درمان وسواس شست و شو در روانشناسی کار آسانی است! اگر شستن بیش از حد دست ها و وسایل تان در طول روز برای شما و اطرافیان تان تبدیل به یک مسئله آزار دهنده شده است، باید به فکر درمان وسواس شست و شو باشید، به احتمال زیاد شما دچار وسواس فکری و عملی (ocd) از نوع وسواس شست و شو شده اید و نشانه آن است که به دنبال درمان وسواس شستشو باشید.

چه ارتباطی بین شستن و وسواس وجود دارد؟

ویرایش جدید راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) یک راهنمای معتبر برای شرایط روانی است. این منبع OCDTrusted را به عنوان اختلالی توصیف می کند که باعث می شود افراد افکار ناراحت کننده و تصاویر ذهنی را تجربه کنند که از بین نمی روند.

در پاسخ به این افکار ناخواسته، افراد مبتلا به OCD ممکن است تمایل شدیدی برای تکرار برخی اعمال داشته باشند. اعمال ممکن است رفتارهای فیزیکی (مانند چیدمان اشیاء به ترتیب خاص) یا ذهنی (مانند نماز خواندن به روشی خاص) باشند.

برخی از افراد احساس می کنند که انجام این اقدامات یک تهدید را خنثی می کند، یک فکر وسواسی را متوقف می کند، یا اضطرابی را که افکار ناخواسته ایجاد می کند تسکین می دهد. DSM-5 تأکید می کند که اعمال اجباری می توانند زمان زیادی را به خود اختصاص دهند. آنها می توانند زندگی اجتماعی، تحصیلی یا حرفه ای فرد را مختل کنند. نیاز به انجام دقیق مناسک و اعمال اجباری می تواند باعث اضطراب جدی شود.

بنابراین، OCD بسیار بیشتر از میل به کار یا زندگی در یک محیط تمیز یا ترجیح دادن به تمیزی است. این شامل یک نیاز ناتوان کننده و ناراحت کننده برای تمیز کردن و تمیز کردن نواحی خاص است.

درمان وسواس شستشو و لزوم آن

اگر شستن بیش از حد دست ها و وسایل تان در طول روزبرای شما و اطرافیان تان تبدیل به یک مسئله آزار دهنده شده است، به احتمال زیاد شما دچار وسواس فکری و عملی (ocd) شده اید. Germaphobia یا همان ترس از کثیفی باعث شستن بیش از حد دست ها می باشد که علی رغم شستشوی زیاد باز هم احساس کثیفی در فرد از بین نمی رود. وسواس شستشو به دو شکل نمود پیدا می کند:

• تردید در رابطه با تمیز بودن
• غیر قابل تحمل بودن این تردید

وسواس شستشو می تواند روند طبیعی زندگی فرد را مختل کند. این افراد به مرحله ای می رسند که هیچ گاه عمیقا احساس تمیزی در آن ها دیده نمی شود و کیفیت کارهیچ کس، حتی بهترین نظافت چی ها را هم قبول ندارند.

البته این نکته را در نظر داشته باشید که شستن دست ها و رعایت بهداشت فردی از بهترین راه های جلوگیری از ورود بیماری ها به بدن است اما باید در نظر داشت این پیشگیری ها نباید افراطی باشد و در روند زندگی فرد اختلال ایجاد کند، چرا که تبدیل به وسواس خواهد شد.

مقاله مرتبط: درمان وسواس نجسی و پاکی

علائم اختلال وسواس شستشو

• پس از این که دست های خود را شسته است همچنان به این فکر می کند که شاید نقطه ای از دست هایش را اتفاقی نشسته باشد و یا اینکه کاملا دست هایش پاکیزه نشده است.
• برای شستن دست های خود یک روند مرتب و برنامه ریزی شده دارد که در صورت رعایت نکردن هریک ازمراحل پیش فرض و یا فکر کردن راجع به این که شاید دستش را درست نشسته باشد، دوباره از مرحله اول شروع به شستشو می کند.
• فرد مبتلا به این اختلال به شدت از محیط هایی که در معرض آلودگی هستند دوری می کنند.
• افراد مبتلا عموما دست هایی قرمز، خام و چاق دارند.

در نهایت اگر اضطراب شما برای آلودگی در روند زندگی شما تاثیر منفی گذاشته است باید با مراجعه به یک روانشناس خوب درجهت بهبود خود اقدام کنید.

درمان وسواس شستشو، روش ها

درمان وسواس خود را با آرامش آغاز کنید

از دلایلی که سراغ تمیزکاری های افراطی می رویم استرس های روزانه است. در واقع در تلاش ایم با خسته کردن خودمان این دغدغه هارا فراموش کنیم. مشکل اساسی از جایی آغاز می شود که به صورت ناخودآگاه با فریب دادن و خسته کردن بیش از حد، خودمان را تا حد بیهوشی می بریم که دیگر به مسئله تمیزی نتوانیم فکر کنیم. بهتر است در اولین وهله برای رسیدن خود به آرامش قدمی برداریم.

برنامه نظافت خانه تان را تغییر دهید

برخی از کارها را در نظافت خانه که به طور روتین انجام می دادید کم کم انجام ندهید ویا آن را جا بیندازید. زمان شروع کارهایتان را به تاخیر بیندازید  اما در زمانی که قبلا تمام شان می کردید دست از کار بکشید( کوتاه کردن زمان نظافت ). کار امروزتان را به فردا یا همان شنبه ای که هرگز نمی آید موکول کنید.

در اولین مرحله اگر از شما پرسیده شود دلیل این همه تمیز کاری چیست؟ حتما جواب خواهید داد که هر کسی خانه ی تمیز بدون میکروب را دوست دارد اما اگراندکی فراتر برویم و به آن فکر کنید که یک روز خانه تان را تمیز نکرده اید، چه احساسی دارید؟ حتما حس خفگی به شما دست می دهد و مضطرب می شوید. اشکالی ندارد این وضعیت را تحمل کنید، به مرور زمان حالتان بهتر خواهد شد.

روشی جدید و موثر برای از بین بردن وسواس شستشو

1- طبقه بندی ترس ها

ابتدا باید به کمک روان درمان گر خود آلودگی هایی را که در نظر فرد وحشت آور است را بر اساس شدت ترس از شدید ترین به ضعیف ترین طبقه بندی کرد، که در افراد مختلف متفاوت است. مثلا ممکن است برای فردی که وسواس شستشو دارد بودن یک دستمال کثیف بر روی مبل قابل تحمل باشد ولیکن دست زدن بر روی همان مبل در صورتی که تمیز نباشد برایش غیر قابل تحمل باشد.

2- خودنظارتی

در این مرحله به بیمار گفته می شود که دفعاتی را که دست های خود را شستشو می دهد یادداشت کند و در نهایت با نظارت به آن می تواند روند بهبود خود را با سرعت بیشتری طی کند. کاربرد این روش در مرحله مواجهه سازی مشهود خواهد شد. برای بررسی میزان موفقیت بیمار در انجام تمرین هایش و توجه به این نکته که چه میزان پیشرفت داشته است، کاربرد خوبی خواهد داشت زیرا بیمار خود به این قضیه واقف می شود که چقدر افراطی  و غیر طبیعی دست های خود را شسته است و پس از آن در جهت اصلاح خود بیشتر تلاش می کند. پس بهتراست همه رفتار های خود را در این باره ثبت کند و بر آن نظارت داشته باشد.

3- مواجه سازی و درمان وسواس شستشو

در این مرحله روانشناس باید بیمار را با موارد نوشته شده در فهرست بالا مواجه کند (به ترتیبت از کمترین ترس به بیشترین ترس) باید تلاش کند خود را کنترل کند و هرگز دست هایش را به طور وسواس گونه شست وشو ندهد (شستن عادی بلامانع است). این روش سریع ترین روش برای بهبود علائم وسواس شستشو است که در اکثر بیماران جواب می دهد.

4- مواجه سازی مجدد

بیمار پس از اینکه دست هایش را به طور عادی و بدون علائم وسواس گونه شست و شو داد، باید مجددا در معرض آلودگی قرار بگیرد. طبیعتا برخی بیماران در این مرحله مقاومت خود را از دست داده و از ادامه درمان امتناع می کنند، اما این نکته را بدانند که انجام این مرحله در تسریع روند درمان اثر فوق العاده ای دارد. هدف از این مرحله این است که بیمار این نکته را متوجه شود که غیر ممکن است یک فرد و یا یک شیئ همیشه پاکیزه بماند. درمانگر در این روش به فرد مبتلا این حس را منتقل می کند که می توان آلوده بود ولی حس تمیزی داشت. تردید بیمار در رابطه با تمیز بودن را نیز این روش درمان می کند.

5- نکات قراردادی

شدت، روند و روش درمان وسواس شستشو در افراد مختلف، با یکدیگر متفاوت است، درمانگرها برای هر فرد طی درمان مسائلی را در نظر می گیرند، مثلا ممکن است برای یک فرد در لیست، دست زدن به درب جز مواردی باشد که باید با خود تکرار کند که این چیزه خیلی آلوده ای نیست و با شستن ساده هم دست پاکیزه می شود و نباید هراسی از آن داشت، اما درب سرویس بهداشتی فعلا جز آن قرار داد نیست. اگر احیانا بیمار به درب سرویس بهداشتی دست زد و دست ها خود را به روش وسواس وارانه خود شست باید بعد ازآن حتما به درب دست بزند.

کلام آخر در رابطه با وسواس شست و شو

اگر به وسواس شستشو مبتلا هستید و هنوز هیچ اقدامی در جهت درمان انجام نداده‌اید، بدانید که این بیماری در بسیاری از موارد قابل درمان است. پس چرا وقتی امید بهبودی هست، دست روی دست گذاشته‌اید تا تمیزکاری و شستشوی افراطی همه‌ی قوای جسمی‌تان را تحلیل ببرد! پژوهش‌های متعدد نشان داده است زمانی که درمان به شیوه‌ی درست انجام شود، علائم وسواس در ۸۰ درصد بیماران بهبود می‌یابد. راهکارهای درمانی مؤثر در این زمینه پیوسته در حال به‌‌روز رسانی هستند و چه بسا در آینده‌ی نزدیک برای آن دسته از بیمارانی که سخت‌تر نسبت به درمان جواب می‌‌دهند نیز درمان قطعی کشف شود.