اعتیاد نوجوانان به مواد مخدر و روش های برخورد با آن
اعتیاد در نوجوانان به مواد مخدر، مسئله ای جدی است که باید مورد توجه واقع شود. در بسیاری از موارد، نوجوان مواد مخدر را امتحان می کنند، اما هنوز به آن اعتیاد ندارند. این مسئله لزوم هوشیاری والدین را نشان می دهد. مصرف مواد مخدر در نوجوانان و کودکان بسیار نگران کننده است و با اثرات بلند مدت شناختی و رفتاری همراه است، چراکه مغز نوجوانان هنوز در حال رشد است. اعتیاد و وابستگی به هر نوع مواد مخدری ، نوعی اختلال و بیماری محسوب می شود که شامل الگوهای نامناسب وابستگی به مواد است زمانی که فرد کارکردهای زندگی عادی خود را از دست داده و جنبه های مختلف زندگی اش مورد تخریب قرار می گیرد، در واقع اعتیاد هم وابستگی جسمی و هم روانی دارد و فردی که درگیر آن می شود حالت های مختلف افسردگی و اضطراب تا دردهای بدنی و مشکلات جسمی را تجربه می کند.
اعتیاد به چه معناست؟
اعتیاد یعنی، شخص هیچ کنترلی روی مصرف مواد مخدر یا الکل ندارد. این وابستگی می تواند جسمی، روانی یا هر دو باشد. شخصی که اعتیاد دارد به قدری به ماده عادت می کند که هر کاری برای رسیدن به آن انجام می دهد و باید آن را مصرف کند.
چرا اعتیاد در نوجوانان شایع تر است؟
نوجوانی دوره مهمی هست و یکی از خصوصیات این دوره اینه که نوجوان ها دوست دارند چیزهای جدید رو تجربه کنند، کشف کنند و ممکنه کارهایی رو انجام بدهند که خطرناک هستند و به سمت افرادی بروند که اون ها رو به سمت اعتیاد بکشانند و آن ها را درگیر اعتیاد در نوجوانان بکنند. و همین طور باید توجه کنیم که در دنیای امروز متاسفانه نوجوان ها دسترسی راحتی به مواد مخدر دارند.
تفاوت بین سوءمصرف مواد مخدر و اعتیاد چیست؟
بین این دو مرز بسیار باریکی وجود دارد.سوءمصرف مواد مخدر به معنی مصرف مواد غیرقانونی یا قانونی به شکل نادرست است. اعتیاد نوجوانان به مواد مخدر، با سوءمصرف شروع می شود، مانند امتحان سیگار گل یا کوکائین. نوجوانان ممکن است بدون اعتیاد داشتن دچار سوءمصرف الکل یا مواد مخدر باشند. برای مثال، اگر نوجوانی گاهی فقط چند پک سیگار گل بکشد به معنی اعتیاد نیست، او دچار سوءمصرف مواد مخدر است که می تواند به اعتیاد ختم شود. افراد می توانند به هر چیزی معتاد شوند. ما وقتی به اعتیاد فکر می کنیم به شیشه، تریاک یا هیروئین فکر می کنیم. اما اعتیاد می توانند به دارو، سیگار یا حتی چسب باشد. برخی از مواد مخدر بیشتر از بقیه اعتیادآور هستند و شخص با تنها یک تا دو بار مصرف کنترلش را از دست می دهد.
نشانه های اولیه اعتیاد نوجوانان به مواد مخدر
یکی از چالش برانگیزترین جنبه های اعتیاد این است که یک بیماری پیشرونده است. تشخیص علائم هشدار دهنده اولیه ممکن است سخت باشد و الگوهای ناسالم در صورت عدم توجه می توانند به یک اختلال مصرف مواد (که اغلب به عنوان سوء مصرف مواد شناخته می شود) تبدیل شوند.
- از دست دادن علاقه به فعالیت هایی که زمانی از آنها لذت می بردند
- رها کردن دوستان قدیمی برای یک گروه جدید
- رفتاری مأیوس، پرخاشگر یا عصبانی
- خوابیدن بیش از حد معمول
- قانون شکنی
- بروز تغییرات فیزیکی مانند کاهش وزن ناگهانی، خونریزی های مکرر بینی، چشم های خونی یا آبریزش، یا لرزش و رعشه
چه عواملی بر اعتیاد نوجوانان به مواد مخدر تاثیر گذار هستند؟
1. سابقه خانوادگی
هنگامی که فردی در خانواده بیولوژیکی کودک – والدین، خواهر و برادر یا اعضای گسترده خانواده – سابقه مصرف مواد (الکل، تنباکو/ نیکوتین، ماری جوانا، داروهای تجویزی یا سایر مواد مخدر) داشته باشد، آن کودک ممکن است مستعد اعتیاد باشد و خواهد بود. در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این اختلال نسبت به یک فرد جوان بدون سابقه خانوادگی است. تحقیقات دانشکده پزشکی دانشگاه ییل نشان می دهد که بستگان درجه اول (کودکان، خواهر و برادر و والدین) الکلی ها هشت برابر افراد بدون پیوند خانوادگی در معرض خطر ابتلا به اعتیاد به مواد مخدر و الکل هستند.
2. سن
سن یکی دیگر از عوامل خطر مهم اختلال مصرف مواد است. هر چه زمانی که فرد شروع به مصرف الکل یا سایر مواد مخدر می کند، جوان تر باشد، احتمال ابتلای او به اعتیاد بیشتر است. تحقیقات کنونی توسط موسسه ملی سلامت روان نشان می دهد که مغز افراد تا بیست سالگی به طور کامل رشد نکرده است – الکل و مواد مخدر می توانند به “سیم کشی” در مغز نوجوان آسیب برسانند و در آینده منجر به مشکلاتی شوند.
3. دوستان
حلقه دوستان نوجوان نیز می تواند باورها و رفتار آنها را در مورد مصرف مواد شکل دهد. نوجوانان دائماً در تلاش هستند تا بفهمند که چگونه با دنیای خود سازگار هستند. همانطور که آنها برای یافتن جایگاه خود تلاش می کنند، می توانند به شدت تحت تأثیر فشار همسالان قرار بگیرند. اگر جوانان وقت خود را با نوجوانان دیگری بگذرانند که درگیر رفتارهای مخاطره آمیز و ناسالم هستند، احتمال بیشتری دارد که خودشان این رفتارها را انجام دهند. به عنوان یک بزرگسال دلسوز، از هرگونه تغییر در دوستی ها، معاشرت ها و فعالیت ها آگاه باشید. از نوجوانان زندگی خود سؤالات ساده ای بپرسید (مثلاً «این روزها فلانی چطور کار می کند؟») به عنوان راهی برای کشف هرگونه پرچم قرمز در روابط همسالان. اگر نوجوانی در مورد اینکه با چه کسی معاشرت می‌کند – یا چگونه وقت خود را دور از خانه می‌گذراند، مبهم است، از این فرصت استفاده کنید و کمی عمیق‌تر کنید. در این گفتگوها، ارتباط برقرار کنید، بازجویی نکنید. سخنرانی نکن گوش کنید و نشان دهید که واقعاً علاقه مند هستید. سعی کنید یک پیوند اعتماد قوی ایجاد کنید.
4. تجربه مصرف مواد
آنچه در فیلم‌ها، تلویزیون، آنلاین و موسیقی به تصویر کشیده میشود نیز می‌تواند به شکل‌گیری تصورات در مورد اعتیاد به الکل و مواد مخدر کمک کند. رسانه‌ها می‌توانند مصرف مواد مخدر را جالب، سرگرم‌کننده و سرگرم‌کننده به تصویر بکشند، در حالی که از پخش پیامدهای منفی اعتیاد و مواد مخدر غفلت می‌کنند. سوء استفاده، عواقب جدی سلامتی، مشکلات روابط، مسائل مالی، حبس، مصرف بیش از حد و حتی مرگ. پیام های رسانه ای ناقص می تواند منجر به برداشت های نادرست خطرناک شود. اگر نوجوان شما فیلم یا آهنگی را دوست دارد که به مصرف الکل یا مواد مخدر اشاره دارد، این ممکن است به خودی خود یک علامت هشدار نباشد. با این حال، این علایق می تواند منجر به برداشت نادرست در مورد مصرف مواد شود. ادراکات رفتار را شکل می دهند.
5. محیط اطراف
محیط اطراف ممکن است بارزترین علامت هشدار دهنده مصرف مواد باشد. قرار گرفتن در معرض استفاده از الکل و سایر مواد مخدر، چه در یک خانواده یا یک گروه همسالان، مصرف را “عادی” می کند به طوری که به عنوان کاری که همه انجام می دهند درک می شود. در این راستا، والدین فرصت حیاتی دارند تا به عنوان الگوهای مثبت عمل کنند. چنین محیطی همچنین دسترسی به مواد را افزایش می‌دهد و فرد را در برابر استفاده برای اولین بار و فرصت‌هایی برای ادامه استفاده آسیب‌پذیرتر می‌کند. دایره های تأثیرگذاری زیادی در زندگی یک نوجوان وجود دارد. با شروع خانواده ها، نوجوانان درک درستی از رفتارهای سالم و ناسالم پیدا می کنند. هنگامی که والدین و سایر مراقبان به طور واضح در مورد خطرات سوء مصرف مواد مخدر با فرزندان خود صحبت می کنند، احتمال سوء استفاده از مواد تا 50 درصد کاهش می یابد. مثال خوبی بگذارید. رفتار مثبتی که شما و سایر اعضای خانواده از آن الگوبرداری می کنید، می تواند تأثیر شگرفی بر درک نوجوان شما از الکل و سایر مواد مخدر داشته باشد.
اعتیاد نوجوانان به مواد مخدر باعث بروز چه مشکلاتی می شود؟
یکنواخت شدن زندگی
یکی از رایج‌ترین دلایل اعتیاد نوجوانانی که به الکل یا موادمخدر رو می‌آورند، کسالت بار بودن زندگی‌شان است. برای نوجوانان، احساسی که بعد از مصرف مواد تجربه می‌کنند، نوعی وقت گذراندن و رهایی از روزمرگی به حساب می‌آید. هرچه میزان مسئولیت‌هایی که یک فرد در دوران نوجوانی می‌پذیرد بیشتر باشد، احتمال یکنواخت شدن زندگی و روی آوردن به مواد مخدر و روان‌گردان کمتر خواهد بود.
مشکلات ارتباطی
برای بسیاری از نوجوانان، بخصوص کسانی که در مقطع اول دبیرستان هستند، برقراری ارتباط و دوست شدن با دیگران، سخت است، چرا که در این سن اغلب افراد از رو در رو شدن و گفت و گو خجالت می‌کشند. دلیل دیگری که موجب رو آوردن نوجوانان به الکل و مواد مخدر میشود، تلاش برای به دست آوردن اعتماد به نفس است. یکی از راه‌های مؤثر برای جلوگیری از این موضوع می‌تواند عضویت در گروه‌های ورزشی، نویسندگی یا مواردی از این دست باشد.
افسردگی
دلیل اعتیاد بخش عظیمی از نوجوانانی که به مواد مخدر رو آورده‌اند، فرار از زندان افسردگی است. ممکن است نوجوانان هنگامی که احساس غم یا افسردگی می‌کنند، مواد مخدر را به عنوان راهی برای فراموش کردن مشکلاتشان بدانند. در صورتی که علائم افسردگی را در فرزندتان مشاهده می‌کنید، جای سرپوش گذاشتن روی مشکل و مقصر دانستن خود شخص در روحیاتش، سعی کنید او را راضی کنید تا با شما به یک مشاور مراجعه کند.
کنجکاوی
کنجکاوی بخشی از شخصیت همه ما انسان‌هاست و نوجوانان نیز از این قاعده مستثنی نیستند. دلیل اعتیاد بسیاری از کسانی که به مصرف مواد روان‌گردان روی می‌آورند، حس کنجکاوی و شکست‌ناپذیری است، این که می‌خواهند ببینند بعد از مصرف مواد، چه اتفاقی برایشان می‌افتد. یکی از مهم‌ترین اقدامات در این زمینه، آگاه کردن نوجوانان از عواقب و اثرات دراز مدت مصرف مواد مخدر است.
کاهش وزن
تعداد دختران نوجوانی که برای کاهش وزن سریع، به موادی مانند کوکائین روی می‌آورند، بسیار زیاد است. نوجوانان، بخصوص در دوران دبیرستان، درگیری بسیار زیادی برای تناسب اندام خود دارند و این موضوع به طور مستقیم بر اعتماد به نفسشان اثر می‌گذارد. از جمله مشکلات دیگری که در این سن برای نوجوانان، بخصوص دخترها، با آن روبرو می‌شوند، بی‌اشتهایی یا پرخوری عصبی است.
استرس
دوران دبیرستان، برای برخی از نوجوانان دوران پراسترسی است. زیرا بسیار از تصمیماتی که اثرات دراز مدت در زندگی افراد خواهند داشت، مثل رشته تحصیلی، در دبیرستان گرفته میشود. چنین شرایط سخت و پراسترسی ممکن است بعضی نوجوانان را به سوی مصرف مواد مخدر (در بیشتر موارد ماریجوانا) بکشاند.
اعتماد به نفس پایین
سنین ۱۴ تا ۱۶ شایع‌ترین دوران کاهش شدید اعتماد به نفس است. علت اصلی کاهش اعتماد به نفس نوجوانان را می‌توان تغییرات فیزیکی یا ارتباط کم با دیگران و دایره دوستیِ محدود دانست. رسانه‌ها، خانواده و مشکلاتی که نوجونان در مدرسه با آن روبرو هستند، می‌تواند منجر به رفتارهای خطر آفرین از جمله مصرف مواد مخدر شود.
تاثیر مواد مخدر بر مغز در نوجوانان
اعتیاد نوجوانان به مواد مخدر، باعث تغییر آرایش شیمیایی مغز می شود. این مواد شیمیایی می توانند به دو صورت بر مغز آنها تاثیر بگذارند؛
1. مواد مخدر می تونند از مواد شیمیایی طبیعی در مغز تقلید کنند و بدن رو هدایت کنند. مثلا اگر این مواد از سرتونین که در بدن ما وجود داره تقلید کنند، باعث عکس العمل خوشحالی در بدن ما می شوند.
2. این مواد می تونند بخشی از مغز رو تحریک کنند که تحریک اون بخش به صورت طبیعی باعث احساس خوب در ما میشه. پس اگه ما از چنین موادی استفاده کنیم، دوست داریم که بازم این کار رو انجام بدیم که در نهایت باعث اعتیاد به مواد مخدر در نوجوان می شود.
به همین دلیل مغز ما زمانی که متوجه میشه که این مواد احساس خوبی در ما ایجاد می کنند، یاد می گیره که بیشتر از این مواد بخواد. میزان مصرفی قبلی دیگه به همون اندازه احساس خوب به فرد نمیده و مصرف به مرور زمان بیشتر و بیشتر میشه. مغز در هنگام سوء مصرف مواد دچار تغییرات بلند مدت میشه و قدرت تصمیم گیری، حافظه، توانایی یادگیری و قدرت قضاوت فرد مبتلا به اعتیاد از شرایط و افراد رو مختل می کنه. همچنین مواد مخدر بدن رو نابود می کنه. از جمله آسیب های جسمانی ناشی از اعتیاد نوجوانان می توان به: آسیب به کبد، حمله قلبی، بیماری های کلیوی، مشکلات ریوی، ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن و حتی به کما رفتن اشاره کرد. این آسیب ها فقط شامل جسم ما نشده، بلکه ذهن و روان ما رو هم درگیر می کند. علائمی مانند افسردگی، بی قراری، اضطراب ، تنش، تحریک پذیری عصبانیت و… طبیعیه که روابط اجتماعی، روند زندگی و دستاورد های فرد مبتلا به اعتیاد هم دچار آسیب می شوند. پس لازم است که مسئله اعتیاد در نوجوانان جدی گرفته شود.
آیا اعتیاد نوجوانان به مواد مخدر قابل درمان است؟
مصرف مواد مخدر و اعتیاد نوجوانان قابل درمان است. امروزه اعتیاد به جای یک شکست اخلاقی، به عنوان یک بیماری شناخته میشود. مصرف مواد مخدر در نوجوانان اغلب حاد است و یا ممکن است به صورت یک واکنش به استرس کوتاه مدت باشد. آنها ممکن است زندگی شخصی پر استرسی داشته باشند یا ممکن است کنجکاو باشند و یا بخواهند با دوستانشان تطابق داشته باشند. مصرف مواد مخدر در نوجوانان معمولا یک مشکل بیولوژیکی به شمار نمی رود که نشود آن را درمان کرد. مصرف اتفاقی و تفریحی مواد مخدر در نوجوانان می تواند به سرعت به یک مسئله بسیار جدی تبدیل شود. آنچه برای فرزند نوجوان شما مفید واقع می شود, منحصر به فرد است و ممکن است بای افراد دیگر به خوبی تاثیر عمل نکند. درمان اعتیاد به مواد مخدر کمی دشوار است، اما با کمک متخصصان در این زمینه و مراجعه به مراکز درمانی انجام می شود.
رایج‌ترین راه درمان اعتیاد مشاوره و درمان‌های رفتاری است. این نوع درمان بسته به شرایط و نیازهای فرد می‌تواند به‌صورت فردی، گروهی یا خانوادگی انجام شود. معمولا در ابتدای درمان اعتیاد، مشاوره به‌صورت فشرده انجام می‌گیرد و با بهبود فرد، به‌تدریج جلسات کاهش می‌یابد. انواع مختلف راه های ترک اعتیاد در این مرحله عبارت‌اند از:
- درمان شناختی رفتاری که به افراد کمک می‌کند سبک تفکر مرتبط با مصرف مواد مخدر را شناسایی کند و تغییر دهد.
- خانواده‌درمانی چندبعدی که یکی از راه های درمان اعتیاد در نوجوانان است و برای کمک به بهبود عملکرد خانواده فرد نوجوان مبتلا به اعتیاد طراحی شده است.
- مصاحبه انگیزشی که تمایل افراد مبتلا به اعتیاد را برای تغییر رفتارهایشان به حداکثر می‌رساند و همچنین از طریق تقویت مثبت، انگیزه افراد را برای ترک اعتیاد افزایش می‌دهد.
- مشاوره اعتیاد که هدف آن کمک به افراد در تغییر رفتار و نگرش در مورد مصرف ماده و همچنین تقویت مهارت‌های زندگی و حمایت از سایر روش‌های درمانی است.
اعتیاد نوجوانان به مواد مخدر دردناک است و هر جامعه ای را به سمت نابودی خواهد کشاند. والدین بایستی در دنیای امروزی بیشتر با نوجوان خود وقت بگذرانند. فرزندانشان را بیشتر از قبل درک کرده و رابطه خوبی با آنها برقرار کنند. در این صورت نوجوانان کمتر به انحرافات کشیده می شوند.