باورهای غلط روان درمانی که باید همین حالا بدانید!
باورهای غلط روان درمانی: موانعی برای سلامت روان شما
وقتی صحبت از روان‌درمانی به میان می‌آید، آیا شما از آن دسته افرادی هستید که فوراً می‌گویند: «نه، هرگز»؟ آیا احساس می‌کنید که مشکلاتتان آن‌قدر جدی نیست که نیاز به کمک تخصصی داشته باشید؟ یا شاید فکر می‌کنید کمک گرفتن نشانه‌ای از ضعف است؟ حتی ممکن است تصور کنید که یک درمانگر چیزی جز «دوستی پولی» نیست. اگر پاسخ شما به هر یک از این سؤالات مثبت است، احتمالاً با باورهای غلط روان درمانی مواجه هستید.
این باورهای نادرست می‌توانند مانعی جدی برای پیگیری درمان و رسیدن به سلامت روان بهتر باشند. در ادامه با برخی از رایج‌ترین تصورات نادرست درباره روان‌درمانی آشنا می‌شویم.
چرا باورهای غلط روان درمانی شکل می‌گیرند؟
یکی از دلایل اصلی شکل‌گیری این باورهای نادرست، اطلاعات ناقص و اغراق‌شده‌ای است که از رسانه‌ها و فیلم‌ها دریافت می‌کنیم. تصاویر رسانه‌ای از روان‌درمانی اغلب دور از واقعیت هستند و افراد براساس همین تصویرسازی‌های غیرواقعی، انتظارات خود را از درمان شکل می‌دهند.
انتظار رفع فوری مشکل: یک تصور غلط رایج
بسیاری از افراد انتظار دارند مشکلشان در یکی دو جلسه درمانی برطرف شود. اما واقعیت این است که درمان روانشناختی فرآیندی زمان‌بر است، به‌ویژه در روش‌هایی مانند روان‌درمانی پویشی یا روان‌کاوی که بر تحلیل عمیق افکار و احساسات ناخودآگاه تمرکز دارد. انتظار حل سریع مشکلات یکی از باورهای غلط در روان‌درمانی است که باید اصلاح شود.
روان‌درمانی فقط برای افراد «بیمار» نیست
یکی دیگر از باورهای نادرست درباره روان‌درمانی این است که فقط افرادی با اختلالات شدید روانی نیاز به درمان دارند. در حالی‌که روان‌درمانی می‌تواند به هر کسی کمک کند: از مدیریت اضطراب روزمره گرفته تا بهبود روابط شخصی و خودآگاهی.
صحبت‌کردن با درمانگر ضعف نیست، قدرت است
مراجعه به روان‌درمانگر نه‌تنها نشانه‌ای از ضعف نیست، بلکه نشان‌دهنده شهامت و مسئولیت‌پذیری فرد در قبال سلامت روان خود است. درمانگر فقط یک شنونده حرفه‌ای نیست؛ او آموزش‌دیده است تا به‌صورت علمی، به شما در کشف و رفع ریشه‌های مشکلات کمک کند.
در جلسات روان‌درمانی چه اتفاقی می‌افتد؟
درمانگر از شما می‌خواهد درباره نگرانی‌ها و مسائلی که باعث مراجعه شما شده‌اند صحبت کنید. همچنین ممکن است درباره سوابق خانوادگی، سلامت جسمی و روانی شما سؤالاتی پرسیده شود. این اطلاعات برای ریشه‌یابی مشکل و انتخاب بهترین روش درمانی ضروری هستند.
اجازه ندهید باورهای غلط مانع رشد روانی شما شوند
شناخت و اصلاح باورهای غلط در روان درمانی گامی مهم برای رسیدن به سلامت روان پایدار است. اگر تاکنون به دلیل این تصورات اشتباه از کمک گرفتن امتناع کرده‌اید، اکنون زمان مناسبی است تا با ذهنی باز، به فکر بهبود خود باشید.
باورهای غلط روان درمانی و وظایف درمانگر در جلسات درمانی
یکی از مهم‌ترین موانع در مسیر دستیابی به سلامت روان، باورهای غلط روان درمانی است. بسیاری از افراد تصور می‌کنند درمان فقط برای شرایط بحرانی یا اختلالات شدید روانی است، یا اینکه مراجعه به درمانگر نشانه ضعف است. این تصورات نادرست می‌توانند باعث تعلل یا مقاومت در دریافت کمک تخصصی شوند و روند بهبود را به تأخیر بیندازند.
تفاوت رابطه درمانی با روابط دوستانه و نقش درمانگر در هدایت مسیر تصمیم‌گیری
یکی از رایج‌ترین تصورات غلط درباره روان‌درمانی این است که صحبت با درمانگر مانند صحبت با یک دوست است. در حالی‌که رابطه درمانی یک رابطه حرفه‌ای، ساختارمند و هدفمند است که اساس آن بر پایه اصول اخلاقی، تخصص علمی و حفظ حریم خصوصی استوار است. این رابطه، محیطی امن و بدون قضاوت فراهم می‌کند تا شما بتوانید افکار، احساسات و تجربیاتتان را آزادانه بیان کنید، بدون اینکه نگران سوء‌برداشت یا واکنش هیجانی باشید.
در این رابطه، تمرکز کامل بر شما، نیازهای روانی‌تان و مسیر رشد و بهبودتان قرار دارد. برخلاف یک رابطه دوستانه که دوسویه و احساسی است، رابطه درمانی از نوع «یک‌سویه حرفه‌ای» محسوب می‌شود. شما ممکن است جزئیات عمیق و شخصی زندگی خود را با درمانگر در میان بگذارید، اما درمانگر به شیوه‌ای پاسخ نمی‌دهد که یک دوست معمولی ممکن است بدهد. او قرار نیست با شما همدردی سطحی کند یا صرفاً به شما دلداری بدهد، بلکه با نگاهی دقیق و تحلیلی، به درک عمیق‌تری از مسائل شما کمک می‌کند.
آیا می‌توان با درمانگر دوست شد؟
اگرچه رابطه درمانگر با مراجع ممکن است بسیار صمیمی، همدلانه و حمایت‌گر باشد، اما نباید آن را با دوستی اشتباه گرفت. درمانگر شما آموزش دیده است تا حد و مرز حرفه‌ای رابطه را حفظ کند و هدف او تمرکز بر رشد، سلامت روان و رفاه روانی شماست. او ممکن است گاهی اطلاعات محدودی از خود را در راستای کمک به فرآیند درمان با شما به اشتراک بگذارد، اما برخلاف یک دوست، قرار نیست مرکز توجه رابطه باشد.
در جلسات درمانی، تمرکز نه بر احساسات درمانگر بلکه کاملاً بر تجربیات، افکار و احساسات شماست. این یک ویژگی منحصر‌به‌فرد است که روان‌درمانی را به ابزاری قدرتمند برای خودشناسی و تغییر رفتار تبدیل می‌کند.
یافتن درمانگر حرفه‌ای و شروع مسیر درمان
پیدا کردن یک روان‌درمانگر حرفه‌ای و قابل‌اعتماد می‌تواند برای بسیاری از افراد – به‌ویژه در اولین مراجعه – یک چالش باشد. بسیاری از افراد به دلیل باورهای غلط درباره روان‌درمانی، از شروع این مسیر اجتناب می‌کنند یا آن را به تعویق می‌اندازند. اما شناخت صحیح از نقش درمانگر و درک تفاوت این رابطه با سایر روابط، اولین گام برای داشتن تجربه‌ای مؤثر و موفق از روان‌درمانی است.
در کلینیک روانشناسی ذهن آرا، ما آماده‌ایم تا شما را در این مسیر همراهی کنیم. مشاوران مجرب ما در شمال و شرق تهران با استفاده از روش‌های نوین روان‌درمانی، به شما کمک می‌کنند تا الگوهای رفتاری‌تان را بهتر بشناسید، افکار محدودکننده را به چالش بکشید و مسیر رشد و سلامت روانی را با اطمینان طی کنید. همچنین، در صورتی که قادر به مراجعه حضوری نیستید، خدمات مشاوره آنلاین نیز به شما ارائه می‌دهیم تا در هر نقطه‌ای از دنیا و در هر زمان به راحتی به کمک‌های حرفه‌ای دسترسی پیدا کنید و از روند بهبود روانی خود بهره‌مند شوید.
وظایف درمانگر در جلسات روان‌درمانی چیست؟
درمانگر فقط شنونده‌ای منفعل نیست. او با استفاده از دانش روانشناسی و تکنیک‌های درمانی، به شما کمک می‌کند تا الگوهای فکری، رفتاری و احساسی‌تان را بهتر بشناسید و اصلاح کنید. وظایف اصلی درمانگر عبارتند از:
- ریشه‌یابی مشکلات روانی و شناسایی عوامل زمینه‌ساز
- ارائه بینش علمی برای تغییر نگرش‌ها و رفتارهای مخرب
- آموزش مهارت‌های مقابله‌ای مؤثر برای مدیریت استرس، اضطراب یا روابط
- ایجاد اعتماد و فضای امن برای بیان احساسات
- همراهی در تمام مراحل درمان، حتی هنگام مواجهه با دشواری‌های موقت
همکاری مراجع و درمانگر: کلید موفقیت درمان
یکی از عوامل تعیین‌کننده در اثربخشی درمان، مشارکت فعال مراجع است. این همکاری به شما کمک می‌کند:
- مهارت‌های ارتباطی و تفکر منطقی را تقویت کنید
- سبک‌های رفتاری ناکارآمد گذشته را اصلاح کرده و رفتارهای سالم‌تری جایگزین کنید
- شناخت عمیق‌تری نسبت به خود پیدا کنید
- مسئولیت‌پذیرتر و هدفمندتر زندگی کنید
سختی‌های موقت در روند درمان: بخشی طبیعی از فرآیند
در روان‌درمانی، لحظاتی وجود دارد که ممکن است احساس بدتری نسبت به قبل داشته باشید. این تجربه بخشی از روند درمان است و معمولاً موقتی است. برای مثال:
- صحبت درباره خاطرات تلخ یا آسیب‌زا ممکن است موجب اضطراب یا بی‌خوابی شود
- روبرو شدن با ترس‌ها (مثل صحبت در جمع یا تصمیم‌گیری بزرگ) می‌تواند استرس‌زا باشد
اما درست همین لحظات، زمانی‌ست که تغییر آغاز می‌شود. درمانگر به شما کمک می‌کند از این مرحله عبور کرده و به مرحله رشد برسید.
نقش درمانگر در روان‌درمانی: چرا مشاور به شما نمی‌گوید چه کار کنید؟
یکی از باورهای نادرست درباره روان‌درمانی این است که درمانگر قرار است به شما بگوید دقیقاً چه کاری انجام دهید. در واقع، نقش درمانگر بیشتر راهنمایی و کمک به روشن شدن مسیر تصمیم‌گیری شماست، نه دادن دستورات مستقیم.
در جلسات روان‌درمانی، درمانگر معمولاً با طرح سوالاتی عمیق به شما کمک می‌کند تا گزینه‌های خود را بهتر بشناسید و تصمیم‌گیری آگاهانه‌تری داشته باشید. او نه قضاوت می‌کند و نه راه‌حل فوری می‌دهد، بلکه به شما کمک می‌کند پیامدهای مثبت و منفی هر انتخاب را بررسی کرده و زاویه دید گسترده‌تری نسبت به مسائل پیدا کنید.
گاهی ممکن است درمانگر راه‌های جدیدی را مطرح کند که قبلاً به آن‌ها فکر نکرده‌اید. این گفت‌وگوها به تقویت مهارت تصمیم‌گیری، خودشناسی و کاهش اضطراب کمک می‌کنند.
درمانگر راه‌حل مستقیم نمی‌دهد، بلکه راهنمای مسیر خودشناسی است
درمانگرها معمولاً آموزش دیده‌اند که به جای دادن پاسخ آماده، از طریق پرسش‌های کلیدی و تکنیک‌های خاص روان‌درمانی، به شما کمک کنند تا خودتان راه درست را کشف کنید. این فرآیند نه‌تنها قدرت تصمیم‌گیری شما را تقویت می‌کند، بلکه به شما کمک می‌کند تا درک عمیق‌تری از ارزش‌ها، الگوهای رفتاری و نیازهای روانی‌تان به دست آورید.
درمانگر ممکن است گزینه‌های انتخابی شما را از ابعاد مختلف تحلیل کند، پیامدهای احتمالی هر انتخاب را بررسی کند و حتی زاویه‌هایی را مطرح کند که شما قبلاً به آن‌ها توجه نکرده‌اید. در واقع، او به‌جای تصمیم‌گیری برای شما، به شما کمک می‌کند تا تصمیم آگاهانه‌تری بگیرید. این تفاوتی کلیدی است که روان‌درمانی را از توصیه‌های دوستانه جدا می‌کند
باورهای غلط روان درمانی؛ چرا چنین تصورات نادرستی وجود دارد؟
اگر در زمینه بهداشت روان فعالیت نمی‌کنید، احتمالاً از بهبود سواد سلامت روان خود—مانند آشنایی با اختلالات روانی و روش‌های درمانی—بسیار بهره‌مند خواهید شد. این مسئله صرفاً محدود به حوزه روانشناسی نیست؛ بلکه درک درست از روان‌درمانی می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی کمک شایانی کند.
رسانه‌ها و شکل‌گیری تصورات نادرست
دسترس‌پذیرترین منابع اطلاعاتی برای عموم درباره روان‌درمانی، رسانه‌ها هستند—تلویزیون، فیلم‌ها و شبکه‌های اجتماعی. تحقیقات نشان می‌دهند که بسیاری از افراد بر اساس همین تصویرسازی‌ها، انتظارات و تصوراتی نادرست از روان‌درمانی شکل می‌دهند. هرچند ممکن است شما بتوانید با تجربه‌ی مستقیم خود کلیشه‌های نادرست پزشکان یا معلمان را تصحیح کنید، اما در مورد درمانگران سلامت روان این کار دشوارتر است؛ زیرا اکثر افراد پیش‌زمینه‌ای از تماس مستقیم یا تجربه واقعی با آن‌ها ندارند.
چه انتظارات نادرستی نباید از روان‌درمانی داشته باشیم؟
در این بخش به برخی باورهای نادرست رایج اشاره می‌کنیم که بهتر است پیش از آغاز جلسات درمانی آن‌ها را کنار بگذارید:
انتظار درمان فوری و سریع
فقط در تعداد معدودی از موارد خاص—مانند برخی فوبیاهای خاص—ممکن است یک جلسه درمانی تأثیر قابل‌توجهی داشته باشد. اما در اغلب موارد، روان‌درمانی یک مسیر زمان‌بر است. این فرآیند ممکن است کوتاه‌مدت یا بلندمدت باشد، بسته به نیازهای فرد و نوع مداخله درمانی.
جلسات اولیه، مرحله ارزیابی و شناخت هستند
جلسات آغازین معمولاً صرف شناخت درمانگر از شرایط شما می‌شود: نگرانی‌های اصلی، پیشینه پزشکی، وضعیت خانوادگی و اجتماعی و هرآنچه به فرآیند درمان کمک می‌کند. برخی افراد ممکن است از مطرح کردن جزئیات شخصی احساس ناراحتی کنند و برخی دیگر حتی همین گفتگو را آرامش‌بخش بدانند.
فرآیند روان‌درمانی همیشه راحت و بدون تنش نیست
روان‌درمانی ممکن است به‌ویژه در ابتدا چالش‌برانگیز باشد. گشودن زخم‌های قدیمی، روبرو شدن با حقایق تلخ و بررسی الگوهای رفتاری ناخوشایند می‌تواند ناراحت‌کننده باشد. اما این بخشی از مسیر درمان است—مسیر دشواری که با همراهی درمانگر و تعهد دوطرفه می‌توان از آن عبور کرد.
همکاری درمانگر و مراجع؛ مسیر رشد و آگاهی
درمانگر شما به همراه شما تلاش می‌کند تا شناخت بهتری از عواملی که موجب مشکلاتتان شده‌اند به دست آورید—مثل نحوه تفکر، سبک ارتباط، روش‌های ابراز احساسات یا اجتناب از آن‌ها. در ادامه با کمک او، روش‌های جایگزین برای تفکر، تصمیم‌گیری، مواجهه با چالش‌ها و روابط انسانی را تمرین خواهید کرد.
گزارش درمانی
در مسیر روان‌درمانی، ممکن است لحظاتی پیش آید که احساس کنید حالتان بدتر از قبل شده است، قبل از اینکه بهبودی حاصل شود. به عنوان مثال، صحبت درباره تجربیات آسیب‌زا ممکن است منجر به اختلال در خواب یا ایجاد احساسات منفی شود. رویارویی با رفتارهای ناخوشایند دیگران یا افعال اشتباه خود، می‌تواند موجب غم و عصبانیت شود. این یکی از باورهای غلط رایج در مورد روان‌درمانی است که می‌گوید مراجعه به درمانگر می‌تواند حال شما را بدتر کند.
چگونه بهترین درمانگر را انتخاب کنیم؟
در انتخاب درمانگر، توجه به نکات زیر می‌تواند به شما کمک کند تا فردی را پیدا کنید که بهترین کمک را به شما ارائه دهد:
- آیا درمانگر به سوالات شما درباره تشخیص و روش‌های درمانی پاسخ داده است؟
- آیا درمانگر رفتار حرفه‌ای و شفافیت را در جلسات نشان می‌دهد؟
- آیا درمانگر سوالات متفکرانه‌ای می‌پرسد که شما را در فرآیند درمانی خود هدایت کند؟
- چقدر احساس راحتی می‌کنید که مسائل شخصی‌تان را با درمانگر در میان بگذارید؟
- آیا سبک درمانگر با نیازهای شما هماهنگ است، از جمله میزان تعامل، شوخ‌طبعی و درک وضعیت عاطفی شما؟
۸ تصور غلط رایج درباره روان‌درمانی
روان‌درمانی مدت‌هاست که با تصورات غلط، کلیشه‌های نادرست و انگ اجتماعی همراه بوده است. این باورها باعث شده‌اند بسیاری از افراد از کمک گرفتن خودداری کنند یا درک نادرستی از فرآیند درمان داشته باشند. در اینجا به رایج‌ترین تصورات نادرست و حقیقت پشت هر یک می‌پردازیم:
۱. «درمان فقط برای مشکلات جدی است»
درمان نه فقط برای اختلالات روانی شدید، بلکه برای هر فردی که با چالش‌های عاطفی، روابط، بحران‌های شخصی یا هدف‌گذاری در زندگی روبروست مفید است. افراد بسیاری برای افزایش عزت‌نفس، بهبود کیفیت زندگی، مدیریت استرس، بهبود روابط یا عبور از دوران سوگواری به درمان مراجعه می‌کنند—حتی اگر “مشکل بزرگی” نداشته باشند.
واقعیت: لازم نیست منتظر بحران باشید تا از کمک حرفه‌ای بهره‌مند شوید.
۲. «چند جلسه کافی است تا مشکلم حل شود»
تغییرات عمیق، پایدار و واقعی معمولاً به زمان نیاز دارند. به‌جز برخی درمان‌های خاص مانند مواجهه درمانی برای فوبیاها، بیشتر درمان‌ها بین ۱۲ تا ۲۰ جلسه (یا حتی بیشتر) زمان می‌برند.
واقعیت: درمان یک فرایند تدریجی است، نه راه‌حل فوری.
۳. «کسانی که به درمان می‌روند ضعیف‌اند»
مراجعه به درمان نشان‌دهنده‌ی قدرت، خودآگاهی و تمایل به رشد است، نه ضعف. درمان نیاز به شهامت، صداقت و تلاش دارد. بسیاری از افرادی که به دنبال درمان می‌روند، از سلامت روانی بالاتری نسبت به کسانی برخوردارند که از کمک گرفتن خودداری می‌کنند.
واقعیت: درخواست کمک، نشانه‌ی بلوغ و قدرت روانی است.
۴. «همه روان‌درمانی‌ها شبیه هم‌اند»
انواع مختلفی از درمان وجود دارد—از درمان شناختی رفتاری (CBT) گرفته تا درمان بین‌فردی (IPT)، روان‌کاوی، DBT، درمان انسان‌گرایانه و حتی درمان‌های نوآورانه‌ای مانند EMDR یا هیپنوتراپی. انتخاب نوع مناسب بسته به فرد، مشکل و اهداف درمانی متفاوت است.
واقعیت: درمانگر حرفه‌ای، تکنیک‌هایی را انتخاب می‌کند که برای شما مؤثر باشند.
۵. «درمانگر فقط یک دوست پولی است»
در حالی که رابطه‌ی شما با درمانگر باید مبتنی بر اعتماد و راحتی باشد، اما ماهیت آن درمانی و حرفه‌ای است. درمانگر برخلاف دوست، آموزش تخصصی دیده و به اصول اخلاقی حرفه‌ای متعهد است. او شنونده‌ای بی‌طرف، دقیق و هدفمند است که شما را در مسیر رشد هدایت می‌کند.
واقعیت: درمانگر دوست نیست، اما می‌تواند زندگی‌تان را تغییر دهد.
۶. «درمان یعنی دراز کشیدن روی کاناپه و صحبت کردن»
تصویری که از فیلم‌ها می‌شناسیم، اغلب نادرست است. بیشتر جلسات درمانی در قالب گفت‌وگویی دوطرفه و نشسته در محیطی راحت و امن برگزار می‌شود. درمانگر ممکن است یادداشت‌برداری نکند و بیشتر تمرکز بر حضور کامل و گوش‌دادن فعال باشد.
واقعیت: درمان گفت‌وگویی پویا، نه منفعلانه و یک‌طرفه است.
۷. «درمان فقط برای زنان است»
گرچه آمار نشان می‌دهد زنان بیشتر از مردان به دنبال کمک روانی می‌روند، اما مردان نیز از درمان بهره‌مند می‌شوند—و گاه حتی بیشتر، چرا که فضای کمتری برای ابراز احساسات دارند. مراجعه به درمان برای مردان نشانه‌ی شجاعت و مسئولیت‌پذیری است.
واقعیت: سلامت روانی برای همه جنسیت‌ها حیاتی است.
۸. «مردم زیادی به درمان نمی‌روند»
بسیاری از افراد درمان می‌گیرند، اما ممکن است درباره‌اش صحبت نکنند. طبق آمار CDC در آمریکا، بیش از ۳۳ میلیون نفر در سال ۲۰۱۹ با درمانگر کار کرده‌اند—و این آمار پس از همه‌گیری کرونا به مراتب بیشتر شده است.
واقعیت: شما تنها نیستید. میلیون‌ها نفر در حال حاضر در مسیر درمان هستند.
مراقبت از سلامت روان؛ حق شماست
درمان می‌تواند به شما در هر مرحله‌ای از زندگی کمک کند—چه در بحران باشید، چه صرفاً به دنبال بهبود کیفیت زندگی. اگر شما یا کسی که می‌شناسید نیاز به حمایت دارد، کمک گرفتن از یک درمانگر اولین گام مهم و مؤثر است.
اگر برای اولین بار به دنبال روان‌درمانی در تهران هستید و نمی‌دانید کدام مرکز یا مشاور را انتخاب کنید، کلینیک روانشناسی ذهن آرا با تجربه حرفه‌ای می‌تواند گزینه مناسبی برای شروع باشد.