انواع بیماری های روانی و اختلالات روانی، علائم و تشخیص
ساختار کل بدن انسان شامل بیست هزار ژن است و بیش از یک سوم این ژن ها مسئول ساخت مغز ما با حدود یکصد میلیارد نورون هستند. این مغز صد میلیارد سلولی در طی نه ماه ساخته می شود (یعنی در دوران جنینی روزانه سیصد میلیون نورون مغزی ساخته می شود یا در هر دقیقه 250 هزار نورون) بعدازتولد، ساخت نورون ها متوقف می شود؛ اماحجم آنها بیشتر می شود و هر نورون درسال های اول زندگی هزاران انشعاب پیدا می کند که آن را به هزاران نورون دیگر وصل می کند. پس با یک حساب ساده وقتی می گوییم یک سوم ژن ها مربوط به مغزاند یعنی یک سوم از بیماری های انسان فقط مربوط به مغز است و یعنی بیماری های مغز یک طرف و بیماری های بقیه بدن یک طرف دیگر! بنابراین متوجه می شویم که بیماری های روحی روانی نه تنها نادر نیستند، بلکه شایع هستند و در هر سنی ممکن است دیده شوند حتی در کودکان و نوزادان.
بیماری روانی چیست؟
بیماری روانی، به گروهی از بیماری ها گفته میشود که با تأثیر بر ذهن و رفتار انسان، باعث ایجاد ناراحتی برای فرد مبتلا یا ایجاد ناتوانی در او میشوند. علت بیماری‌های روانی به خوبی شناخته شده نیست اما تا کنون نتیجه بدست آمده از تحقیقات بیان می کند که عوامل ژنتیکی، تاثیر اجتماع و نوع تعامل فرد با دیگران در ایجاد یا بروز این بیماری ها مؤثر است. افسردگی، وسواس، اضطراب، اختلال دوقطبی، اسکیزوفرنی و دیگر بیماری های روانی، از جمله این اختلال‌ها هستند. یک بیماری روانی باعث ناراحتی می شود و ممکن است بر توانایی فرد برای عملکرد در محل کار، در روابط یا در کارهای روزمره تأثیر بگذارد. بیماری‌های روانی می‌توانند از اختلالات خفیف که فقط چند هفته طول می‌کشند تا بیماری‌های شدید که می‌توانند همیشگی باشند و باعث ناتوانی جدی شوند، متغیر باشد.
تاریخچه بیماری های روانی
طی قرون گذشته با افرادی که به بیماری یا اختلال روانی مبتلا بودند به خوبی رفتار نمی‌شد، در حقیقت رفتاری بسیار خشن و وحشیانه با آنها داشتند؛ در گذشته مردم تصور می‌کردند که علت این اختلالات روانی حلول شیطان یا نیروهای ماورایی در فرد بیمار است و برای اینکه شیطان بدن فرد را ترک کند بیمار را در بدترین شرایط جسمی و روانی قرار می‌دادند، شرایطی مانند با آب داغ غسل دادن آنها، شلاق زدن، گرسنگی دادن و هر شکنجه دیگری. اما در دوران رنساس دیدگاه برخی اطباء درباره بیماری روانی تغییر کرد، حتی بعضی نسبت به بی مسئولیتی جادوگران دربرابر اعمالی که در مواجه با بیماران انجام می‌دهند شدیدا انتقاد کردند. در قرن هجدهم به دلیل روشنگری‌ها و دستاوردهای علمی، تفکرات قدیمی جای خود را به تئوری‌های جدید درباره بیماری روانی دادند و به‌تدریج فعالیت پزشکان در این زمینه باعث اتفاق مهمی شد یکی از تأثیرگذارترین اشخاص در این دوره فیلیپ پینل بود. او زنجیر را از پای بیماران روانی باز کرد همچنین طبقه‌بندی از بیماری روانی را ارائه کرد، او وراثت و تأثیرات محیطی را از دلایل اصلی ابتلا به بیماری روانی بیان کرد، حتی توانست با ارائه متد درمان اخلاقی علائم برخی بیماران را کاهش دهد. بسیاری فیلیپ پینل را پدر علم روانپزشکی می‌دانند.
انواع بیماری های روانی – نام انواع بیماری های روانی
1. خشم
2. اضطراب و حملات پانیک
3. اختلال دوقطبی
4. اختلال شخصیت مرزی
5. افسردگی
6. مشکلات خوردن
7. احتکار
8. هیپومانیا و شیدایی
9. انواع وسواس
10. موارد وحشت زدگی
11. پارانویا
12. اختلالات شخصیت
13. فوبیاها
14. اختلال اسکیزوفرنی
15. اعتماد به نفس
16. خودآزاری
17. مشکلات خواب
18. احساسات خودکشی
19. عقده روانی
علائم بیماری روانی
نشانه ها و علائم بیماری روانی بسته به اختلال، شرایط و سایر عوامل می‌تواند متفاوت باشد. علائم بیماری روانی می‌تواند بر احساسات، افکار و رفتارها تأثیر بگذارد. نمونه‌هایی از علائم و نشانه‌ها عبارتند از:
- احساس غمگینی یا ناراحتی
- تفکر آشفته یا کاهش توانایی تمرکز
- ترس یا نگرانی بیش از حد
- احساس گناه شدید
- تغییرات خلقی شدید
- کناره گیری از دوستان و فعالیتها خستگی قابل توجه
- انرژی کم یا مشکلات خواب
- جدا شدن از واقعیت (هذیان یا توهم)
- ناتوانی در کنار آمدن با مشکلات یا استرسهای روزانه
- مشکل در درک و ارتباط با موقعیتها و افراد
- مشکلات مصرف الکل یا مواد مخدر
- خشم بیش از حد و غیر قابل کنترل
- افکار خودکشی
علت بروز بیماری روانی
علم روانشناسی، دلایل بسیاری را برای بروز انواع بیماری روانی بیان کرده است اما هر نوع بیماری روانی برآیند عوامل محیطی، خانوادگی، ژنتیک و در نهایت خواست و اراده فرد می‌باشد. در این بین آموزش‌هایی که فرد در طی زندگی خود از طریق خانواده، دوستان، مدرسه، محیط کار دیده‌است، نقش فوق‌العاده‌ای بر شکل‌گیری اختلال‌های روانی او دارد. امروزه، ساکنان کلان‌شهرها به نسبت شهرهای حاشیه‌ای و روستاها بسیار بیشتر در معرض ابتلا به انواع بیماری‌های روحی روانی هستند.
ژنتیک و بیماری روانی
اگر با یک بیماری روانی زندگی می‌کنید، قابل درک است که می‌خواهید ریشه آن را بدانید، از جمله اینکه آیا ممکن است آن را به ارث برده باشید یا خیر. اما پاسخ به ژنتیکی بودن بیماری روانی پاسخی پیچیده است منبع معتبر تحقیقاتی دریافته است که بیماری روانی احتمالاً دارای یک جزء ژنتیکی است، اما بیماری روانی به احتمال زیاد ناشی از ترکیبی از اجزای ژنتیکی و محیطی است. علاوه بر این، برخی از اختلالات سلامت روان – مانند اختلال دوقطبی، اسکیزوفرنی و افسردگی – بیشتر از سایر اختلالات با ژنتیک مرتبط هستند. آنچه تحقیقات در این زمینه می‌گوید بر اساس تجزیه و تحلیل تحقیقاتی از موسسه ملی سلامت روان (NIH)، بیماری روانی معمولاً توسط ترکیبی از چهار عامل اصلی ایجاد میشود: ژنتیک، زیست شناسی، فاکتورهای محیطی، عوامل روانشناسی.
راه های درمان بیماری روانی
به طور کلی روانشناسان و پزشک اعصاب و روان برای درمان اختلالات روانی و بیماری های اعصاب و روان، از ۴ رویکرد کلی استفاده می شود:
- رویکرد زیست شناختی
در این رویکرد نارسایی های دستگاه عصبی یا اختلالات ژنتیکی مسئول اختلالات روانی شناخته شده و برای درمان آن ها از طیف وسیعی از داروها استفاده می شود. - رویکرد روانکاوی
تکیه ی رویکرد روان کاوی بر اختلال روانی مبتنی بر وجود تعارض های ناخود آگاه است که معمولا از دوران کودکی برمی خیزد. و بر پایه مکانیسم های دفاعی، برای حل و فصل اضطراب قرار دارد که ناشی از تکانه ها و هیجان های واپس رانده شده است. در این رویکرد این طور فرض می شود که یادآوری و بازگرداندن تعارض ها و هیجان های ناخودآگاه به حیطه آگاهی، موجب از بین رفتن ضرورت کاربرد دفاع های روانی و در نتیجه بهبود یافتن اختلال است. یکی از بهترین راه های درمان، مراجعه به مشاوره فردی است که باعث افزایش عملکرد و بهبود شرایط روحی و روانی شود. - رویکرد رفتاری
رویکرد رفتاری به بررسی چگونگی شرطی شدن ترس ها با موقعیت های معین و نیز نقش تقویت در ایجاد و پایداری رفتارهای نامناسب می پردازد. - رویکرد شناختی
رویکرد شناختی، برخی اختلال های روانی را ناشی از نقص و نارسایی فرایندهای شناختی و بهبود آن ها را با تغییر آن شناخت ها امکان پذیر می داند. در این رویکرد به جای تکیه بر انگیزه ها و هیجان ها و تعارض های نهفته و پنهان، فرایندهای ذهنی آگاهانه مدنظر قرار دارد. - آموزش خانواده
آموزش خانواده به تنهایی یک درمان به حساب نمی آید، اما در کنار سایر درمان ها، چه درمان دارویی و چه درمان روانشناختی به بهبود بیمار کمک بسیار زیادی می کند. در این روش، اعضای خانواده طی جلساتی با جمبه های مختلف بیماری آشنا شده و نحوه برخورد درست با مشکلات بیمار و رفتارهای وی را می آموزند.
بیماری روانی در کودکان
بیماری های روانی که در سال های اول زندگی پدیدار می شوند، بیماری های عصبی رشدی نامیده می شوند و تاثیر عمیقی بر سرنوشت آینده کودک می گذارند. علایم این بیماری ها درکودکان به شکل تاخیر یا توقف رشد رفتاری کلامی هوشی، رفتار یا گفتار آشفته، عدم تناسب بین رفتار و سن کودک، رفتار تکراری، ناتوانی دربازی کردن با سایر کودکان، عدم رشد هوشی وتفاوت زیاد با رفتار دیگر کودکان است. در خیلی از موارد پدر و مادر متوجه تفاوت هایی بین کودک خود و دیگران می شوند؛ اما نمی توانند براحتی با این مشکل کنار بیایند و آن را بپذیرند. در نتیجه برای درمان مراجعه نمی کنند و در نهایت بهترین زمان درمان را از دست می دهند .چه بسا پدر و مادر زمانی که با مشکلات جدی فرزند خود روبرو می شوند مراجعه می کنند؛ مثلا زمانی که کودک از مدرسه اخراج شده، مدرسه او را ثبت نام نمی کند، در مدرسه نمی تواند صحبت کند یا مشکل بزه کاری، نافرمانی، دزدی، خود زنی، مصرف مواد ،تصادف یا سانحه مرگبار رخ داده است. والدین چنین کودکانی ممکن است به دلیل رفتارهای آشفته کودک خود، منزوی و تنها شده و حتی مجبور شوند تا به تنهایی با مسئولیت رشد و پرورش کودک خود کنار بیایند. در بسیاری از موارد محیط های آموزشی وتحصیلی مناسبی برای این کودکان وجود ندارد و این رنج مضاعفی برای مادران و پدران این کودکان می شود. در طی این سال های سخت آنها هم ممکن است دچار افسردگی شوند. بیماری های روحی طیف اوتیسم، مشکلات عدم تمرکز بیش فعالی، مشکلات هوشی، مشکلات عصبی حرکتی، مشکلات یادگیری و مشکلات گفتاری جزو این دسته اند. مشکلات دیگری نیزوجود دارند که گر چه قابل طبقه بندی نیستند، اما نیاز به درمان دارند.
درصد زیادی از مردم حداقل یکبار در طول زندگی این اختلالات را تجربه می‌کنند و یا به صورت مزمن به این بیماری‌ها مبتلا هستند از آنجایی که این اختلالات تقریبا تمام زندگی بیمار و حتی خانواده بیمار را تحت تاثیر قرار می‌دهد و از این بابت تشخیص و درمان و یا کنترل به موقع آن اهمیت فراوانی دارد. برای تشخص این بیماری‌ها باید حتما به روانشناس مراجعه کرد.