‌تواند کودک را بی‌خواب کند که احتمالا به دلیل ترس از تنها ماندن یا دیدن کابوس‌هایی درمورد جدایی اتفاق می‌افتد.

۵. عوارض فیزیکی مثل سردرد و دل درد

کودکانی که دچار اضطراب جدایی هستند، درهنگام جدایی یا پیش از آن، از وجود بیماری و درد شکایت می‌کنند.

۶. چسبیدن به شما

ممکن است که فرزندتان شما را مثل سایه دنبال کند یا هنگامی که قصد ترک او را دارید به دست‌ و پای‌ شما بچسبد.

چه زمانی به مرکز درمان اضطراب جدایی کودکان مراجعه کنیم؟

صبوری و آگاهی شما در کمک به اختلال اضطراب جداییِ کودک‌تان بسیار مؤثر است. اما برخی از کودکان مبتلا به این اختلال به کمک متخصص نیز نیاز خواهند داشت. برای تصمیم‌گیری درباره‌ی کمک گرفتن از متخصص، به‌دنبال «علائم خطرناک» یا نشانه‌های شدیدی باشید که بیش‌ازحد معمول نگران‌کننده هستند. این علائم عبارتند از:

• چسبیدن غیرمعمول و خارج از سنِ مناسبِ کودک یا بدخلقی؛
• پس زدن دوستان، خانواده یا گروه همسالان؛
• دل‌مشغولی با حس شدید ترس یا گناه؛
• شکایت مداوم از وجود بیماری جسمی؛
• امتناع از مدرسه رفتن برای چندین هفته؛
• ترس بیش از اندازه از ترک خانه.

اگر تلاش شما برای کم کردن این نشانه‌ها نتیجه‌بخش نیست، پس زمان آن رسیده است که به یک متخصص روان‌شناس مراجعه کنید. به یاد داشته باشید که این علائم می‌توانند نشان‌دهنده‌ی آسیبی روحی باشند که کودک شما در حال تجربه‌ی آن است. اگر چنین است، حتما به روان‌شناس کودک مراجعه کنید.

روان‌پزشکان و روان‌شناسان کودک یا متخصصین مغز و اعصاب می‌توانند اختلال اضطراب جدایی را تشخیص دهند و به درمان آن بپردازند. پزشک بالینی نیز اطلاعاتی از خانه و مدرسه جمع می‌کند تا این اختلال را در کودک تشخیص بدهد. به یاد داشته باشید که کودکان مبتلا به اختلال اضطراب جدایی مدام از وجود درد و بیماری‌هایی شکایت می‌کنند که ممکن است به درمان دارویی نیاز داشته باشند.

متخصصان می‌توانند نشانه‌های فیزیکی و تفکر اضطراب‌آور را شناسایی کنند. آنها به این کودکان کمک می‌کنند تا تدابیر لازم را برای روبه‌رو شدن با اضطراب در نظر بگیرند و هنر حل مسئله را بیاموزند. درمان تخصصی برای این اختلال شامل موارد زیر است:

۱. گفت‌وگو درمانی یا رواندرمانی اضطراب جدایی

این شیوه محیطی امن را برای کودک فراهم می‌کند تا درباره‌ی احساساتش صحبت کند. وجود کسی که با دقت به حرف‌های او گوش می‌دهد و کمک می‌کند تا اضطرابش را بشناسد، یکی از روش‌های درمانی قدرتمند به حساب می‌آید.

۲. بازی درمانی برای درمان اضطراب جدایی کودکان

درمان با استفاده از بازی، روشی رایج و تأثیرگذار است که کودک را به صحبت درباره‌ی احساساتش تشویق می‌کند.

۳. مشاوره برای خانواده

مشاوره‌ی خانوادگی می‌تواند به کودک کمک کند تا افکاری را که موجب ایجاد اضطراب می‌شوند، خنثی کند. در همین حین، شما به عنوان والدین کودک می‌توانید به او در یادگیری راه‌های مقابله با اضطراب کمک کنید.

۴. مشاوره‌ی مدرسه

این شیوه می‌تواند به کودک کمک کند تا مطالبات اجتماعی، رفتاری و تحصیلی مدرسه را کشف کند.

۵. درمان دارویی – درمان اضطراب جدایی

ممکن است که در موارد جدی اختلال اضطراب جدایی، از درمان دارویی استفاده شود. بهتر است که این شیوه در کنار سایر روش‌های درمانی مورداستفاده قرار گیرد.

باید مدنظر داشته باشید که در صورتی که اقدام جدی برای درمان اختلال جدایی کودکان انجام نشود، پایه های اختلالات شخصیتی در بزرگسالی ریخته می شود. قطعا یک روانشناس کودک در این زمینه می تواند به شما کمک کند.