درمان اکت چیست؟ درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد
اکت چیست؟
اکت (ACT)، مخفف “Acceptance and Commitment Therapy” یا درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد، رویکردی درمانی است که تأکید بر عمل و اقدام دارد. برخلاف تلفظ معمولی اِی سی تی، این واژه به صورت “اکت” تلفظ می‌شود تا نشان‌دهنده تأکید بر عمل باشد. هدف این درمان کمک به افراد برای انجام اقدامات مؤثر و مرتبط با ارزش‌های انسانی عمیق و ریشه‌ای است.
اساس درمان اکت
درمان اکت، بر اساس پذیرش و تعهد شکل می‌گیرد و در آن از مفاهیم مایندفولنس (آگاهی ذهن در لحظه) و رفتارگرایی استفاده می‌شود. در این روش، فرد از شش فرآیند اصلی چون پذیرش، همجوشی‌زدایی شناختی، آگاهی از لحظه حال، ارزش‌ها و اقدام متعهدانه راهنمایی می‌شود. اکت در سال ۱۹۸۶ توسط پروفسور استیون هیز معرفی شد و از آن زمان به عنوان یکی از درمان‌های موج سومی با تأثیرات مثبت شناخته شده است.
شش فرآیند اصلی درمان اکت
فاصله‌گیری شناختی (همجوشی‌زدایی از افکار): این فرآیند به فرد کمک می‌کند تا از افکار خود فاصله بگیرد و آنها را بدون تاثیرگذاری منفی بر رفتارهای خود مشاهده کند. با این روش، فرد می‌آموزد که افکارش تنها رویدادهای گذرا هستند و نباید اجازه دهد که آنها بر تصمیمات و رفتارهایش تاثیر بگذارند.
پذیرش: پذیرش در اکت به معنای روبه‌رو شدن با احساسات، هیجانات و تجربیات است بدون تلاش برای تغییر یا کنترل آنها. پذیرش واقعی به فرد کمک می‌کند که با شرایط زندگی به‌طور طبیعی روبه‌رو شود و نه آنطور که می‌خواهد باشند.
آگاهی در لحظه حال (Mindfulness): این بخش از درمان بر تمرکز و حضور در لحظه جاری تأکید دارد. فرد می‌آموزد که تجربیات فعلی خود را به‌طور کامل تجربه کند و از هر گونه حواس‌پرتی جلوگیری کند.
خویشتن مشاهده‌گر (Self as Context): این فرآیند به فرد کمک می‌کند تا درک عمیق‌تری از خود پیدا کند. فرد متوجه می‌شود که او تنها افکار، احساسات یا تجربیات نیست، بلکه همواره یک بخش ثابت و تغییرناپذیر از وجود خود دارد که می‌تواند از هر نوع تجربه‌ای جدا باشد.
تعهد به اقدام (Committed Action): در این فرآیند، فرد به انجام اقدامات متعهدانه‌ای که با ارزش‌ها و اهداف شخصی‌اش همخوانی دارد، اقدام می‌کند. این اقدام‌ها به فرد کمک می‌کند تا به‌طور فعال به سمت زندگی با معنا حرکت کند.
ارزش‌ها (Values): در اکت، شناخت و شناسایی ارزش‌های فردی بسیار اهمیت دارد. فرد باید روشن کند که چه چیزهایی برایش مهم است و در راستای این ارزش‌ها اقدام کند تا زندگی‌ای با هدف و رضایت بیشتری تجربه کند.
اکت، به‌عنوان یک درمان جامع، هدفش این است که افراد را قادر سازد تا با چالش‌های زندگی روبه‌رو شوند و به شکلی مؤثر و پایبند به ارزش‌های خود عمل کنند. این رویکرد نه تنها برای درمان اختلالات روانی، بلکه برای ارتقای سلامت روان و بهبود کیفیت زندگی در شرایط مختلف کاربرد دارد.
میزان اثر بخشی دیدگاه اکت بر درمان اختلال ها
درست است؛ که رویکرد پذیرش و تعهد (اکت) رویکردی، فراتشخیصی بوده و به ارزش های مراجعه کننده گان برچسب اختلال نمی زند. با این حال کاربرد رویکرد( اکت) می تواند طیف گسترده ای از اختلال ها بالینی شناسایی شدهاپر گذار واقع شود. این تاثیر گذاری را میتوان در اختلالاتی مانند: افسردگی، اختلال وسواس فکری عملی (OCD)، استرس شغلی، اضطراب، استرس های ناشی از ابتلا به سرطان، PTSD (اختلال استرس پس از سانحه)، وسواس پوست کنی، کم‌اشتهایی روانی، مدیریت دیابت، دردهای مزمن، مصرف مواد مخدر و الکل شاره کرد. از سوی دیگر می شود؛ از درمان مبتنی اکت در قالب مدل های مختلف روان درمانی در طیف وسیعی از شرایط بالینی استفاده کرد. از جمله:
- درمان فردی
- زوج‌درمانی
- گروه‌درمانی، به صورت کوتاه‌مدت و بلندمدت
درمان ACT چقدر موثر است؟
ACT گاهی اوقات به عنوان “موج سوم” یا “موج جدید” روان درمانی شناخته می شود. اصطلاح درمان «موج سوم» به طیف وسیعی از روان‌درمانی‌ها اشاره دارد که شامل موارد زیر نیز می‌شود:
- رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT)
- طرحواره درمانی
- درمان شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی (MBCT)
لو توضیح می‌دهد: «رویکردهای رفتاردرمانی موج سوم با روش‌های سنتی CBT متفاوت است، زیرا آنها بر پذیرش و استراتژی‌های مبتنی بر ذهن‌آگاهی تأکید می‌کنند تا بازسازی شناختی که شامل به چالش کشیدن و تغییر افکار و احساسات دشوار است». این بدان معناست که آنها بیشتر بر کمک به افراد برای پذیرش احساسات دشوار، ایجاد رابطه محبت آمیز با احساسات خود و ایجاد فاصله از افکار نگران کننده تمرکز می کنند.
از نظر تاریخی، درمان‌های موج سوم برای افرادی که از درمان‌های قبلی مانند CBT کلاسیک سود نمی‌برند، مناسب دیده می‌شود. با این حال، اکنون اعتقاد بر این است که گزینه درمانی موج سوم ممکن است به عنوان یک درمان خط اول برای برخی افراد منطقی باشد.
نظریه های اخیر نشان می دهد که تلاش برای مقاومت در برابر یا تغییر افکار و احساسات می تواند آنها را قوی تر کند. بنابراین، به جای به چالش کشیدن آنها مانند CBT سنتی، ACT رویکرد متفاوتی را اتخاذ می کند.
ACT به افراد کمک می کند تا رابطه خود با ذهن و تجربیات درونی خود را تغییر دهند تا تأثیر کمتری بر رفتار آنها داشته باشند. هر چه بیشتر مایل باشیم با افکار و احساسات دشوار حاضر بمانیم، آزادی بیشتری در انتخاب اعمال خود داریم و از احساسات خود به عنوان قطب نما برای کمک به تصمیم گیری خود استفاده می کنیم.
هدف از درمان پذیرش و تعهد (اکت ACT)
هدف درمان پذیرش و تعهد، ایجاد یک زندگی پربار و معنادار و در عین حال، پذیرش چالش ها و رنجش هایی است؛ که زندگی با خود به همراه دارد. فقط از راه اقدام هایی بر اساس ارزش است؛ که می‌توانیم یک زندگی پربار داشته باشیم. البته در صورتی که برای ساختن زندگی تلاش کنیم. همچنین روبه رو شدن؛ با موانع و چالش های مختلفی که به عنوان تجربه‌های شخصی، خواه ناخواسته و ناخوشایند. مانند: افکار، تصورات، احساسات، ادراک، و خاطرات منفی. در درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد برای مدیریت این تجربه‌های شخصی از مهارت‌های چون مایندفولنس (آگاهی ذهن در لحظه) استفاده می‌کنند.
مایندفولنس (آگاهی ذهن در لحظه) چیست؟
زمانی که درباره مایندفولنس صحبت می‌کنیم، آن را این‌طور تعریف می کنیم؛ مایندفولنس یعنی توجه خود را به طور آگاهانه، با گشودگی، علاقه و پذیرش، به تجربه‌ای که در اینجا و اکنون دارید، انجام می پذیرد.
مایندفولنس جنبه های مختلفی را شامل می شود از جمله:
- مثلا زندگی کردن در لحظه، به جای (غرق شدن) در افکار و درگیر شدن با آنچه که در حال انجامش هستید.
- فضا دادن به هیجانات ناخوشایند همانطور که هستند بدون درگیر شدن و میل به کنترل آنها.
وقتی تجربه‌های شخصی خود را با گشودگی می پذریم و نظاره گر آن ها هستیم، حتی خاطرات، احساسات، افکار و ادراکات دردآور نیز کمتر مهیب و غیر قابل تحمل به نظر می‌رسند. بدین ترتیب، مایندفولنس به ما کمک می‌کند تا رابطه خود با افکار و احساسات دردناک‌مان را به نوعی تغییر ایجاد کنیم. که تأثیر و نفوذ کمتری بر زندگی‌مان داشته باشند.
انتظار چه چیزی را در ACT Therapy باید داشته باشیم؟
اولین جلسات درمان ACT بر روشن کردن ارزش‌ها با مراجع متمرکز است. سپس جلسات بعدی بر کمک به افراد در ارتباط با آن ارزش‌ها و اعمال آنها در زندگی‌شان تمرکز می‌کند.
لو توضیح می دهد که یک جلسه درمانی ACT معمولی شامل موارد زیر است:
- مرور هفته قبل و شناسایی و پاداش دادن به رفتارهایی که با ارزش های فرد مطابقت دارد
- بررسی رفتارهایی که همسو نبوده و برای درک موانعی که منجر به چنین اقداماتی شده اند کار می کند
- استفاده از شش فرآیند ACT برای کار از طریق موانع تا فرد بتواند به سمت ارزش های خود در آینده حرکت کند
- در طول ACT، درمانگر به شما کمک می کند تا این مفاهیم را در زندگی خود اعمال کنید. آنها ممکن است به شما بیاموزند که چگونه پذیرش و انحراف شناختی را تمرین کنید یا به شما کمک کنند تا حس متفاوتی از خود را متمایز از افکار و احساسات خود ایجاد کنید.
- جلسات همچنین می‌توانند شامل تمرین‌های ذهن‌آگاهی برای تقویت آگاهی سالم و غیر قضاوت‌کننده از افکار، احساسات، احساسات و خاطراتی باشند که در غیر این صورت از آنها اجتناب کرده‌اید.
- درمانگر شما همچنین ممکن است به برجسته کردن لحظاتی کمک کند که اقدامات شما با ارزش های شما مطابقت ندارد و در عین حال به شما کمک کند تا بفهمید کدام رفتارها مناسب است.
- درمانگر شما ممکن است تکالیفی مانند تمرین‌های تمرکز حواس، شناختی یا شفاف‌سازی ارزش‌ها را برای تمرین بین جلسات تعیین کند. تکالیف بین شما و درمانگرتان توافق شده است و می توان آن را به گونه ای تغییر داد که تا حد امکان شخصی و مفید باشد.
اکت به چه اختلالاتی کمک می کند؟
- اضطراب
- افسردگی
- اختلالات خوردن
- اختلال وسواس اجباری (OCD)
- استرس
- مصرف مواد
- روان پریشی
- تحقیقات نشان داده است که ACT می تواند علائم را برای افراد مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر (GAD) بهبود بخشد، و همچنین ممکن است برای افراد مسن مبتلا به این بیماری مناسب باشد.
مزایای ACT Therapy
یکی از مزایای اصلی ACT تأثیر آن بر انعطاف پذیری روانی است. انعطاف‌پذیری روان‌شناختی توانایی در آغوش کشیدن افکار و احساسات شما در مواقعی که مفید هستند و کنار گذاشتن آنها در مواقعی است که مفید نیستند. این به شما این امکان را می دهد که به تجربه درونی خود متفکرانه پاسخ دهید و از اقدامات کوتاه مدت و تکانشی اجتناب کنید و به جای آن بر زندگی معنادار تمرکز کنید.
انعطاف‌پذیری روان‌شناختی می‌تواند توانایی شما را برای پذیرش و عملکرد با علائمی مانند اضطراب یا افسردگی بهبود بخشد. اغلب، این علائم ممکن است به طور قابل توجهی به دلیل افزایش انعطاف پذیری روانی کاهش یابد
ACT درمانی همچنین به افراد کمک می کند تا خودآگاهی و شفقت بیشتری نسبت به خود پرورش دهند. لو می گوید: “یکی از مزایای اولیه ACT این است که به افراد کمک می کند تا با تجربیات درونی خود رابطه متفاوتی ایجاد کنند. این به معنای یادگیری برقراری ارتباط با خود و راوی درونی خود با مهربانی و ملایمت است.”
سخن پایانی
درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد یا همان ACT درمانی پویا، هیجان انگیز، کارا و با پشتیبانی از شواهد برای انواع نگرانی های مراجعین است. مدل hexaflex یک ابزار تشخیصی بصری و جذاب است که پزشکان می توانند از آن برای مفهوم سازی مشتری و برنامه ریزی مداخلات خود استفاده کنند و نتایج شگفت انگیز آن را ببینند.
تحقیقات عمیق در ACT برای استفاده از این ابزار در عمل ضروری است، بنابراین اگر علاقه مند هستید، با مطالعه کتابهای درمانی یا شرکت در یک سمینار خوب، اطلاعاتتان را در زمینه مرتبا افزایش دهید.